Mashcaushca publicacionma ri

Quiilca tiaj ri

Masoreta runauna Bibliara alira copianuca.

TEMA | BIBLIA CUNA TIMPUGAMA TIASHA CATIUSHCA

Bibliara turcana munanujpis chara cuintasha catiun

Bibliara turcana munanujpis chara cuintasha catiun

BIBLIA IMA TURMINDUS PASACA. Quillcauna pulvu tucujpis cuntra tiajcuna Bibliahua tucuchina munanujpis mana Bibliahua tucuchina ushanuca. Shinajpi huaquin copiara rurajcuna, shuj shimima pasachijcunas turcana munanushca Bibliamanda shimira paiguna rimashca cuinta quirinai turcarichu, paiguna quirishcara turcana randimanda Biblia nishca cuinta. Catij ejemplogunara ricuichi:

  • Adurangaj puistu. Chuscu siglomanda ishqui siglogama Jesús manara pagarishcallaira, Pentateuco Samaritano quillcajcuna quillcanuca Éxodo 20:17 tucurina partii cai shimiunara “Guerizim urcui. Chibi shu altarda ruranguimi nica”. Shina rurasha, Samaritano runauna munanuca quillcashca tiachu yanapanahua chi partillaira shu templo huasira shayachingaj, Guerizim urcu partii.

  • Trinidadmanda quirina. Cunalla pasashca aca quinsa patsaj huatauna Bibliara quillcasha tucuchishcamanda, shu quillcaj Trinidad nishcai quirij 1 Juan 5:7 partii cai shimiunara yapachica “ahua pachai: Yaya, Shimi, Espíritu Santo; cai quinsauna shujlla nica”. Cai quillcashcauna sirtu quillcashca pangai mana ricurica. Bruce Metzger Bibliamanda estudiaj nica, “sucta siglomanda ñaupai, [cai shimiuna] mas mas ricurisha catinlla quillcashcaunai ñaupa latín quillcashcaunai shinallara Vulgata Latina nishcais”.

  • Diospa shuti. Judioguna quirishcara catisha ashca shuj shimima Bibliara pasachiujcuna Diospa shutira tucuchingaj ruranushca. Shinallara turcanushca Dios, Señor nishcahua, huaquin Bibliagunai caigunara mana utilizanun tucui Rurajmandalla rimangaj maspas shinallara runaunaras, yanga diosgunaras, Supairas (Juan 10:​34, 35; 1 Corintios 8:​5, 6; 2 Corintios 4:​4). *

IMASNA BIBLIA ÑAUPAJMA CATICA. Pundai. Huaquin Bibliara copiajcuna manalira copianuj aca, maicambi llullanuj aca, ashcauna mas ali ruranuca. Sucta siglomanda chunga siglogama, masoretas runauna copianuca Escrituras Hebreas shinallara paiguna rurashcauna cuna masorético texto cuinta ricsinun. Maicanguna shimiunara letragunara yupanuj aca ama pandangahua. Maicambi chi textogunara copiashcaibi shu pandai tiajpi shinallara quillcanuj aca shu partihuai cai copiashcaunara. Masoretas runauna shu Bibliamanda textora mana turcana munanuca. Shu profesor Moshe Goshen-Gottstein nishca nica, masoretas runauna sirtu Bibliamanda tiajta munasha turcana ricunuca “shu yapajta manali ashcara”.

Ishqui iyai, ashca quillcashcauna cuna yanapan Bibliara estudiajcunara Bibliai sirtu tiajcuna pandashcaunara riparangaj. Ashca timpumanda religiongunara pushajcuna yachachinuca latín shimii paiguna Bibliaguna sirtu textogunara quillcariaj cuinta ninuca. Chiraigu yapanuca 1 Juan 5:7 manali quillcashcaunara ña cai textomanda ricuchishcanchi pundai. Cai pandashcara ña quillcarianuca maican ricsishca quillcashcaunai imasna Reina-Valera mishu shimii cuinta. Shuj quillcashcaunara tupashcai ¿imara ricuchinuca cai quillcashcauna? Bibliara estudiaj Bruce Metzger quillcaca: “[1 Juan 5:7] quillcariaj mana ricurinun maican huashama quillcashcaunaibi (siríaco, copto, armenio, etiópico, árabe, eslavo) maspas latín shimillai”. Chiraigumanda, Reina-Valera shuj Bibliagunaras cutillara ricushcai anzhuchinushca cai shimira manali quillcariajta.

Papiro Chester Beatty P46, Bibliamanda quillcashca huata 200 Jesús pagarishca huasha mayambi.

¿Ricuchinun ñaupa quillcashcauna Bibliamanda rimashcara huacachinushca? 1947 huatai Rollos del mar Muerto quillcashcaunara tupashcai, estudiajcuna cunara parijulla ricuna ushanuca texto masorético hebreo shimii huaranga huatauna ñaupa Bibliamanda quillcashcaunahua. Shu grupumanda quillcaj Rollos del mar Muerto quillcashcaunamanda nica, “shu quillcashcalla sirtu ricuchin judioguna Bibliamanda copiasha quillcashcauna huaranga huatauna yali pasaushcai, chuyaj sirtu ali ashcara ricuchinuca”.

Biblioteca Chester Beatty de Dublín (Irlandamanda) ashca papiro quillcashca quillcaunara charin ñaca tucui librogunai imasna Escrituras Griegas nishcamanda, shinallara maican quillcashcaunara ishqui siglomanda anun, patsaj huatauna Bibliara quillcashca huashallai. The Anchor Bible Dictionary riman “imasna ashca papiro quillcauna ricuchinuca mushuj iyaigunara huaquin textogunamanda, shinallara maican copiaguna ashca huatauna pasashcai alira ricuchinushca.

“Ali sirtu rimana ushanchi mana shuj libro ñaupa timpumanda casna cuinta alira pasachinushca”

IMA TUCUSHCA. Biblia textogunara huajlichina randimanda ashca quillcashcauna ñaupajmanda cuna Bibliara mas valishca ruranushca. Sir Frederic Kenyon quillcaca: “Mana shujta libro Biblia cuinta cai ñaupa ashca quillcashcauna charishca shinallara tucui alira estudiajcuna rimana ushanun cuna tiashca texto Bibliamanda ali quirinalla an”. Escrituras Hebreas nishcamanda rimasha cai estudiaj William Henry Green rimaca: “Ali sirtu rimana ushanchi mana shuj libro ñaupa timpumanda casna cuinta alira pasachinushca”.

^ párr. 6 Mas yachana munasha, mascai La Biblia. Traducción del Nuevo Mundo nishcai Apéndices A4 shinallara A5, Internetpi jw.org.