1, 2. a) ¿Imanötaq Marïata saludarqan watukaqnin? b) ¿Imataq Marïapa kawëninwan pasanan karqan tsë nuna watukanqampita?

MARÏAQA mantsakashqam rikëkun wayinman watukaqnin chaq nunata. Teytampaqwan mamampaq imanir pë mana tapukunqantachi yarpachakun... ¡Tsë nunaqa pëtam ashin! Tsë nuna Nazaret markapita mana kanqantaqa rasllam cuentata qokurin. Tsë takshalla markachöqa forastërukunata rasllam reqiriyan, y mëta ëwanqanchöpis forastëru kanqanta rasllachi reqiriyanman. Tsë nunam “¡cushiquï, Maria! Dios acrashqanmi canqui. Pemi qamwan quecan” nir saludarin (leyi Lücas 1:26-28).

² Tsënömi Bibliaqa Galilëachö këkaq Nazaret markapita Helïpa warmi wamran Marïapaq parlar qallan. Waktsalla karpis Diosman alläpa markäkoq (yärakoq) carpintëru Josëwanmi casakuyänampaq parlashqana kayarqan. Tsë junaqyaqqa shamoq tiempuchö Marïa imanö kawanampaq kaqqa clärunam këkarqan: nunanwan ishkanmi wanayanqankunallapaq trabajarnin familianta wätayänan karqan. Peru kananqa alläpa precisaq asuntuta decidinampaqmi kë shipashqa këkan. Illaqpitam Dios kachanqan angel chärir juk precisaq carguta chaskinampaq kaqta willarin, y tsëqa paqwëmi kawëninta cambiarinqa.

3, 4. Marïata rasumpa reqinapaqqa, ¿imakunatataq juk kuchuman churarinantsik y imatataq rikänantsik?

³ Mëtsikaq nunakunam tapukuyan Marïapaq Biblia imanir wallkallata parlanqanta. Ichikllatam familiampaq parlan, imanö warmi kanqampaqpis manam alläpaqa parlantsu, y rikënin imanö kanqampaqnäqa manam ichikllatapis parlantsu. Peru wallkallata parlarpis, Diospa Palabranqa mëtsikatam Marïapita yachatsimantsik.

⁴ Marïata alli reqinapaqqa, pëpita tukïläya religionkuna yachatsikuyanqantaran juk kuchuman churarinantsik. Tsënö kaptinmi dibüjukunachö, marmol rumichö o yësukunachö pëta  jorqayanqantaqa cuentaman churanantsiktsu. Jina “Diospa Maman” y “Ciëluchö Mandakoq” nir pëpita mana entiendipaqtanö yachatsikuyanqanta y creiyanqankunatapis juk kuchumanmi churarinantsik. Tsëpa rantinqa, pëpita Biblia rasumpëpaqa imata yachatsikunqanta rikäshun, tsënöllam yachakushun markäkïnin imanö kanqanta y imanö qatinapaq kaqtapis.

5. a) ¿Imatataq Marïapita yachatsimantsik angel saludariptin imanö karinqan? b) ¿Ima precisaq asuntutataq Marïapita yachakuntsik?

⁵ Marïata watukaq forastëruqa manam lluta nunatsu, angel Gabrielmi. “Dios acrashqanmi canqui” nir saludariptinmi Marïaqa “mantsacar[qan] shonquncho”, y imanir tsënö saludanqantam kikinllachö tapukurqan (Lüc. 1:29). ¿Imanirtaq tsënö nirqan? Qollmi shonqu Marïaqa manam ni pï nunapis precisaqpaq churanantatsu ashin, y angelpis manam tsëpaqtsu parlapëkan, sinöqa Jehovä precisaqpaq churanqantam nikan. Awmi, Diospa rikëninchö alli këtaqa Marïa munanmi. Peru rikëninchö allina këkanqantaqa manam pensantsu. Noqantsikpis Diospa rikëninchö alli kanapaq kallpachakur y Diospa rikëninchö allina këkanqantsikta mana pensarqa, Marïanömi juk precisaq asuntuta cuentata qokurishun. ¿Imata? Alli tukoqkunata Dios chikinqanta, peru qollmi shonqukunataqa kuyanqanta y yanapanqanta (Sant. 4:6).

6. ¿Ima carguta chaskinampaq kaqtataq Marïata angel Gabriel willarqan?

⁶ Alläpam precisarqan Marïa tsënö qollmi shonqu kananqa, porqui tsë angel Gabrielqa juk alläpa precisaq carguta chaskinampaq kaqtam willan: juk wamrata qeshpikunampaq kaqta, y tsë wamraqa llapan nunakunapitapis mas precisaq kanampaq kaqtam willan. Kënömi nin: “Pepa une awilitun Davidta mandacoq cananpaq churashqannollam, Jesusta Dios churanqa mandacunanpaq. Israel nunacunapa mandacoqninmi canqa imecamayaqpis; y pepa mandaquinenqa manam ushacanqatsu” (Lüc. 1:32, 33). Awmi, Marïaqa musyarqannam Davidpa kastampita juk gobernakoq yurinampaq kaqta Dios awnikunqanta, y Marïapa tiempumpaqqa waranqa watapitapis masnam pasashqa karqan tsëta awnikunqampita (2 Sam. 7:12, 13). Awmi, ¡wamranqa Diospa markan atska watakunapana shuyaranqan Mesïasmi kanan karqan!

7. a) ¿Doncëlla këninta imanö rikanqantataq Marïa nin angel tapuptin? b) ¿Imatataq kanan witsan jövinkuna Marïapita yachakïta puëdiyan?

 ⁷ Y manam tsëllatatsu willan, jina “sielucho Diospa tsurin” nir reqishqam kanqa nirpis willanmi. Peru ¿imanöraq jutsayoq warmiqa Diospa Tsurinta qeshpikunqa? Jinamampis, ¿imanöraq qeshyaq tikranqa? Tsëran Josëwan casakuyanqa, tsëmi “¿imanotaq tse nimanqequi canqa? Noqaqa donsellam cacü” nir tapurin (Lüc. 1:34). Këchö rikanqantsiknöpis, Marïaqa manam penqakuntsu doncëlla o ollquwan manaraq punushqa kanqampita. Tsëpa rantinqa, alläpam kushikun y precisaqpaqmi churan doncëllallaraq kanqanta. Kanan witsankunaqa mëtsikaq jövinkunam warmipis y ollqupis manaraq casakurnin pununakïta munayan, y manaraq pununakushqakunataqa penqapäyanmi. Rasumpa kaqchöqa, nunakunapa pensëninqa alläpam cambiashqa, peru Jehoväpaqa manam (Mal. 3:6). Marïa kawanqan witsankunachönöllam Diosqa alläpa kuyan leyninkunata wiyakoqkunataqa (leyi Hebrëus 13:4).

8. ¿Imanötaq Marïaqa jutsa ruraq këkar jutsannaq wamrata qeshpikunman karqan?

⁸ Diosta alli sirweq warmi karpis Marïaqa wakinkunanö jutsa ruraq warmillam. Tsëqa, ¿imanöraq qeshpikunqa Diospa jutsannaq Tsurinta? Angel Gabrielmi kënö willan: “Santu Espiritu qamman shamurninmi, camanqa juc wamrata, sielucho quecaq Diospa poderninwan qeshyaq tucurinequipaq. Santu wawequinam Diospa tsurin canqa” (Lüc. 1:35). “Santu” nishqan palabraqa limpiu, tsuya y jutsannaq ninanmi. Nunakunapa wamrankunaqa imëpis jutsayoqllanam yuriyan. Peru Tsurin yurikunampaqqa mana imëpis ruranqan milagrutam Jehoväqa ruranqa: ciëlupitam Tsurimpa kawëninta Marïapa pachanman churanqa y ‘poderninmi’ jutsannaq yurinampaq tsapanqa. ¿Angel ninqanta creinku Marïa? ¿Ima nintaq angelta?

9. a) ¿Imatataq wakinkunaqa cuentaman churayantsu Marïa qeshyaq tikranqampaq Biblia willakunqanta leyir? b) ¿Imanötaq angel Gabriel Marïata yanaparqan Dios ninqanman mas markäkunampaq?

⁹ Wakin nunakunaqa manam creiyantsu Marïa qeshyaq tikranqampaq Biblia willakunqanta. Hasta cristiänutukoq religionkunachö yachatsikoqkunapis manam creiyanllatsu juk doncëlla ollquwan mana punur qeshyaq tikrarinqantaqa. Mëläya estudiashqa karpis manam cuentaman churayantsu angel Gabriel ninqannöpis ‘Diospaqqa mana imapis sasa’ kanqanta (Lüc.  1:37). Diosman shonqupita patsë markäkoq (yärakoq) karmi Marïaqa angel ninqan cumplikänampaq kaqta crein. Peru manam upakunanötsu creinanlla crein. Tsëpa rantinqa, Dios ruranqankunata rikarninran mas markäkun. Tsëmi angel Gabrielqa Diospa mas rurëninkunataraq willan. Kastan Elisabet qolloq y chakwanna këkar Diospa milagrunwan qeshyaq tikrarishqa kanqantam willarin.

10. ¿Imanirtaq Marïapaqqa sasaraq kanan karqan chaskinqan carguta cumplinan?

¹⁰ ¿Y tsëpitaqa imataraq Marïa ruranqa? Dios qonqan cargutam cumplinan, y angeltawan willatsinqannölla Dios ruranampaq kaqtaqa allim musyan. Y Marïaqa alläpachi kushikun. ¡Peru tsë carguta cumplinan fäcil-lla kanantaqa manam pensashwantsu! Puntataqa Josë imata ninampaq kaqmanran pensanan. Marïa qeshyaq këkanqanta musyarirqa, ¿munanqaraqtsuraq pëwan casakïta? Jina tsë carguta imanö cumplinampaq kaqmanqa alläpachi yarpachakun. Tsë chaskinqan carguqa manam ichikllapaqtsu, Diospa alläpa kuyashqa Tsurinta qeshpikunampaqmi qeshyaq tikranqa. Y yuririptinnam, winanqanyaq imëka mana allikunapita cuïdanan. ¡Imaläya precisaqmi tsë chaskinqan carguqa!

11, 12. a) ¿Imanötaq wakinkunaqa Diosta alli sirwikarpis sientikuyarqan sasa cargukunata chaskirir? b) ¿Jehoväta imanö rikanqantataq Marïa rikätsikurqan angel Gabrielwan parlanqanchö?

¹¹ Bibliaqa, Diosta alli sirweq nunakunapis höraqa Diospita chaskiyanqan carguta cumplita mana puëdiyänampaq kaqta pensayanqantam rikätsikun. Jukqa karqan Moisesmi, pëqa qallun watakaptin Diospa jutinchö parlëta mana puëdinampaq kaqtam nirqan (Ex. 4:10). Jeremïasnam, “wamrallaran kallä” nirnin munarqantsu Dios qonqan carguta chaskita (Jer. 1:6). ¡Y Jonasnäqa Dios ninqanta rurëta mana munarmi juk markapa ëwakurqan! (Jon. 1:3.) Peru ¿ima nirqantaq Marïaqa?

¹² Shumaq ninqankuna, qollmi shonqu y wiyakoq kanqanqa kanan witsanyaqmi Diosta sirweqkunata kushitsimantsik. “Noqaqa Diospa sirweqninmi cä. Qam nimanqequino callätsun” nirqanmi angel Gabrielta (Lüc. 1:38). Shipashllaraq sirwipakoqkunaqa wakin sirwipakoqkunapitapis mas waktsam kayaq, kawëninqa patronninkunapa makinchömi kaq. Tsënömi Marïaqa sientikoq patronnin Jehoväpa  rikëninchö. Pëqa musyanmi mana jaqipa sirweqninkunataqa mana qonqarinampaq kaqta, y cargunta cumplinampaq llapan puëdinqanmannö kallpachakuptinqa bendicinampaq kaqta, tsëmi Jehoväpa makinchö cuenta sientikurnin alläpaqa yarpachakuntsu (Sal. 18:25).

13. Sasata o rurëta mana puëdipaqtanö Dios mañamashqa, ¿imata ruranapaqtaq Marïapita yachakuntsik?

¹³ Höraqa itsa sasa o mana puëdinapaqtanö ruranata Diosqa mañamäshun. Tsënö kaptimpis Palabran Bibliaqa tukïnöpam rikätsimantsik pëman markäkïta (yärakuyta) puëdinqantsikta, y Marïanöpis makinman churakänantsik precisanqanta (Prov. 3:5, 6). ¿Marïanötsuraq noqantsikpis rurashun? Tsëta rurashqaqa Dios bendicimäshunmi y imëpitapis masmi pëman markäkïta yachakushun.

14, 15. a) ¿Imanötaq Marïata Jehovä yanaparqan Elisabettawan Zacarïasta watukanqan junaq? b) ¿Imatataq Marïapita yachatsimantsik Lücas 1:46-55 textu ninqan?

¹⁴ Elisabetpaq angel Gabriel willanqanqa Marïata alläpam yanapan. ¡Elisabetqa entiendinqan Marïa imapa pasëkanqanta! Tsëmi Marïaqa watukaq ëwan Judächö jirkakunapa ëwaq nänipa kima o chusku junaq chakipa ëwanantanö. Sacerdöti Zacarïaspawan warmin Elisabetpa wayinman yëkuriptinmi, Jehoväqa Marïata juk señalta qorin y tsëwanqa masmi Jehoväman markäkun. Chärir saludariptinllam Elisabetpa pachanchö këkaq llulluqa kushikurnin kuyur qallëkun, tsëmi Elisabetqa santu espïritu yanapaptin ‘Señorlläpa maman’ nin Marïata. Diosmi Elisabettaqa musyatsirqan Marïapa pachampita Señornin o Mesïas yurikunampaq kaqta. Jinamampis Diosman markäkoq y wiyakoq kanqampitam, “¡alläpa cushishga[m] cawacunqui!” nir alabanampaq santu espïritu yanapan (Lüc. 1:39-45, NTCN). Clärum këkan, Marïata Jehovä awninqankunaqa llapanmi cumplikanqa.

¹⁵ Elisabetta Marïa parlapanqanqa llapanmi Bibliachö qellqarëkan (leyi Lücas 1:46-55). Y tsëpin parlanqanqa juk kutikunachö parlanqankunapitapis mas atskam, y mëtsikatam pëpita yachatsimantsik. Tantiyarinallapaq, Mesïaspa maman kanampaq Jehovä carguta qonqampita kushikur alabanqanmi rikätsimantsik alläpa agradecikoq shipash kanqanta. Jina Jehoväqa allish tukoqkunata y puëdeq tukoqkunata mana kaqpaq churanqanta, peru waktsakunata y qollmi shonqukunata yanapanqantam  nin, tsëmi rikätsimantsik Diosman shonqupita patsë markäkunqanta. Jinamampis Escritüras Hebrëas nishqan librukunapitam ishkë chunkanö textukunapita parlarqan, tsëmi rikätsimantsik Diospa Palabranta alli reqinqanta. *

16, 17. a) ¿Imatataq Marïapitawan Jesuspita yachakuntsik? b) ¿Imatataq yachakuntsik Marïawan Elisabet yanasa kayanqampita?

¹⁶ Diospa Palabrampita yachakunqankunaman Marïa imëpis yarpachakunqanqa clärum këkan. Tsëmi kikimpa yarpëninllapita parlanampa rantinqa, qollmi shonqu karnin Diospa Palabranchö qellqarëkaqkunallapita parlarqan. Pachanchö winëkaq wamrapis tiempu pasariptinqa tsënöllam ruranan karqan, tsëmi winashqana këkar “manam quiquï munanqäcunatatsu yachatsicü, sinoqa cachamaqnï parlashqancunatam” nirqan (Juan 7:16). ¿Noqantsikpis tsënöllaku Diospa Palabranta respetantsik y precisaqpaq churantsik nunakunata yachatsirnin? ¿O kikintsikpa pensënintsikpitaku yachatsikïta munantsik? Awmi, allipaqmi kanqa Marïa ruranqanta qatishqaqa.

¹⁷ Marïaqa kima killanömi Elisabetpa wayinchö quedakurqan, y ishkampis mëraq kallpata qonakurnin shumaq parlakuyarqan (Lüc. 1:56). Pëkunapaq Biblia willakunqanqa yarpäratsimantsik alli amïgukunaqa alläpa yanapamënintsikta puëdiyanqantam. Jehoväta shonqupita patsë kuyaq amïgukunata ashirqa, masmi Diospa kaqchö poqushun y pëman witishun (Prov. 13:20). Tsëpitanam Marïaqa wayinman kutikun. ¿Y ima ninqaraq Josëqa Marïa qeshyaq këkanqanta musyarir?

18. ¿Imatataq Josëta Marïa willarqan, y ima nirqantaq pëqa?

¹⁸ Marïaqa manam pachan rikakunantaraqtsu shuyan Josëwan parlanampaq. Itsachi manaraq willarqa kikinllachö yarpachakun Diosta kuyaq Josë imata ninampaq kaqman. Tsënö kaptimpis, kallpata tsarirkurmi llapanta willarin. Alli yarpashqaqa, Josëqa alläpachi llakikurqan. Kuyashqan shipash ninqantam creita munan, peru piwampis punukïkushqa kanqanqa clärunömi rikakun. Bibliaqa manam willamantsiktsu Josë imata pensanqanta, peru tsë witsankunaqa casakuyänampaq parlashqakunata casädutanöna rikäyaptin rakikäkurita munanqanta willamantsikmi. Tsënö kaptimpis, penqapashqa y parlashqa kananta mana munarmi Josëqa pakallapa rakikäkurita  munan (Mat. 1:18, 19). ¡Këqa Marïata alläpachi llakitsirqan! Peru mana creinqampitaqa Josëta manam culpantsu. Y alläpachi llakikun tsë kuyakoq nuna tsë asuntupita alläpa sufrinqanta rikar.

19. ¿Imanötaq Josëta Jehovä yanaparqan alli kaqta ruranampaq?

¹⁹ Tsënö këkaptinmi Jehoväqa Josëta yanapan alli kaqta ruranampaq. Suëñïninchömi juk angel willarin Marïa qeshyaq tikranqanqa juk milagru kanqanta. Y tsëqa ¡jukläyanachi Josëqa sientikun! Kananqa mas kushishqa sientikurmi, qallanampita Marïa ruranqannölla Jehoväpa munëninta ruranampaq kallpachakun.  Marïawan casakunampaq y Diospa Tsurinta alli cuidanampaqmi churapakan (Mat. 1:20-24).

20, 21. ¿Imatataq Marïapita y Josëpita yachakïta puëdiyan kanan witsan casädukuna y casakïman pensëkaqkuna?

²⁰ Kë jövinllaraq casädukuna kawayanqampitaqa ishkë waranqa watakunanam pasarishqa, peru kanan witsan casädukuna y casakïman pensëkaqkunapis pëkunapitaqa alläpam yachakïta puëdiyan. Marïa llullunta kuyëpa cuïdaqta rikarqa alläpachi Josë kushikurqan Jehoväpa angelnin ninqanta wiyakunqampita. Jinamampis kawëninchö ima precisaqtapis ruranampaqqa Jehoväpa yanapakïnintaraq ashinan precisanqantam cuentata qokurqan (Sal. 37:5; Prov. 18:13). Y rasumpa kaqchöqa, familianta dirigirnin ruranqankunaqa rikätsikurqan ankupäkoq (llakipäkoq) y kuyakoq kanqantam.

²¹ ¿Y imatataq yachakuntsik Marïa Josëwan casakïta munanqampitaqa? Josëqa manam rasllatsu creirirqan Marïa willanqanta, peru Marïaqa yacharqanmi shuyëta y familiampa dirigeqnin kanampaq kaq nunaman markäkïta (yärakuyta). Imatapis shuyëta yachëqa alläpa precisaq kanqantam rikarqan, y tsëpitaqa kanan witsan cristiänukunapis yachakuyanmanmi. Jina llapan pasayanqankunaqa Josëtawan Marïata yanaparqanchi imëpis cläru y shumaq parlapänakï alläpa yanapakunqanta rikäyänampaq (leyi Proverbius 15:22).

22. ¿Imatataq Josëwan Marïaqa casädu kawakïninkunachö mas precisaqpaq churayarqan, y ima precisaq rurëtataq cumpliyänan karqan?

²² Rikanqantsiknöpis, tsë jövin casädukunaqa mas precisaq kaqta puntaman churarmi casädu kawakïninkunata shumaq qallayarqan. Ishkampis Jehovätam imëkapitapis mas puntaman churayarqan y rurëninkunata cumpleq y alli teyta kayänampaqmi kallpachakuyarqan. Imëka sasa (aja) kawëkunapa pasarpis, mëtsika bendicionkunatam chaskiyänan karqan. Jesusta wätëmi mas precisaq rurëninkunaqa kanan karqan, y musyanqantsiknöpis, Jesusqa llapan nunakunapitapis mas precisaqmi kashqa y imëpis kanqa.