Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

SUKOA BƐ DIEDI | DWOSEFI

‘Kɛ Ɔkɛyɛ Na Meayɛ Amumuyɛ Kpole Ɛhye Ɛ?’

‘Kɛ Ɔkɛyɛ Na Meayɛ Amumuyɛ Kpole Ɛhye Ɛ?’

DWOSEFI liele ɛnwomenle, na ɔdele aloa nee ndile ngakyile mɔɔ fifi azule nu la evuanlɛ. Ɛnee gualilɛma bie mɔɔ ɛlɛtu adenle la nee ye ɛlɛkɔ, na bɛlua Naele kpole ne anloa. Yɛ mrenya mɔɔ li bɛ afunlumu nyunlu lua azule nloa na bɛlɛkɔ Yigyibiti sua bieko azo, mɔɔ ɔyɛ a ɛnee bɛha azule nu nloma ngakyile bɛmaa bɛdu la anwo nvoninli nea. Dwosefi adwenle ziale hɔle ye sua zo mɔɔ wɔ Hibulɔn awoka ne mɔ azo, mɔɔ le mayɛlɛ ɛya dɔɔnwo la azo bieko; kɛkala yehɔ ewiade ngakyile bie anu.

Fa ye kɛ ɛnwu ahomu mɔɔ bɛgua arɛlɛ nee feege mbaka ngɛnlɛma zo na bɛlɛdi nwɔhoa la. Ɛnee Dwosefi ɛnde menli mɔɔ ɛlɛpɛ nu la ɛdendɛlɛ ne abo. Bie a ɔbɔle mɔdenle kɛ ɔbahola yeade bɛ edwɛkɛkpɔkɛ bie abo. Ɔbabɔ mɔdenle yeazukoa. Ɛnee ɔze kɛ ɔnrɛnwu ye sua zo bieko.

Ɛnee Dwosefi ɛtɛnyinle biala​—ɛnee yeli ɛvolɛ 17 anzɛɛ 18​—noko ɔyiale ngyegyelɛ mɔɔ badu mgbanyinli dɔɔnwo ahonle la. Kɛmɔ bɛ papa kulo Dwosefi edwɛkɛ tɛla bɛ muala la ati, ɔyɛle ɔ mediema ne mɔ anyebolo mɔɔ anrɛɛ bɛku ye a. Bɛgyakyile ye, na akee bɛdɔnenle ye bɛmanle gualilɛma ɛhye mɔ. (Mɔlebɛbo 37:2, 5, 18-28) Kɛkala mɔɔ bɛva mekɛ dɔɔnwo bɛdu adenle la, bie a gualilɛma ne anye ɛlie ɔluakɛ bɛlɛbikye suakpole mɔɔ bɛtɔne Dwosefi nee bɛ ninyɛne mɔɔ sonle bolɛ la a bɛbanyia nvasoɛ dɔɔnwo la azo. Kɛ ɔyɛle mɔɔ Dwosefi ammaa ɔ rɛle ambɔ na ye abɛ nu ambu ɛ? Kɛ ɔkɛyɛ na yɛammaa ngyegyelɛ nee ninyɛne bie mɔ anzɛkye yɛ diedi ɛnɛ ɛ? Ɔwɔ kɛ yɛsukoa dɔɔnwo yɛfi Dwosefi ɛkɛ.

‘ƐNEE GYIHOVA NEE DWOSEFI LUA’

‘Yehyemeeyɛlema nee Dwosefi hɔle Yigyibiti, na Yigyibitinli bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Pɔtefaa, mɔɔ le Yigyibiti belemgbunli mgbanyima ne mɔ ko, na eza ɔle suakunlu ɛkɛ ne sinzavolɛma safohyenle la, dɔle Dwosefi vile bɛ ɛkɛ.’ (Mɔlebɛbo 39:1) Baebolo ne anu edwɛkɛ ekyi zɔhane boa maa yɛnwu anyiemgba mɔɔ kpavolɛ ne bɔle kɛ bɛdɔnenle ye bieko la. Ɛnee ɔle agyapadeɛ bie ala! Yɛbahola yɛabu Dwosefi kɛ ɔli ɔ menle fofolɛ, Yigyibiti sinzavolɛma safohyenle ne anzi, ɔlua suakpole mɔɔ menli ɛyi zo, gua zo nee gua nu ɔ nee Dwosefi ɛlɛkɔ ye sua fofolɛ ne anu.

Sua nu! Ɛnee ɔnle kɛ ɛleka mɔɔ Dwosefi bu ye kɛ sua nu la. Ɛleka mɔɔ ɔnyinle la ɛnee tɛnte bo a bɛde a, yɛɛ bɛdi tutɛnla ɔluakɛ bɛta bɛfa bɛ mboane bɛkɔ adidi. Yigyibitima mɔɔ le kɛ Pɔtefaa mɔɔ lɛ ezukoa la, de azua ngɛnlɛma mɔɔ bɛpenti nwolɛ la anu. Menli mɔɔ tudu azɛlɛ nwo la kile kɛ ɛnee tete Yigyibitima kulo tola mɔɔ bɛlie nwolɛ ngɛnlɛma na mbaka mɔɔ maa alubo nee nzule mɔɔ maa bɛkola bɛdua aloa nee ndɔ yɛɛ azule nu ndile ngakyile la. Ɛnee azua bie mɔ angome gyigyi tola dɔɔnwo anu mɔɔ bɛlɛ ɛleka mɔɔ bɛgyinla ɛkɛ bɛdie anwoma, nvɛnzɛlɛ ndendenle mɔɔ maa bɛnyia anwoma yɛɛ azua dɔɔnwo, mɔɔ aleɛlilɛ ɛleka kpole yɛɛ azonvolɛ azua boka nwo la.

Asoo Dwosefi anye liele anwonyia kpole ɛhye anwo? Debie biala ɛngile zɔ. Ɔbayɛ kɛ ɔnwunle kɛ ɔ nwo ɛyɛ ye koonwu. Ɛnee Yigyibitima aneɛ, bɛ tɛladeɛ yɛɛ bɛ anwoziezielɛ nee bɛ ɛzonlenlɛ le ngakyile wɔ ɔ nye zo. Ɛnee bɛsonle awozonle ngakyile, bɛyɛ sunsum nu nyɛleɛ nee ngonyia na bɛka ewule nee mɔwuamra anwo edwɛkɛ ɛzulolɛ. Noko, debie ko ammaa Dwosefi anwo anyɛ ye koonwu. Baebolo ne ka kile yɛ kɛ: ‘Ɛnee Gyihova nee Dwosefi lua.’ (Mɔlebɛbo 39:2) Dwosefi hanle ye ahonle nu edwɛkɛ hilele ye Nyamenle ne. Baebolo ne ka kɛ “[Gyihova] bikye bɛdabɛ mɔɔ bɛfɛlɛ ye la amuala.” (Edwɛndolɛ 145:18) Kɛ ɔyɛle mɔɔ Dwosefi bikyele ye Nyamenle ne ɛ?

Kpavolɛ ne ammaa ɔ rɛle ambɔ, na ɔhɔle zo ɔyɛle ye gyima kɛmɔ ɔkɛhola la. Ɛhye manle Gyihova yilale ye, na yeangyɛ Dwosefi nyianle ye gyimamenle fofolɛ ne anyunlu ɛlolɛ. Pɔtefaa nwunle kɛ Gyihova, Dwosefi menli ne Nyamenle ne ɛlɛyila ye sonvolɛ kpavolɛ ne, na ɔda ali kɛ zɔhane nyilalɛ ne manle ɔwiele Yigyibitinli ne boɛ kpalɛ. Ngyikyingyikyi Dwosefi nyianle ɛbulɛ kpole wɔ ɔ menle anye zo kɔkpula kɛ Pɔtefaa vale debie biala wulale kpavolɛ ɛhye asa nu la.​—Mɔlebɛbo 39:3-6.

Dwosefi yɛle neazo kɛnlɛma manle ngakula mɔɔ sonle Nyamenle ɛnɛ la. Kɛ neazo la, saa bɛkɔ sukulu a, ɔyɛ a bɛnwu kɛ bɛwɔ ɛleka mɔɔ le ngakyile, ewiade bie mɔɔ bɛ nye die sunsum nu nyɛleɛ nwo na bɛnlɛ ɛbɛlabɔlɛ nu anyelazo kpalɛ la anu. Saa ɛwɔ zɔhane gyinlabelɛ ne anu a, kakye kɛ Gyihova ɛtɛkakyile. (Gyemise 1:17) Ɔ nee menli kɔsɔɔti mɔɔ di nɔhalɛ maa ye na bɛbɔ mɔdenle bɛyɛ mɔɔ sɔ ɔ nye la tɛdua. Ɔyila bɛ kpole, na ɔbayila ɛdawɔ noko.

Kɔkpula kɛ ɔbayɛ zɔ la, edwɛkɛ ne toa zo kɛ, ɛnee Dwosefi ɛlɛnyi. Kpavolɛ ne yɛle nrenya, ɛnee ɔ nwo “yɛ fɛ na ɔgyi zo sengɔɔnwo.” Zɔhane edwɛkɛ ne kile kɛ ɛnee esiane ɛlɛba, ɔluakɛ saa awie anwo yɛ fɛ a ɔta ɔtwehwe menli adwenle mɔɔ ɔnfɛta la ɔba ɔ nwo zo.

Pɔtefaa aye ne nwunle kpavolɛ Dwosefi nɔhalɛlilɛ ne

‘YEANDIE YE’

Ɛnee Dwosefi kulo nɔhalɛlilɛ; noko ɛnee Pɔtefaa aye ne ɛnle zɔ. Yɛkenga kɛ: “Ɔ menle aye ne hulole ye na ɔzele ye kɛ, ‘Ɛ nee me ɛla.’” (Mɔlebɛbo 39:7) Asoo ɔyɛle sɔnea ɔmanle Dwosefi kɛ ɔbadie raalɛ ɛhye mɔɔ sonle awozonle la? Baebolo ne ɛngile kɛ ɛnee akɔnɔ nee ninyɛne mɔɔ gyegye mgbavolɛ wɔ zɔhane mekɛ ne la bie ɛngyegye Dwosefi anzɛɛ ɛnee raalɛ ɛhye, mɔɔ bɛdielie ye zo mɔɔ ɔ hu lɛ ezukoa na ɔle kɔɔto kpanyinli la anwo ɛnyɛ fɛ. Asoo Dwosefi banyia adwenle kɛ ɔ menle ɛnrɛnwu ɛhye? Asoo ɔbabɛlɛbɛla ɔ nwo kɛ ɔ nee ye da a ɔbanyia ninyɛne dɔɔnwo?

Nɔhalɛ nu, yɛnrɛhola yɛnrɛnwu debie biala mɔɔ ɛnee wɔ Dwosefi adwenle nu la. Noko yɛkola yɛnwu mɔɔ ɛnee wɔ ye ahonle nu la wienyi. Ye mualɛ ne maa ɔda ali: “Nea, mewɔ ɛke la ati, me menle ɛndwenle debie biala mɔɔ wɔ sua nu ɛke la anwo. Yeva debie biala mɔɔ wɔ sua nu ɛke la yewula me sa nu. Melɛ tumi wɔ awuke ye anu kɛ ɔdaye ala la, yɛɛ ɔtɛtuale me kɛ memmafa me sa meka debie biala kɛ ɛdawɔ ala, ɔboalekɛ ɔ ye a le wɔ. Duzu ati yɛɛ akee menwɔyɛ amumuyɛ kpole ɛhye, na menwɔyɛ ɛtane menwɔtia Nyamenle ɛ?” (Mɔlebɛbo 39:8, 9) Yɛ kpavolɛ ɛhye mɔɔ ɛlɛfa anyebolo aha edwɛkɛ ɛhye la anwo nvoninli nea. Ɔyɛ ye nyane bɔbɔ kɛ ɔbadwenle debie mɔɔ raalɛ ne kulo kɛ ɔyɛ la anwo. Kɛmɔti ɛ?

Kɛmɔ Dwosefi hanle la, ɛnee ɔ menle die ye di. Pɔtefaa vale ye debie biala mɔɔ wɔ sua nu ɛkɛ la wulale Dwosefi asa nu kyesɛ ɔ ye ala. Kɛmɔti a Dwosefi maa ɔ rɛle abɔ ɛ? Yeannyia zɛhae adwenle ne. Noko ɛnee debie bie wɔ ɛkɛ mɔɔ ɔkyi ye kolaa a: kɛ amgba ɔbayɛ ɛtane yeatia ye Nyamenle, Gyihova la. Ɛnee Dwosefi ɛzukoa kɛzi Nyamenle bu agyalɛ nee nɔhalɛlilɛ la anwo ninyɛne dɔɔnwo ɛvi ye awovolɛ ɛkɛ. Gyihova a hyehyɛle agyalɛ mɔɔ lumua la a, na ɔhilele kɛzi ɔte nganeɛ wɔ nwolɛ la wienyi. Ɔwɔ kɛ nrenya nee ɔ ye bɔ nu na bɛyɛ “nwonane ko.” (Mɔlebɛbo 2:24) Menli mɔɔ bɔle mɔdenle kɛ bɛsɛkye zɔhane koyɛlɛ ne la hanle Nyamenle ɛya. Kɛ neazo la, anrɛɛ esiane kpole to menli mɔɔ nyianle adwenle kɛ bɛ nee Ebileham aye, nee Ayezeke aye, mɔɔ ɛnee bɛle Dwosefi nana mɔ da la. (Mɔlebɛbo 20:1-3; 26:7-11) Dwosefi zukoale debie kpalɛ vile nu, na ɛnee ɔkulo kɛ ɔfa ɔbɔ ye ɛbɛla.

Pɔtefaa aye ne angulo mɔɔ ɔdele la. Nea kɛ akɛlɛ ɛhye ɛkpo ye, na ɔlɛkile kɛ mɔɔ yeha la le “amumuyɛ kpole” la! Noko, yeamkponle. Bie a ɔdele nganeɛ kɛ yeambu ye, yemɔti ɔbɔle mɔdenle kɛ ɔbamaa Dwosefi ahakyi ye adwenle na yeayɛ. Yemɔti ɔyɛle ye subane kɛ Seetan, mɔɔ zɔle Gyisɛse nleanle la. Seetan sɔnea ne noko anli munli, na kɛ anrɛɛ ɔkɛgyakyi la, Seetan hendɛle “mekɛ mɔɔ ɔkɛnyia Gyisɛse anwo adenle kpalɛ bieko la.” (Luku 4:13) Ɛhye kile kɛ ɔwɔ kɛ menli mɔɔ di nɔhalɛ la bɔ mɔdenle gyinla kpundii. Kɛ Dwosefi yɛle la ɛne. Ɔhanle edwɛkɛ ɛhye “alehyenlɛ biala” ɛdeɛ, noko yeanyɛ. Yɛkenga kɛ: ‘Yeandie ye.’ (Mɔlebɛbo 39:10) Noko akee ɛnee Pɔtefaa aye ne ɛzi ye ahonle kɛ ɔ nee ye bala.

Ɔhendɛle mekɛ mɔɔ awie biala ɛnle sua nu ɛkɛ la. Ɛnee ɔze kɛ kyesɛ Dwosefi wolo sua ne anu na yeayɛ ye gyima ne. Ɔhɔle ɛkɛ ne la, ɔbɔle mɔdenle kɛ ɔ sa baha ye. Ɔzɔle ye tɛladeɛ ne anu, na ɔzele ye kɛ: “Ɛ nee me ɛla.” Dwosefi agyinlegyinla nwolɛ. Ɔbɔle mɔdenle kɛ ɔdie ɔ nwo yeavi ɔ sa nu, noko ɔzɔle ye tɛladeɛ ne anu kyengye. Dwosefi kpolole ye tɛladeɛ ne manle ye. Na ɔnriandile!​—Mɔlebɛbo 39:11, 12.

Bie a ɛhye bamaa yɛahakye ɛzoanvolɛ Pɔɔlo folɛdulɛ ne mɔɔ se: ‘Bɛnriandi adwɔmane ɛbɛla la!’ (1 Kɔlentema 6:18) Nea neazo kɛnlɛma mɔɔ Dwosefi ɛyɛ ɛmaa nɔhalɛ Keleseɛnema kɔsɔɔti a! Ɛbɛlabɔlɛ bamaa yɛahola yɛabikye menli mɔɔ ɛnli Nyamenle mɛla zo la, noko ɛhye ɛngile kɛ ɔwɔ kɛ yɛgyakyi yɛ nwo na yɛyɛ ɛtane. Kɛzi ngyegyelɛ ne de biala la, ɔwɔ kɛ yɛnriandi.

Dwosefi ɛdeɛ ne anwo ngyegyelɛ yɛle kpole. Ɛnee Pɔtefaa aye ne kulo kɛ ɔkile ye ɛzulolɛ. Ɔyɛle ye ndɛndɛ ɔdeɛdeanle nu, na ɔvɛlɛle mgbavolɛ mɔɔ ɛha la ɔmanle bɛrale sua nu. Ɔhanle kɛ Dwosefi bɔle mɔdenle kɛ ɔ nee ye da na mekɛ mɔɔ ɔdeanle nu la ɔnriandile. Ɔvale tɛladeɛ ne ɔziele toonwo ɔ hu rale. Mekɛ mɔɔ Pɔtefaa rale sua nu la, ɔhanle adalɛ edwɛkɛ ko ne ala, na ɔhilele kɛ ɔ hu anyɛ deɛ kɛ ɔvale ɛyɛvolɛ ɛhye ɔrale bɛ sua nu ɛkɛ la. Kɛ Pɔtefaa yɛle ɛ? Yɛkenga kɛ: “Ɔvale ɛya kpole.” Ɔmanle bɛdole Dwosefi efiade na ɔhale ɛkɛ.​—Mɔlebɛbo 39:13-20.

“BƐGUALE Ɔ GYAKƐ ANGA”

Kɛzi ɛnee Yigyibiti efiade de wɔ zɔhane mekɛ ne anu la anwo edwɛkɛ ekyi bie a yɛze a. Menli mɔɔ tudu azɛlɛ nwo la ɛnwu ɛleka ɛhye mɔ mɔɔ ɛzɛkye la​—azua mɔɔ lɛ bane mgbole nee efiade ngakyile. Nzinlii Dwosefi hanle efiade mɔɔ bɛdole ye la anwo edwɛkɛ kɛ ɛnee ɛkɛ ne ɛnle kpalɛ. (Mɔlebɛbo 40:15) Wɔ Edwɛndolɛ buluku ne anu, yɛnwu kɛ bɛyɛle Dwosefi amumuyɛ dɔɔnwo: “Bɛguale ɔ gyakɛ anga, bɛvale bulalɛ kɛba bɛdole ɔ kɔme.” (Edwɛndolɛ 105:17, 18) Ɛnee ɔyɛ a Yigyibitima kyekye pilizama asa wɔ bɛ nzi; ɛnee bɛfa bulalɛ kɛba bɛto bie mɔ akɔme. Nea kɛzi ɔbayɛ Dwosefi nyane kɛ bɛyɛle ye amumuyɛ zɔhane​—wɔ mekɛ mɔɔ ɛnee ɔtɛyɛle ɛhwee la!

Mɔɔ yɛ nyane kpole la a le kɛ, yeanyɛ mekɛ ekyi bie anu debie. Dwosefi edwɛkɛ ne kile kɛ ‘ɔhale efiade ɛkɛ.’ Ɔlile ɛvolɛ dɔɔnwo wɔ ɛleka ɛtane zɔhane! * Ɛnee Dwosefi ɛnze bɔbɔ kɛ bɛbaye ye bɛavi ɛkɛ. Ɔvi mekɛ mɔɔ bɛdole ye ɛkɛ na dapɛne nee siane dɔɔnwo pɛle nu la, kɛ ɔyɛle mɔɔ ɔ rɛle ambɔ na ye abɛ nu ambu ɛ?

Edwɛkɛ ne fa mualɛ mɔɔ kyekye yɛ rɛle la maa kɛ: ‘Ɛnee Gyihova nee Dwosefi lua, na ɔhilele ɛhulolɛ dɔɔnwo wɔ ɔ nwo.’ (Mɔlebɛbo 39:21) Efiade bane, anga, kuma mɔɔ awozinli wɔ nu biala ɛngola ɛnzi Gyihova nɔhalɛ ɛlɔlɛ ne adenle mɔɔ ɔndwu ye azonvolɛ ɛkɛ a. (Wulomuma 8:38, 39) Yɛbahola yɛabu ye kɛ Dwosefi hanle ye nyanelilɛ ne anwo edwɛkɛ hilele ye anwuma Selɛ ne wɔ asɔneyɛlɛ nu na ɔnyianle anzondwolɛ ne mɔɔ ‘arɛlekyekyelɛ muala Nyamenle’ ne ala a kola fa maa la. (2 Kɔlentema 1:3, 4; Felepaema 4:6, 7) Debie boni bieko a Gyihova yɛle manle Dwosefi a? Yɛkenga kɛ “ɔmanle ɔzɔle nrenya ne mɔɔ nea pilizama ne mɔ anwo zo la anye.”

Ɔda ali kɛ bɛmanle pilizama ne gyima kɛ bɛyɛ, na Dwosefi yɛle debie manle Gyihova yilale zolɛ. Ɔyɛle gyima ɛsesebɛ, ɔbɔle mɔdenle ɔyɛle debie biala mɔɔ bɛvale bɛmanle ye la na ɔgyakyile mɔɔ ɛha la ɔmanle Gyihova kɛ ɔyila zolɛ. Gyihova yilale Dwosefi manle ɔnyianle ɛbulɛ na bɛliele ye bɛlile, kɛmɔ ɔnyianle ye wɔ Pɔtefaa sua nu la. Yɛkenga kɛ: “Nrenya ne vale debie biala mɔɔ wɔ efiade ɛkɛ ne nee pilizama ne mɔ amuala wulale Dwosefi asa anu. Debie biala mɔɔ bɛyɛle wɔ ɛkɛ ne la, Dwosefi a nleanle manle bɛyɛle a. Yeanvane nrenya ne mɔɔ nea pilizama anwo zo la anwo kɛ ɔkɛnlea debie mɔɔ bɛvale bɛwulale Dwosefi asa anu la, ɔboalekɛ ɛnee [Gyihova] nee ye a lua a, yɛɛ debie biala mɔɔ ɔyɛle la, [Gyihova] manle ɔyɛle kpalɛ.” (Mɔlebɛbo 39:22, 23) Nea kɛzi Dwosefi arɛle kyekyele kɛ ɔnwunle kɛ Gyihova ɛlɛnea ye a!

Dwosefi yɛle gyima ɛsesebɛ wɔ efiade, na Gyihova yilale ye

Ninyɛne mɔɔ ɛnle kpalɛ la bahola ado yɛ wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu, na bɔbɔ bie a bɛ nee yɛ ali ye ɛtane, noko yɛbahola yɛazukoa debie yɛavi Dwosefi diedi ne anu. Saa yɛbikye Gyihova wɔ asɔneyɛlɛ nu, yɛdi ye mɛla zo, na yɛbɔ mɔdenle yɛyɛ mɔɔ sɔ ɔ nye la a, yɛbamaa yeanyia debie yeayila zolɛ. Dwosefi ɛhye, ɛnee Gyihova lɛ nyilalɛ kpole wɔ ɛkɛ maa ye, kɛmɔ edwɛkɛ ɛhye bie mɔɔ bara kenlebie bamaa yɛanwu ye la.

^ ɛden. 23 Baebolo ne kile kɛ Dwosefi hɔle Pɔtefaa sua nu la ɛnee yeli ɛvolɛ kɛyɛ 17 anzɛɛ 18 yɛɛ ɔdɛnlanle ɛkɛ ne toonwo ɔnyinle ɔyɛle kpavolɛ​—bie a ɔlile ɛvolɛ ekyi wɔ ɛkɛ. Ɔlile ɛvolɛ 30 la yɛɛ bɛyele ye wɔ efiade a.​—Mɔlebɛbo 37:2; 39:6; 41:46.