Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

MOALƐ MAA ABUSUA | NGAKULA ƐTETELƐ

Kilehile Ɛ Ra Nla Nwo Debie

Kilehile Ɛ Ra Nla Nwo Debie

NGYEGYELƐ NE

Mekɛ ekyi mɔɔ ɛze ɛhɔ la, ɛnee awovolɛ a dimoa kile bɛ ra nrenyia anzɛɛ bɛ ra raalɛ nla nwo debie kolaa yeade ye wɔ ɛleka gyɛne a. Yɛɛ ɛnee bɛkola bɛnea kakula ne ɛvolɛ nee ye ngyianlɛ nwo bɛkilehile ye ngyikyi ngyikyi.

Noko ninyɛne ɛhakyi. Buluku bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye The Lolita Effect bɔ amaneɛ kɛ, “Ngakula dɔɔnwo te nla nwo edwɛkɛ, yɛɛ nla nwo edwɛkɛ ɛbu zo wɔ ninyɛne mɔɔ ngakula fa dielie bɛ nye la anu.” Asoo ɛhye mɔɔ ɛlɛkɔ zo la boa ngakula anzɛɛ ɔgyegye bɛ?

MƆƆ ƆWƆ KƐ ƐNWU YE LA

Nla nwo edwɛkɛ ɛbu zo wɔ ɛleka biala. Deborah Roffman hɛlɛle ye wɔ buluku ne mɔɔ se, Talk to Me First la anu kɛ “nla nwo nvoninli nee nla nwo edwɛkɛ ɛbu zo wɔ adawubɔlɛ, ninyɛne nwo nolobɔlɛ, vidio, mbuluku, edwɛne, TV zo gyimalilɛ, edwɛkɛ mɔɔ bɛfa bɛnwa, nwɔhoalilɛ, billboard, fonu nee kɔmpita zo na ɔmaa [ngakula yɛɛ ngakula ngyikyi bɔbɔ] te nganeɛ kɛ nla . . . a le debie mɔɔ anwo hyia kpalɛ a.”

Menli mɔɔ bɔ ninyɛne nwo nolo la boka nwo bie. Menli mɔɔ tɔne ninyɛne anzɛɛ bɔ nwolɛ nolo la tɔne ngakula adɛladeɛ mɔɔ maa bɛ nwo gua ɛkɛ la, na ɛhye maa ngakula fa bɛ adwenle sie anwoziezielɛ zo somaa ɔvi bɛ ngakula nu. Buluku bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye So Sexy So Soon la ka kɛ, “Menli mɔɔ tɔne ninyɛne la ze adenle mɔɔ bɛdua zo a bɛ sa baha ngakula la. Tɛ bɛ bodane a le kɛ bɛmaa ngakula ava bɛ nwo awula nla nu ngitanwolilɛ nu” emomu, “bɛfa bɛtɔne bɛ debie ala.”

Bɛngilehile bɛ nla nwo ninyɛne dɔɔnwo. Kɛ mɔɔ awie ze kɛzi kale yɛ gyima a ɔle ngakyile ɔfi kɛzi ɔbaha kale kpalɛ la anwo la, zɔhane ala a awie ze nla nwo edwɛkɛ a ɔle ngakyile ɔfi kɛzi ɔbava yeazi kpɔkɛ kpalɛ la anwo a.

Nɔhalɛ edwɛkɛ: Ɛnɛ a le mekɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ ɛboa ɛ mra ɛmaa bɛtete bɛ “adwenle” a amaa ‘bɛahola bɛanwu ngakyile mɔɔ wɔ kpalɛ nee ɛtane nu la.’​—Hibuluma 5:14.

MƆƆ ƐBAHOLA WƆAYƐ LA

Yɛ nwolɛ debie. Saa ye ɛhanlɛ yɛ se maa wɔ bɔbɔ a ɔle wɔ gyima kɛ ɛbahilehile ɛ mra nla nwo debie. Die to nu.​—Baebolo ngyinlazo: Mrɛlɛbulɛ 22:6.

Ka nwolɛ edwɛkɛ ngyikyi ngyikyi. Kɛ anrɛɛ ɛbaha nwolɛ edwɛkɛ kokye la, ka nwolɛ edwɛkɛ ngyikyi wɔ mekɛ ngakyile nu, bie a wɔ mekɛ mɔɔ bɛ mu nwiɔ bɛde kale nu anzɛɛ bɛlɛyɛ sua nu gyima bie la. Amaa ɛ ra ne aha mɔɔ wɔ ye ahonle nu la, biza ye kpuya mɔɔ bamaa yeahile ye adwenle la. Kɛ neazo la, kɛ anrɛɛ ɛbabiza ye kɛ, “Ɛ nye die ninyɛne mɔɔ bɛlɛbɔ ye nolo la anwo ɔ? la, ɛbahola wɔaha kɛ, “Duzu ati a menli mɔɔ tɔne ninyɛne la fa nvoninli ɛhye mɔ di gyima a?” Saa ɛ ra ne ye ɔ nloa a, ɛbahola wɔabiza ye kɛ, “Kɛzi ɛnwu ye ɛ?”​—Baebolo ngyinlazo: Ditilɔnomi 6:​6, 7.

Nea kakula ne ɛvolɛ ne anwo kilehile ye. Bɛbahola bɛahilehile ngakula mɔɔ ɛtɛdwule sukulu ɛhɔlɛ la bɛ awodeɛ ne mɔ aluma yɛɛ kɛzi bɛbabɔ bɛ nwo bane bɛavi menli mɔɔ kulo kɛ bɛ nee bɛ da la anwo la. Mekɛ mɔɔ ngakula ne mɔ ɛlɛnyi la, ɛbahola wɔaha kɛzi bɛwo kakula la anwo edwɛkɛ wɔahile bɛ. Bɛkanyi ekyii la, ɔwɔ kɛ bɛte nla nwo edwɛkɛ bo kpalɛ.

Kilehile bɛ subane kpalɛ nwo debie. Kilehile ɛ ra nɔhalɛlilɛ nee ɛbulɛ nwo debie ɔvi ye ngakula nu. Akee ɛbahola wɔalua yemɔ azo wɔaha nla nwo edwɛkɛ wɔahile ye. Eza maa ɔnwu subane kpalɛ mɔɔ ɛ nye die nwo la. Kɛ neazo la, saa ɛbu nla mɔɔ kɔ zo wɔ menli mɔɔ ɛtɛgyale la avinli kɛ ɔnle kpalɛ a, ka kile ye. Na kilehile deɛmɔti ɔnle kpalɛ yɛɛ esiane wɔ nu la anu. Buluku ne mɔɔ bɛfɛlɛ ye Beyond the Big Talk ne la ka kɛ, “Ngakula mɔɔ ka kɛ bɛ awovolɛ anye ɛnlie nla mɔɔ kɔ zo wɔ ngakula avinli la anwo la, ɛnda ɛnva bɛ nwo ɛnwula nu.”

Yɛ neazo. Fa subane mgbalɛ mɔɔ ɛkilehile la bɔ wɔ ɛbɛla. Kɛ neazo la, ɛ nye die ngoayɛ mgbane mgbane nwo ɔ? Wɔ anwoziezielɛ ɛnle kpalɛ ɔ? Ɛmaa awie mɔ nyia adwenle kɛ ɛkulo bɛ ɔ? Saa ɛyɛ nyɛleɛ ɛhye mɔ a, ɔnrɛmaa ngakula ne mɔ ɛnrɛva ɛbɛlabɔlɛ kpalɛ nwo ninyɛne mɔɔ ɛlɛkilehile bɛ la ɛnrɛbɔ bɛ ɛbɛla.​—Baebolo ngyinlazo: Wulomuma 2:​21.

Ka nwolɛ edwɛkɛ kpalɛ. Nla le ahyɛlɛdeɛ mɔɔ vi Nyamenle ɛkɛ, na ɔkɔ zo wɔ agyalɛma avinli a ɔmaa bɛ nye die. (Mrɛlɛbulɛ 5:​18, 19) Maa ɛ ra ne ɛnwu ye kɛ wɔ mekɛ kpalɛ nu ɔdaye noko ɔbahola yeanyia nla nu kyɛfoa, na ɔnrɛyia ngyegyelɛ mɔɔ menli mɔɔ fa bɛ nwo wula nu kolaa na bɛagya la yia la bie.​—1 Timote 1:​18, 19.