Ocuphela mwaha

Ntakhara Heeni Anamoona a Yehova Ahinachapelaaya Iferiyatu?

Ntakhara Heeni Anamoona a Yehova Ahinachapelaaya Iferiyatu?

 Anamoona a Yehova analakelela hai waakhanle wi nihiku na eferiyatu tinaweemereryeya?

 Ehaakumve olakelela waakhanle wi annaphwanela opaka efesta mahiku makina a iferiyatu, Anamoona a Yehova annavarerya moonelo wa Mpiipiliya. Mweeparipari ifesta ikina sinnavuhana ni malakiheryo a Piipiliya. Yakhala yeeyo, Anamoona a Yehova hanachapela mahiku yaawo. Vooloca sa mahiku makina a iferiyatu, Namoona ori oothene onnapaka yoothanla awe, iilipiseryaka “othokororya eleela murima . . . ya phaama vamiithoni wa Muluku ni wa achu.”​—Saweriwa T’arummwa 24:16.

 Anacharela, makoho yaawo Anamoona a Yehova aniipakelaaya vaavaa analakelelaaya ochapela mahiku a iferiyatu. *

  •   Apwanne nihiku na eferiyatu nnathipeleya mu mahusiheryo ahiri a mu Soorempwa?

     Nlakiheryo na Mpiipiliya: “Hiihaa, mukhumevo veeri vaya nave mmwalane ni yaawo, Apwiya tanaloca. Muhiphareru echu yoothanyeya.”​—2 Korinto 6:​15-​17.

     Wi emwalaneno moomalela mahusiheryo yaawo ari oohiyana ni yeeyo Piipiliya onaloceiye, Anamoona a Yehova hanapaka ifesta mmahiku yaawo a iferiyatu anaphitaanyerya mikhalelo sinacharela.

     Mahiku a iferiyatu arino yoolakelela ya waalapela achu naari waalapela amuluku akina. Yesu aahiloca: “Waalapeke Apwiya Muluku aa, nave yaaworu oneeraa waakokhoreleke.” (Mateu 4:​10) Echarihaka nceenyeryo nenla, Anamoona a Yehova hanapaka ifesta sa Natale, Paskowa, naari 1 a Maiyu, woona wi iferiyatu iho sirino yoolakelela ya waalapela amuluku akina omuhiya Yehova. Mwawaaceererya, awo hanapaka makupa mu mahiku yaawo a iferiyatu, ntoko enalociwaaya mu masu anacharela.

    •  Kwanzaa. Nsina nawi Kwanzaa “nnarweela mmasu a elocelo ya Esuwahili matunda ya kwanza, yaawo anataphulela ‘sawiima soopacerya’ nave [ela] enooniherya wi nihiku nla nnakhumelela mu ochapeliwa ohaca woopacerya mu miyaha so Afrika.” (Enciclopédia de Estudos Negros) Naamwi Kwanzaa yooniwaka okhala efesta ehinapaka makupa a malapelo, Enciclopédia de Religião Africana enalikaniha ni efesta yo Afrika elukuluku sawiima soopacerya “sinavahiwaaya amiluku ni makholo akhwile khalai ntoko mukhalelo wa waathamalela,” nave ennaaceererya: “Enakhalatho echu emmohamoha wooniherya maathamalelo ntakhara mareeliho a ekumi evahiwe ni makholo aya yaawo akhwile khalai yaawo analokoha, Kwanzaa, nihiku na feriyatu o Afrika, Amerika.”

      Kwanzaa

    •  Efesta ya Mid-Autumn. Ela “efesta ya omucicimiha muluku amwaamuthiyana a mweeri.” Ooloca Tisiyonaariyu a mweelaponi a mahiku a iferiyatu, ifesta ni ochapela (Holidays, Festivals, and Celebrations of the World Dictionary) Eyo enaphitaanyerya mihapo “inaavolowela athiyana a vaate ekokhoraka, yeeyo o Xina ori kowtow, naari waakokhorela amiluku aasithiyana.”​—Ikerexa sa Mweelaponi—Ensiklopetiya Awunlaana a Soororomela ni Saweereya (Religions of the World​—A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices.)

    •  Noruz (Nowruz). “Meerelo yaala a ifesta yaapacenrye khalai mu ekerexa yo Sorowatriyana; nihiku naweelaxa a kalentaariyu o Sorowatriyana . . . Xaxaxa munepa wa mitiya, esuweliwe ntoko [Rapithwin], yoowo wooniwa ntoko ikuru sawiixeela munepa wa miyeeri sooriirya, nave onaakheliwa variyari va ochapela ewora ya mitiya ya Noruz, mwawiiwanana ni sookhovelela sa Sorowatriyana.”​—United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization.

    •  Efesta ya Yalta (Shab-e Yalda). Ela efesta eneeriwa elukuluku ya ephovo oniiwanana ni “omulapela muluku Mithra,” muluku a omwaleela, mwawiiwanana ni liivuru Sufism in the Secret History of Persia. Enneemereryiwa tho wi eyo eferiyatu eniiwanana ni waalapela amiluku a nsuwa o Roma ni o Kresiya. *

    •  Mathamalelo. Ntoko Kwanzaa, nihiku na feriyatu nrino yoolakelela ya ochapela elukuluku ya ohaca nave anacicimihiwa amuluku oohiyanahiyana. Moovira wa elukuluku, “sookhovelela seiya sakhalai saanapakiwa ni ekerexa ya Akristu.”​—A Great and Godly Adventure​—The Pilgrims and the Myth of the First Thanksgiving.

     Iferiyatu sinathipeleya mu waalakhanyeriwa naari weemererya wa ekari. Piipiliya onnaaloca yaale ’yaarehererya efesta ya muluku Ekari’ yaari yaale ’akina yaanyanyanle Apwiya {Yehova}.” (Isaiya 65:11) Mwawiihiiha, Anamoona a Yehova hanapaka ifesta ntakhara iferiyatu inacharela:

    •  Ivan Kupala. “Mwawiiwanana ni soororomela sawunlaana, variyari va [Ivan Kupala] elapo ennamwaramwasa owerya wa wiisaaciherya, nave wakhala wi muchu toolipa murima nave akhalano ekari onnaakhela vakhaani owerya yoowo,” ooloca liivuru Opacerya va A Ophiyerya Z a Pelarus (The A to Z of Belarus). Wuupaceryani, nihiku nlo naari natheru nave aari feriyatu yaachapeliwa elukuluku ya oviha. Nyenya, mwawiiwanana ni Encyclopedia of Contemporary Russian Culture, “oniiwanana ni feriyatu a Ekerexa [“nihiku naweela” na Yohani Mpatisi] ancipele yaaheemererya Okristu.”

    •  Waarya wa Eyaakha Evyaani (Eyaakha Evyaani o Xina naari Eyaakha Evyaani o Koreya). “Mu elukuluku yeela ya eyaakha opwaha elukuluku ekina, wuukhuwa woopacerya ntakhara echoko, asinthamwene, ni amusi erino yoolakelela ya okhalano ekari, waavaha ncicimiho amiluku ni anaamunepa ni ochuna wi eyaakha eyo eruuhe ikari sincipale.” (Mooncakes and Hungry Ghosts​—Festivals of China) Moolikana, Eyaakha Evyaani o Koreya “enavolowela waalapela makholo akhwile khalai ni wiikara wi minepa soonanara mu eyaakha evyaani, ni ovonya ihako sa olakelela soororomeliha sa Eyaakha evyaani.”​—Encyclopedia of New Year’s Holidays Worldwide.

      Eyaakha Evyaani ya Axina

     Iferiyatu sinathipeleya mu ororomela wi okumi wa muchu honakhwa. Piipiliya onnaloca mookwakwaleya wi okumi wa muchu onnakhwa. (Ezekiyeli 18:4) Nyenya, Anamoona a Yehova hanachapela iferiyaru siromoliwe vathi va, seiyo sinavuwiha soororomela wi okumi wa muchu honakhwa:

    •  Nihiku na Ikumi Soothene (Nihiku na Achu Akhwile) Mwawiiwnana ni Nova Enciclopédia Católica nihiku nla “anuupuweleliwa achu ookhwa.” Liivuru owo onaaceererya: “Variyari va Iyaakha sa Veeri Veeri yaari yawunlaana weemererya wi nihiku nlo ikumi siri omooroni saahaala okhuma ntoko ethatuwa, anaaminepa, anaphulu ni ichu ikina, saarweelaka achu yaale yaapakenle ichu soonanara elukuluku yaaryaaya akumi.”

    •  Efesta ya Qingming (Ching Ming) ni Ifesta sa Ithatuwa Sivoliwe. Ifesta seiya piili sinapakiwa wi ecicimihiwe makholo akhwile khalai. Mwawiiwanana ni liivuru Celebrating Life Customs Around the World​—From Baby Showers to Funerals Variyari va Ching Ming, “yoolya, soowurya, ni ipaphelu sa khorowa sinnasukiwa wi alipa ookhwa ehivoliweke etala, naari nthanana nave wi etitelele okhalano ikhorowa.” Liivuru owotho aahiloca wi “variyari va Mweeri wa Ifesta sa Ithatuwa, xaxaxa ohiyu mweeri wooneyaka phaama, [alipa oochapa anneemererya] wi wookhalavo wiiwanana otokotoko variyari va alipa ookhwa ni akumi opwaha ohiyu okina vyakala, mwa yeeyo ti wookhweleya waakurumuxa alipa ookhwa hiiha ntoko waacicimiha makholo akhwile khalai.”

    •  Chuseok. Liivuru The Korean Tradition of Religion, Society, and Ethics, ooloca wi efesta eyo enaphitaanyerya “waavaha achu ookhwa yoolya ni eviinyu.” Soovaha iyo sooniherya “weemererya wi okumi wa muchu onnatitelela okhala omanle mwiili ene okhwa.”

     Iferiyaatu siniiwanana ni wiisaaciherya. Piipiliya onnaloca: “Ahikhale anii iisaciherye nari weherya ihako, okhalano masica nari omwaaciha, wiina okhwiri nari ophepa mirece. Ahikhale anii akoheke minepa nari wiitokoserya nari mano waakoha alipa ookhwa. Oothene . . . toothanyeya vamiithoni va Apwiya.” (Malamulo 18:10-​12) Wi ekhale ocai wa wiisaaciherya vyakala​—ophitaanyerya osuwela sa muhoolo (mukhalelo wa weeherya ehako)​—Anamoona a Yehova hanamuchapela ntakhara Halloween naari iferiyatu inacharela:

    •  Eyaakha Evyaani ya Tamil ni Sinkales. “Yookhovelela ya mihapo siniiwanana ni yaweereya yeela . . . enaphitaanyerya waakhwaniherya miteko sammoori sa waavya osuwela sa muhoolo sinalakeleliwa ni ilukuluku sa ikari.”​—Encyclopedia of Sri Lanka.

    •  Songkran. Nsina na efesta yeela yo Asiya “nnakhumelela mu nsu sanscrita . . . nnataphulela ‘ocikinya’ naari ‘otorokeya’, nave [efesta ela] ennavaha eneneeryo wa ovira wa nsuwa nenlo nnavira ochu oniichaniwawo zodiacal constellation a Aries.”​—Food, Feasts, and Faith​—An Encyclopedia of Food Culture in World Religions.

     Ifesta inapaka makupa mu Nlamulo na Mose, seiho imalihiwe ni mukucho wa Yesu Kristu. Piipilya oni: “Tiwi, Kristu ookhwaaniherya malamulo.” (Aroma 10:4) Akristu nlelo annakhaviheryeya moorweela wa malakiheryo a Nlamulo na Mose yaavahiwe Aisarayeli akhalai. Nto, awo hanapaka ifesta, xaxaxa inaloca orwa wa Mesiya woona wi annaroromela wi oorwa. Piipilya oni: “Ntakhara soothene seiya muurushi onooniha ichu saahaala orwa, nto ichu sene ti Kristu.“ (Kolosi 2:​17) Ni mathowa yaala, nave woona wi ifesta ikina sa seiya sinnaphitaanyerya mihapo ihiniiwanana ni Piipiliya, Anamoona a Yehova hanachapela ifesta inacharela vathi:

    •  Hanuka. Efesta ela enuupuweleliwa oveleeliwa wanaawiili empa ya Ayuta o Yerusalemu. Chiryene, Piipiliya onneemererya wi Yesu ookhala Mulipa a Mukucho Motokotoko a “empa etokotoko, empa-empa, yoohitekiwa ni matata a achu, ela tiwi, ehiri mu soopatushiwa seiya.” (Ahebri 9:​11) Wa Akrsitu, empa yeela yoomunepani eracenle empa ya wooneya o Yerusalemu.

    •  Rosh Hashanah. Ela nihiku noopacerya ya eyaakha ya Ayuuta. Mu ilukuluku sakhalai, ifesta seiya saaphitaanyerya mikucho savameekhaaya saavahiwa Muluku. (Namarepela 29:​1-6) Mwawiihiiha, Yesu Kristu, ntoko Mesiya, ’oomaliha mikucho ni sooveleela’ eerihaka okhala sooheemereryeya vamiithoni va Muluku.​—Daniyeli 9:​26, 27.

  •   Apwanne eferiyatu ennaruuha wiiwanana wa ikerexa?

     Nlakiheryo na Piipiliya: “Oniiwanana hayi wookolola ni otakhala? Onaataana hayi omwaleela ni epiiphi?”​—2 Korinto 6:​15-​17.

     Anamoona a Yehova anniilipixerya okhala mwa murecele ni amwaacamani aya nave annacicimiha ophwanelela wa muchu ti muchu wa othanla soororomela sawe. Nto awo hanapaka makupa a ifesta sa othukumana wa ikerexa, ntoko sootakiherya inacharela.

     Ifesta inamucicimiha muchu a malapelo naari saweereya inaceenyerya wiiwanana wa malapelo wa achu a ikerexa soohiyahiyana. Vaavaa Muluku aahooleleiye achu awe khalai wi evolowe mu elapo yeeyo achu yaapakaaya malapelo makina, owo aahaaleela achu awe: “Ohaataaneno yaawo nari amuluku aya. . . . Waalaparu amuluku aya onarwa ohuwela.” (Mukwaha 23:32, 33) Mwa yeeyo, Anamoona a Yehova hanapaka makupa mu iferiyatu inacharela.

    •  Loy Krathong. Variyari va efesta yeela yo Tailanta, “achu annapaka itixela sa makukhu, ehelamo iveela ni soovarela nave voocharela erihela mmaahini. Enaroromeliwa wi itixela seiya sinnapwahano otakhaliwa. Mweeparipari, ifesta seiya inuupuweleliwa mihapo itikitheriwe ni Buddha.”​—Encyclopedia of Buddhism.

    •  Nihiku na Ocharuwa. Mwawiiwanana ni muchu mmoha onapaka makupa a olamulelo, olociwe mu eyornali yo Papuwa-Nova Kine, achu anapaka makupa mu saweereya seiya “anneemererya ni mathipelo a nroromelo neekristu.“ Owo onaloca wi opaka ifesta Nihiku na Elapo na Ocharuwa ennakhaviherya waacererya “malakiheryo eekristu mu elapo yeeyo.”

    •  Vesak. “Nla nihiku naweelaxa na Budismo nave onnuupuweleliwa oyariwa wa Buda, waarya wawe ni okhwa wawe naari waakhwanela wa Nirvana.”​—Tisiyonariyu a Iferiyatu, Ifesta, ni Ochapela wa Elapo.(Holidays, Festivals, and Celebrations of the World Dictionary.)

      Vesak

     Ifesta sinathipeleya mu mihapo sa malapelo ihinahusihiwa ni Piipiliya. Yesu aahiloca wa ahooleli a malapelo ariki: “Hiihaa nyuwo munnananariha malamulo a Muluku wa nthowa na ikano sanyu.” Owo tho aahooniherya wi malapelo aya yaari asiiyo nthowa nawi awo yaahusiha “malamulo oohusihiwa taachu.“ (Mateu 15:​6, 9) Echarihaka olopola yoola ni murima woothene, Anamoona a Yehova hanapaka makupa mu saweereya sincipale sa malapelo.

    •  Epifaniya (Nihiku na Mamwene Naari na Mamwene Mararu Awiisaaciherya). Efesta yeela enanwerya wuupuweleliwa oxekuryiwa wa Yesu ni alipa oovarerya itheneeri ni opatisiwa wawe. Eyo “yooheeriha okhala weekristu ifesta ikina satheru sa elukuluku ya oriirya, seiyo saacicimiha amiluku amaahi, oocimaka, mihice.” (Enciclopédia do Natal)Efesta eniiwanana ni ochapela, eniichaniwa Timkat “yookhalano mathipelo a mihapo.”​—Enciclopédia da Sociedade e da Cultura do Mundo Antigo.

    •  Efesta ya Omweemererya Mariya. Efesta ela enachapaliwa yeemereryiwaka wi mayi a Yesu oowela wirimu ni mwiili awe woomuchu. “Yoororomela ela hiyaasuweliwe ni Akristu oopacerya nave hiyaavo yawooniherya enaphwanyeya mu Soorempwa” ooloca liivuru Religião e Sociedade — Enciclopédia do Fundamentalismo

    •  Efesta ya Orupala Woohiriipiheya. “Orupala Woohiriipiheya [wa Mariya] tahi nihusiheryo na mu Soorempwa . . . nihusiheryo nenlo ekerexa epankaaya.”​—New Catholic Encyclopedia.

    •  Quaresma. Mwawiiwanana ni Nova Enciclopédia Católica ela elukuluku ya ocharuwa ni wiinanela yoolya, yeeyo yaatikitheryiwe mu “nsana naneesese,” ivinrevo iyaakha opwaha 200 Piipiliya akwaaxiwe orepiwa. Vooloca sa nihiku noopacerya na quaresma, enciclopédia mmohamoha onnaloca: “Meerelo awi ale arino nroromelo annaakhela ecuurwa nihiku na Naneeraru na Ecuurwa ti yawunlaana ovinyerya va muthukumano Sínodo de Benevento, wa 1091.”

    •  Meskel (naari, Maskal). Ela efesta ya o Etiyoopiya enapaceriha “wooneya wa Mwiikimanyo Weeparipari (mwiikimanyo yoowo Kristu aakhomeliweiyevo), moorweela opharihiwa mooro ni wiina moorukhureryela,”ennaloca Encyclopedia of Society and Culture in the Medieval World; parentheses theirs. Naamwi hiihaa, Anamoona a Yehova hanapharihela mwiikimanyo mmalapelo aya.

  •   Apwanne iferiyatu inamucicimiha muchu, marehereryo naari eneneeryo ya elapo?

     Nlakiheryo na Piipiliya: “Apwiya anii: Uulumeleye muchu yoowo onaaroromela achu, murima awe ookihiya, akirerya eculi.”​—Yeremiya 17:5.

     Naamwi yooniheryaka opwacha wa amwaacamani aya ophiyerya waavekelela, Anamoona a Yehova hanapaka makupa mu saweereya naari ifesta inacharela vathi:

     Iferiyatu inamucicimiha mulamuleli naari muchu oocicimiheya. Piipiliya oni “Muhiye omuroromela muchu, yoowo aaveereliwe miwiya mphulani. Owo onaphurani?” (Isaiya 2:​22) Mwa yeeyo, Anamoona a Yehova hanachapela, ntoko yootakiherya, nihiku na oyariwa wa mwene naari mwene a mwaamuthiyana.

     Olapela Nipantera. Anamoona a Yehova hanachapela Nihiku na Nipantera. Ntakhara heeni? Ntakhara wi Piipiliya onnaloca: “Anaaka, phoole wa amuluku atheru.” (1 Yohani 5:​21) Olelo achu akina hanoona nipantera okhala muluku atheru​—echu yoolapeliwa​—nyenya namaloca miyaha Carlton J. H. Hayes oorepa: “Eneneero ya otokweene wa elapo enooniwa okhala yavameekhaaya nave enaroromeliwa ni olampwa ti nipantera.”

     Iferiyatu sinaacicimiha naari waavuwiha awiichaniwa aweela. Tiheeni yeeren’ye vaavaa muchu mmoha aamoova Muluku aamukokhorenleiye murummwa Petro? Piipiliya onnaloca: “Peeturu aamviiha, aloca, ariki: ‘Muvinye, miyo tho ka muchu.’” (Saweriwa T’arummwa 10:25, 26) Woona wi Petro naari arummwa akina hiyaawemerenrye ncicimiho navameekhaaya naari orumeeliwa, Anamoona a Yehova hanakhaviherya saweereya sinaacicimiha yaale anathokororyiwa okhala aweela, hiihaa ntoko saweereya sinavowelela:

    •  Nihiku na Aweela Oothene. “Efesta ya waacicimiha aweela oothene . . . Mapacereryo a efesta yeela hanasuwanya.”​—New Catholic Encyclopedia.

    •  Efesta ya mai ahu o Guadalupe. Efesta yeela ennamucicimiha “mukhapeleli aweela o Mexico,” emuroromelaka ntoko Mariya, mai a Yesu . Owo onaloca wi aakhumelenle mootikhiniha iisooneeiha wa anamalima mu 1531.​—The Greenwood Encyclopedia of Latino Literature.

      Efesta ya Mayi Ahu o Guadalupe

    •  Nihiku na nsina. “Nihiku na nsina ti efesta ya nihiku naweela mwaana onavahiweiye nsina variyari va opatisiwa naari oreelihiwa,” onnaloca liivuru Celebrating Life Customs Around the World​—From Baby Showers to Funerals. Owo onnaacererya wi yookhalavo “echu yakuru ya malapelo wa nihiku nenla.”

     Ochapela mahiku a epolitika naari saweereya vyakala. Piipiliya onaloca wi “ochawela wa Apwiya onnareera, opwaha omuroromela muchu.” (Salmo 118:​8, 9)Wi esepe ovolowela wawi achu teeparipari ompwaha Muluku ntakhara orehererya makacamiho a mulaponi, Anamoona a Yehova haniiphitaanyerya mu ochapela Nihiku na Amiravo naari Nihiku na Athiyana yaawo anakhaviherya ipolitika naari ikampanya. Ni nthowa nimohamoha, awo hanapaka makupa mu Nihiku na Otaphuwa naari ochapela mahiku a mukhalelo sintoko yoowo. Moohiyana, awo anawehererya Omwene wa Muluku wookolola makacamiho a nthalu ni ohiyana wa mukhalelo wa achu.​—Aroma 2:​11; 8:​21.

  •   Apwanne eferiyatu ennavuwiha elapo ekina naari nikhuuru opwaha makina?

     Nlakiheryo na Piipiliya: “Muluku haanono nthalu ni achu, nto mwa maloko oothene onnamwaakela muchu pure, yoowo onamoova aneerano sa wookololowa.”​—Saweriwa T’arummwa 10:34, 35.

     Naamwi Anamoona a Yehova ancipale ephwanyeyaka mu ilapo saya, awo annasepa ochapela mahiku yaawo anavuwiha maloko aya naari makhuuru aya mmikhalelo sinatharihiwa vathi va.

     Saweereya sinaacicimiha anakhoco. Ohiya ovolowela ekhoco, Yesu aaloca wa oomuchara awe: “Mwaakhweleke amwiicani anyu nave mwaavekelele yaale anoohooshaani.” (Mateu 5:​44) Mwawiihiiha, Anamoona a Yehova hanavolowela ochapela weiwo onaacicimiha anakhoco, ophitaanyerya iferiyatu seiho sinacharela:

    •  Anzac . “Anzac enataphulela Australian and New Zealand Army Corps,” nave “ Nihiku na Anzac nikhumelenle vakhaani vakhaani ntoko nihiku na wuupuweleliwa yaale yiiphiwe mu ekhoco.”​—Historical Dictionary of Australia.

    •  Nihiku na Oowaniha (Nihiku Nawuupuweleliwa, Namurunku Awuupuweleliwa, naari Nihiku Nawuupuweleliwa). Iferiyatu seiha sinaacicimiha “anakhoco oowaniha ni yaale yiiphiwe mu ikhoco mu ilapo saya.”​—Encyclopædia Britannica.

     Ochapela saweereya a mahiku eelapo naari oneethi. Alocaka sa oohuserya awe, Yesu aaloca: “Awo hari a elapo ya vathi, ntoko miyo tho kihikanlaaka a elapo ya vathi.” (Yohani 17:16) Naamwi awo esiveliwaka ohuserya vooloca sa saweereya sa elapo, Anamoona a Yehova annatitelela okhala oovalaanyeya wa saweereya ntoko sinacharela:

    •  Nihiku na Australiya. Mwawiiwanana ni Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life, eferiyatu yeela enachapela “nihiku na 1788 vaavaa atropa o Inklatera yaathomen’yaaya nipantera naya nave elamulela wi Australiya yaari elapo aya evyaani.”

    •  Nihiku na Guy Fawkes. Nla ti “nihiku na ochapela ni wuupuwelela ohikhwaaniheryeya weererya wa wiipha waachuna opakiwa ni Guy Fawkes vamoha ni akhaviheryi akina a Akatoolika wa King James Miyo ni Parlamentu o [Inklatera] mu 1605.”​—A Dictionary of English Folklore.

    •  Nihiku na Oneethi. Mu ilapo sincipale, nla “nihiku navameekhaya na ochapela wa achu oothene ntakhara opacerya wa wiilamulela mukhataaya mu elapo aya.”​—Merriam-Webster’s Unabridged Dictionary.

  •   Apwanne eferiyatu enooneya wa meecelo oohithokororyeya naari oothanyeya?

     Nlakiheryo na Piipiliya: “Elukuluku yeele evinre ehaakhwana, vaavale mweeraanyuno seiho amalapo anchunaaya, mucharihaka minkhela sanyu ni soochunachuna sanyu, mu ohapaliwa, onamalya, owuryasha ni waalapa amuluku atheru, yaawo ahineemereryiwa.”​—1 Pedro 4:3.

     Mwawiiwanana ni nlakiheryo nenla, Anamoona a Yehova annasepa machapelo yaawo anooniherya owuryasha ni meerelo a asinama. Anamoona a Yehova annapuha othukumana vamoha ni asinthamwene aya, nave annathanla owurya soowurya mwa mphimo, wakhala wooweryeya. Awo annapaka owetha waya wi echarihe ekano ya Piipiliya ela: “Hiihaa mwaalyaka nari owurya, nari weerano echu ekina, mweereno soothene wi mmucicimiheke Muluku.”​—1 Korinto 10:31.

     Mwawiihiiha, Anamoona a Yehova hanapaka makupa mu akarnavale naari ifesta sintoko seiho sinavuwiha meecelo oothanyeya ahineemereryiwa Mpiipiyani. Ela ennaphitaanyerya efesta ya Ayuta ya Purim. Naamwi Purim apacenrye wuupuweleliwa khalai wa woopoliwa wa Ayuta ootaphuwa mu nsana sinkwenta E.E.K., hiihaano ophwanelela wawe “onnarimela nyenya akhweya enatharihiwa ntoko naakhulo na Ayuta ntakhara Mardi Gras naari Carnival,” onnaloca liivuru Essential Judaism. Wa anamapuha ancipale, “eyo enavolowela owara soowara sawinnuwa (wiiliwiili soopurula vathi) mukhalelo woonyakula, owuryaxa, ni okhuwela wincipale.”

 Apwanne Anamoona a Yehova, yaawo ahinachapela iferiyatu, annasivela imusi saya?

 Aai. Piipiliya onnaahusiha achu wi yaasiveleke ni waacicimiha oothene a mu emusi aya, moohipwacha soororomela saya. (1 Pedro 3:​1, 2, 7) Mweeparipari, vaavaa mmoha a Anamoona a Yehova onahiyeiye opaka makupa mu ifesta, amusi awe akina akhweya anamukhala oohaleeliheya, oonyeenya, naari ophiyerya omunyanyala. Naamwi hiihaa, Anamoona a Yehova ancipale annaavyaavya ekari ya wooniherya osivela waya wa amusi aya, waatharihela mwa ncicimiho mathowa a soolakelela saya, ni waaxekurya amusi aya mu ilukuluku sikina.

 Apwanne Anamoona a Yehova annaahiiha achu akina ochapelaka iferiyatu?

 Hooye. Awo anneemererya wi muchu ti muchu onnaphwanela opaka yoolakelela ya muchu mukhateiye. (Yosuwa 24:15) Anamoona Yehova ’annaacicimiha achu oothene’ moohipwacha soororomela sa malapelo aya.​—1 Pedro 2:​17.

^ par. 2 Mwaha ola tahi elista ya iferiyatu soothene seiho Anamoona a Yehova ahinapakaaya makupa, naari honathariha malakiheryo oothene a Mpiipiyani akhweya anaphariheleya.

^ par. 10 Mithra, Mithraism, Christmas Day & Yalda, by K. E. Eduljee, pages 31-33.