Ba tɛnɛ mɛ ka ya ni

Gwe ka abɛli tɛnɛ

Hũnda tɛ awa dingɔ mbeti

Hũnda tɛ awa dingɔ mbeti

“Wali” mɛ mbeti ti Yisaya 60:1 tɛnɛ tɛnɛ tɛ lo du na, wa ngasia la “lo ló ndozu” lo li ya “ndo vuru” nɛ?

Yisaya 60:1 tɛnɛ ya: “Ee wali lo ndozu wa li ya ndo ti vuruni na lo mɛ ya vuru ndo tɛ mɔ ga wɛ, wa ndima tɛ Yehova asũ ndo mɔ.” Akpale ti vɛrse ni mɛndɛ̃ afa ya, “wali” niko du Siona bere Yeruzalɛmɛ kɔdɔrɔ gbia ti Yuda ti gã. a (Yis. 60:14; 62:1, 2) Yeruzalɛmɛ ndo fandó andasewa zu ti Izraɛlɛ. Tɛnɛ ti Yisaya asi na ahũnda sɛ: Ti uzu, Yeruzalɛmɛ londó ndozu wa ali ya vuru ndo ti yika yika asi ngasia, wa na ngoi ni nɛ? Ti sɛ, tɛnɛ niko tɛ Yisaya ndo ti na seni ndɛ na ngoi tɛ e?

Yeruzalɛmɛ “londó ndozu” wa ali ya vuru ndo ti yika yika asi ngasia, wa na ngoi ni nɛ? Yeruzalɛmɛ ná tepelo gbɛ̃ndó na ngoi mɛndó agbɔ̃nɔ Ayuda agwe na ala ka gbɛ mbɛ ka kɔdɔrɔ ti Babilɔnɛ na pɛ abulu 70. Kanda na ngoi mɛndó azi ti Mede ná Perse amu Babilɔnɛ ko, azindó lége hɛ̃ aya Izraɛlɛ ya, ala diri ka Yeruzalɛmɛ ti nɛngɔ ya, ala di vɔrɔ Yehova fãni mɛndɛ̃. (Ezr. 1:1-4) Bandangɔ na bulu ti 537 U.N.E. ko, akɔli ti mbilimbili ti ya ndasewa 12 alindó ngaso. (Yis. 60:4) Ala bandandó zɔngɔ mbeka hɛ̃ Yehova, lingɔ afɛtɛ, wa ala diri ngandó banda kĩngɔ tepelo. (Ezr. 3:1-4, 7-11; 6:16-22) Ndima tɛ Yehova bandandó sũngɔ fãni mɛndɛ̃ ka Yeruzalɛmɛ afa azi tɛ Nzapa mɛndó adiri. Ni la, ala tindó vuru ndo ti yika yika na lo tɛ azi mɛndɛ̃ mɛndó ta ala hĩnga Yehova ma.

Kanda mbage tɛnɛ ti prɔfesi tɛ Yisaya atindó na seni na ndo Yeruzalɛmɛ. Aya Izraɛlɛ gba ziandó tɔndɔngɔ Yehova. (Neh. 13:27; Mal. 1:6-8; 2:13, 14; Mat. 15:7-9) Na gesi, ala kɛ̃ndó Masiya mɛ Yezo Kristo. (Mat. 27:1, 2) Na bulu ti 70 N.E. ko, agbɛ̃ndó Yeruzalɛmɛ ná tepelo ni fãni mɛndɛ̃.

Yehova ndó la zi lége ya, akpale niko li tɛrɛ lo. (Da. 9:24-27) Ni du yangondo ya, ta Yehova ye bondó ya prɔfesi mɛ kaya Mbeti ti Yisaya 60 ti na seni bo na lo ti Yeruzalɛmɛ ti lɛ sese ma.

Tɛnɛ ti prɔfesi tɛ Yisaya ndo ti na seni ndɛ? Ĩi ni ndo ti na seni ndɛ, kanda ni ba wali mɛndɛ̃ ti yika yika​—“Yeruzalɛmɛ ti ndozu.” Toma Polo sundó na lo tɛ lo ya: “Lo du ta e.” (Gal. 4:26) Yeruzalɛmɛ niko ti ndozu, adu eteni ti linɔ tɛ Nzapa, mɛ ni bombi ayati lo zu ti nyingɔ. “Ayati” lo ni adu, Yezo nga na azi 144 000 mɛ ahĩni ala na kpɔ̃ ti nyingɔ vurú ngama Polo, wa ala zu na nzɔ̃ dangɔ bɛ ti luangɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ ka ndozu. Awakristo mɛ ahĩni la na kpɔ̃ ali kaya “ndasewa mɛ santo” “Izraɛlɛ tɛ Nzapa.”​—1 Pet. 2:9; Gal. 6:16.

Ngasia la Yeruzalɛmɛ ti ndozu “alo ndozu” wa ali ya “ndo ti vuru ni” nɛ? Lo lindó ni na lége tɛ ayati lo mɛ ahĩni ala na kpɔ̃ mɛ ala dɛ ge lɛ sese. Zia e haka kpale mɛndó ala tengbi na ni na tɛnɛ ti prɔfesi mɛ kaya mbeti ti Yisaya shapitrɛ 60.

Ayɔndó ya awakristo mɛ ahĩni ala na kpɔ̃ “alo ndozu” na lo mɛ ya, ala ndó kaya mbingo ti nyingɔ na ngoi mɛndó siɔ sã mɛ aba apostazi akondo la na siɛklɛ ti sɛ ti ngoi tɛ e. (Mat. 13:​37-43) Na ya ngoi kɔi, awakristo mɛ ahĩni ala na kpɔ̃ ndó ka gbɛ mbɛ ti Babilɔnɛ mɛ kota kɔdɔrɔ mɛ adu linɔ ti asambela ti nvɛ̃nɛ. Ala ngbãndó ka gbɛ mbɛ ni tee na ngoi ti kɔngɔ nda akpale ti ngoi olo mɛ abandandó na 1914. (Mat. 13:39, 40) Bandangɔ na 1919, ala sindó ka gbɛ mbɛ ti Babilɔnɛ mɛ kota kɔdɔrɔ, wa ala bandandó fangɔ vuru ndo ti nyingɔ na ndenge mɛndó ala hɛ̃ tɛrɛ la so pangɔ nzɔ̃ pa. b Abulu gba na gesi, azi ti kɔdɔrɔ zu alindó kaya vuru ndo niko, abɛse ambanga aya Izraɛlɛ tɛ Nzapa mɛ mbeti ti Yisaya 60:3 ndo ili ala ya “agbia.”​—Suma 5:9, 10.

Na bi mɛ na gangɔ, awakristo zu mɛ ahĩni ala na kpɔ̃, na lingɔ ya vuru ndo mɛ alo ka tɛ Yehova amu ndo zu. Ala na lingɔ ni ngasia? Na ngoi mɛ gbanda ala na kpilingɔ ko, ala na lingɔ kaya “Yeruzalɛmɛ ti fãnani” mɛ ni ye fangɔ wali tɛ Kristo mɛ bombi azi 144 000 mɛ ala agbia nga anganga Nzapa.​—Suma 14:1; 21:1, 2, 24; 22:3-5.

Yeruzalɛmɛ ti fãnani na dungɔ na kumba kɔi ti ngbondoni ti kokisangɔ prɔfesi mɛ kaya Yisaya 60:1. (Haka Yisaya 60:1, 3, 5, 11, 19, 20 na Suma 21:2, 9-11, 22-26.) Ngama se mɛndó Yeruzalɛmɛ ti gã bombi aguvɛrnɛma zu ti Izraɛlɛ ko, kwɛ kɔi Yeruzalɛmɛ ti fãnani ná Kristo na mungɔ ndo ti aguvɛrnɛma zu ti ngoi olo. Ngasia la Yeruzalɛmɛ ti fãnani “alo ka tɛ Nzapa ka ndozu, azu ge tise” nɛ? Na ndenge mɛ ni ndo kpã likebi tɛ lo ge lɛ sese. Azi ti kɔdɔrɔ zu mɛ mbilimbili wa ala ndo kpɛ nga Nzapa ko, “ala na nɔngɔ nɔ na ya vuru ndo” tɛ lo. Lo na kangɔ lɛ lo na ndo siɔ kpale tɛ la, wa ta ala na diringɔ kpilingɔ gbanda ma. (Suma 21:3, 4, 24) Ni na lingɔ ya, “aye zu ati fãnani” ngama se mɛ Yisaya nga na aprɔfeta mɛndɛ̃ atɛnɛ na ni. (Aw. 3:21) Lingɔ ya, aye zu ati fãnani abandandó na ngoi mɛ Yezo ti Gbia, wa ni na wɛngɔ na nda Lo-lengɔ Gbia tɛ lo ti bulu koto.

a Kaya Yisaya 60:1, Biblia Libongoli ya Mokili ya Sika asalela tɛnɛ mɛ “wali” na se lɛ “Siona” bere “Yeruzalɛmɛ” na lo mɛ ya, vɛrbɛ mɛ agbinyangbi ni na “longɔ ndozu” “lingɔ ya ndo ti vuru ni” ndo salela ni na lo tɛ awali, wa ni nga kwɛ kɔi na lo ti vɛrbɛ mɛ ndo salela ni so fangɔ zo kɔi, ngama “mɔ”. Tɛnɛ mɛ “wali” ndo za azi mɛ ndo di mbeti ni ahĩnga ya, ando tɛnɛ tɛnɛ tɛ wali ti yikayika.

b Diringɔ ti sambela ti vuru ni mɛndó li tɛrɛ lo na 1919 ko, mbeti ti Ezekiele 37:1-14 ná Suma 11:7-12 pia ngandó tɛnɛ tɛnɛ ni. Ezekiele piandó tɛnɛ tɛnɛ ti diringɔ tɛ awakristo zu mɛ ahĩni la na kpɔ̃ na pɛ abulu gba mɛ ala li ka gbɛ mbɛ ti Babilɔnɛ. Prɔfesi ti Suma ndo fa diringɔ ti nyingɔ ti grupɛ tɛ ayata kɔli mɛ ahĩni la na kpɔ̃ mɛ ndo tambwisa kwa tɛ e na pɛ ndunu ngoi mɛndó agbanzi kwa tɛ e ti fangɔ tɛnɛ, na lo mɛ ya agbɔ̃nɔ la ka bɔlɔkɔ na lo ti loyengɔ tɛ la. Na 1919, apɔnandó ala ngama “mbɛ ti mbilimbili nga ti kɔdɛ.” Mat. 24:45; ba Le culte pur de Jéhovah enfin rétabli! p. 118.