Ukulingana na lipoti iyafumile ku kaungwe kamwi aka ku United States (U.S. Centers for Disease Control and Prevention) umupipi na hafu wa antu ali ni myaka 15 ukufika kuli 19 yakafyompa ivya nzwalo. Ya Sharlene Azam aalemvile ibuku lyakuti Oral Sex Is the New Goodnight Kiss yatiile: “Ndi cakuti uzya acance pa kufyompa ivya nzwalo yakati kwaya sile ningo. Nupya yasilola ukuti uuzelele.”

•  Uzye ukwelenganyapo uli?

•  Uzye ivisinka i vili kwi?

•  Uzye kwaya sile ningo nanti kwaipa?

 Asukini mauzyo alondelelapo ee nanti awe.

1.   Uzye umukazyana angakwata inda ndi cakuti akufyompa ivya nzwalo?

   1.   Ee

   2.   Awe

2.   Uzye umuntu aakafyompa ivya nzwalo angambula indwala?

   1.   Ee

   2.   Awe

3.   Uzye ukufyompa ivya nzwalo uuzelele?

   1.   Ee

   2.   Awe

 Linganyini amasuko inu kuli yaa alondelelapo.

1.   Uzye umukazyana angakwata inda ndi cakuti akufyompa ivya nzwalo?

    Icasuko: Awe. I calenga nu kuti antu yaelenganya ukuti ukufyompa ivya nzwalo kutaipa.

2.   Uzye umuntu aakafyompa ivya nzwalo angambula indwala?

    Icasuko: Ee. Antu aakafyompa ivya nzwalo yakalwala indwala wakwe, ulwele uwa kwitima (hepatitis A nanti B), ukufuluma ivipuzu uku vya nzwalo, ukukwata ivilonda uku vya nzwalo nu ku kanwa, HIV, alino nu tuswende.

3.   Uzye ukufyompa ivya nzwalo uuzelele?

    Icasuko: Ee. Kucita ivintu ivili vyonsi ivikumile ivya nzwalo vya muntu muze uuzelele, kuli kuti, kupanga icupo, kufyompa ivya nzwalo, kulalana kwa pa matako alino nu kulemola ivya nzwalo vya muntu muze pakuti auvwe insuna.

 Belengini malembo aya muli Baibo aakalanda pa kufyompa ivya nzwalo.

 Baibo ikati: ‘Pano Leza akalonda ukuti . . . mwataluka uku uzelele.’—1Tesalonika 4:3.

 Izwi lino yasenula ilya kuti “uzelele” likalozya nu ku vintu vyonsi vino atatwalana ya ngacita ivili wakwe, kupanga icupo, kufyompa ivya nzwalo, kulalana kwa pa matako alino nu kulemola ivya nzwalo vya muntu muze pakuti auvwe insuna. Umuntu aakacita uzelele akakwata intazi, ni cipisye icakuti ucuza wakwe na Leza ukaononeka.—1 Petulo 3:12.

 Baibo ikati: “Wensi aakacita uzelele akayembukila umwili wakwe.”— 1 Kolinto 6:18.

 Ukufyompa ivya nzwalo ku ngatuletela intazi umu umi nupya kungalenga ucuza witu na Leza ukononeka. Alino cingalenga ukuti twasakamala. Ibuku limwi (Talking Sex With Your Kids) lyalanzile ukuti, “Ukufyompa ivya nzwalo kungalenga umuntu ukukanaya nu utungwa, kulanguluka alino ni ntazi zyuze izitaya umu kupanga icupo. Umuntu akakwata amelenganyo aiipe ndi cakuti akupanga icupo umu nzila yonsi isi ningo. Pano ukucita vii uuzelele.”

 Baibo ikati: “Nene indi Yawe, Leza winu, wiyo akamusambilizya vyakuti vyamuzipila, kuti ivintu vimuzipile.”—Ezaya 48:17.

Uzye mwasinikizya ukuti amasunde yakwe Leza aakalanda pa uzelele yakamicingilila? Nanti mukalola ukuti yakamupoka utungwa? Pakuti muzane amasuko uku mauzyo yaa, elenganyini pa museo ukapitamo sana ya motoka uwakwata ivimanyililo ivyakulondela pa kupitamo. Uzye mukwelenganya ukuti ivimanyililo vii vikamupoka utungwa nanti vikamicingilila? I vyani ivingacitika ndi cakuti musikulondela ivimanyililo vii?

 Vikwene ali vino caya nu ku masunde yakwe Leza. Ndi cakuti musikuyalondela ivintu vingamwipila. (Galatiya 6:7) Ibuku limwi (Sex Smart) lyatiile, “Ndi cakuti wasuula vino wazumilamo nu kulacita ivintu vino ukulola ukuti visi ningo cilalenga wailola ukuti utacindama.” Lelo ndi cakuti ukulondela masunde yakwe Leza alungame, cilalenga uye ni miyele isuma. Ni cicindamisye icakuti ulaya na kapingu umusanguluke.—1 Petulo 3:16