Nitie gasede kod buge moko ma nigi pichni ma nyiso kuonde ma beyo ka paradiso ma ng’ato nyalo dhi baye mondo oyue ma wiye wil gi chandruoge ma en-go. Kata kamano, wang’eyo maber ni ka jogo odok pacho, chandruoge ma ne giweyo giyudo mana ka pod nitie.

Kata kamano, dak e paradiso en gima dhano gombo ahinya. Penjo ma wapenjore en ma: ‘Be paradiso en gima iparo apara? Ka en kamano, to kare ang’o momiyo dhano gombe kamano? Be paradiso biro bedo adier?’

Kuom higni mang’eny mokalo, wach paradiso en gima osebedo komako pach dhano ahinya. Ji mang’eny nong’eyo wach paradiso ka ne gisomo e Muma ni ne nitie puodho moro miluongo ni Eden ma ne ni yo wuok chieng’. Ang’o momiyo puodhono ne jaber? Muma wachonwa niya: “Yien duto maber mar neno, kendo maber mar chiemo, Jehova Nyasaye nomiyogi dongo a e lowo.” Puodhono ne jaber kendo nolombo wang’ gadier. Nyasaye “noketo bende yadh ngima e chuny puodho.”​—Chakruok 2:8, 9.

E wi mano, bug Chakruok wacho ni ne nitie aoche ang’wen ma ne mol e puodhono. Aoche ariyo kuomgi pod ong’ere nyaka kawuono. Aochego gin Hiddekel (kata Tigris) kod Efrata. (Chakruok 2:10-14) Aoche ariyogo mol ka donjo e Nam mar Persian Gulf ka gikalo e piny ma sani iluongo ni Iraq ma chon ne ni e piny Persia.

Mano e momiyo Jo-Persia ohero ahinya wach paradiso. Kapet moro ma nolos e piny Persia e higni mag 1500 ma yudore Philadelphia Museum of Art, e taon mar Pennsylvania e piny Amerka, nyiso puodho mochiel gi yiende kod mauwa kotwang’ maber e kapedno. E dho Jo-Persia, wach mitiyogo ni “puodho mochiel” bende inyalo luong ni “paradiso,” kendo picha manie kapedno nyiso puodho ma jaber ma ne ni Eden ma Muma wuoye.

Ogendini mang’eny e piny ma ngima nigi sigendini ma wuoyo e wi paradiso. Kaka ji ne dar ka gidhi kuonde mopogore opogore e piny, ne gidhi gi puonj ma ne giseng’eyo e wi paradiso, en mana ni bang’ higni mang’eny, wechego ne oduwore gi puonj ma nono kod sigendini ma ne gichako yiego kuonde ma ne gidhiyego. Kata mana e kindegi, ji pod luongo kuonde mabeyo beyo ni paradiso.

Nitie jotim nonro moko ma wacho ni giseyudo kama paradiso ne nitie. Kuom ranyisi, ka ne jatend jolweny mar Britain miluongo ni Charles Gordon odhi e piny Seychelles e higa mar 1881, noneno kaka Vallée de Mai * en kama ber miwuoro mowacho ni mano e puodho mar Eden. E higa mar 1492, jatim nonro moro ma wuok e piny Italy miluongo ni Christopher Columbus ne paro ni oyudo puodho mar Eden ka ne odhi e chula mar Hispaniola, ma sani iluongo ni Dominican Republic kod Haiti.

Buk moro miluongo ni Mapping Paradise ma wuoyo e wi histori, oting’o map machon mokalo 190 ma nyiso pichni mag Adam gi Hawa ka gin e puodho mar Eden. Achiel kuomgi en map ma osetieko higni 800 ma ne ogol e buk moro miluongo ni Beatus of Liébana ma nondik gi lwedo. E mapno gi malo, nitiere sanduku moro ma nigi picha mar paradiso e diere. Aoche ang’wen ma gin “Tigris,” “Eufrates,” “Pison,” kod “Geon” mol ka wuok e paradiso kanyo kadhi e konde ang’wen mag sandukuno, ma samoro ne nyiso kaka din mar Jokristo nolandore e konde ang’wen mag piny. Pichni kaka  mago nyiso ni kata obedo ni kama Paradiso ne nitie ok ong’ere, dhano pod pare kaka kama nyalo bedo ni ne jaber ahinya.

John Milton ma ne onyuol England higni 400 mosekalo nondiko poem ma wiye wacho ni Paradise Lost kotiyo gi weche ma yudore e bug Chakruok ma wuoyo e wi kaka Adam notimo richo, kod kaka noriembe e puodho mar Eden. Nondiko weche ma ne nyiso kaka dhano biro dak e piny nyaka chieng’ kowacho niya: “E kindeno, piny duto biro bedo paradiso.” Mano e momiyo bang’e nondiko poem machielo ma wiye wacho ni Paradise Regained.

Onge kiawa ni chakre chon dhano osebedo kong’eyo wach paradiso ma ne olal. Kare ang’o momiyo tinde dhano wigi owil gi paradiso? Bug Mapping Paradise wacho ni mano timore nikech, “joma somo weche din . . . oseweyo goyiem puonjo ji kama paradiso ne nitie.”

Ji mang’eny ma dhiga e kanisa ipuonjo ni gibiro dhi dak e polo, to ok e paradiso e piny. Muma wacho e Zaburi 37:29 niya: ‘Jo matir ginicham piny, mi ginidagie nyaka chieng’.’ Nikech piny ok en paradiso, be wanyalo bedo gadier ni pinyni chieng’ moro biro bedo paradiso? *

Jehova Nyasaye ma ne ochueyo paradiso, osesingo ni obiro dwoko paradiso kendo. Obiro timo kamano nade? Par ni Yesu nonyisowa ni walem kama: “Pinyruodhi mondo obi. Dwaroni mondo otimre bende e piny, kaka e polo.” (Mathayo 6:10) Pinyruodhno en sirkal ma Yesu Kristo e jatende kendo ma biro golo sirkande duto mag dhano. (Daniel 2:44) E kinde ma Pinyruodhno biro locho, dwaro mar Nyasaye mondo pinyni obed paradiso biro timore.

Janabi Isaya nokoro kaka ngima biro chalo e Paradiso kama gik ma chando dhano biro rumo. (Isaiah 11:6-9; 35:5-7; 65:21-23) Donge inyalo kawo thuolo mondo isom ndikogo e Mumbi iwuon? Timo kamano biro miyo ibed gadier gi gik ma Nyasaye osingo ne joma timo dwache. Joma biro bedo ma ngima e kindego biro dak e paradiso kendo gibiro bedo osiepe Nyasaye, ma gin gik ma Adam nolalo.—Fweny 21:3.

Ang’o momiyo wanyalo bedo gadier ni Paradiso ok en gima iwacho awacha, to en gima biro bedo gadier? Mano en nikech Muma wacho niya: “Polo en pond Jehova; to piny osemiyo nyithind ji.” (Zaburi 115:16) Geno mar dak e Paradiso e piny en gima “Nyasaye ma ok nyal riambo nosingo chon ahinya.” (Tito 1:2) To mano kaka Muma miyowa geno ma jaber mar dak e Paradiso nyaka chieng’!