Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Mua kukulakaja bimpe

Mua kukulakaja bimpe

UTU umvua bishi pautu wela meji bua bukulakaja? Bitu bitonda bantu ba bungi, bibanyingalaja ne bibenza buowa. Bionso ebi anu bualu bukulakaja butu bulua nangananga ne malu mabi bu mudi: dinyanguka dia tshimuenekelu, diteketa dia mubidi, dijimija dia lungenyi ne masama a munanunanu.

Kadi, tshia kumanya ntshia ne: bantu mbashilangane bikole mu mushindu udibu bakulakaja. Bamue batu ne makanda a mubidi ne a mu lungenyi mimpe mu tshikondo tshiabu tshia bukulakaja. Dilubuluka dia malu a luondapu ndiambuluishe ba bungi bua kumanya mua kupita bimpe ne masama a munanunanu aa. Ke bualu kayi mu amue matunga bantu ba bungi badi balala mvula ya bungi bikale ne makanda a mubidi mimpe.

Kadi nansha mudi bantu mua kutuilangana ne ntatu ya bukulakaja anyi kabayi mua kutuilangana nayi, ba bungi ba kudibu batu basue kukulakaja bimpe. Mmuyi mudibi mua kuenzeka nanku? Kuenza nunku kudi bilondeshile mutudi tudiangata, tshitudi basue kuikala ne kuikala kuetu bakumbane bua kuibidilangana ne nsombelu mupiamupia eu. Bua kumanya tshia kuenza, tukonkononayi imue mibelu ya mu Bible idi mua kutuambuluisha.

IKALA MUENA BUPUEKELE: ‘Meji adi kudi bantu bapuekele.’ (Nsumuinu 11:2) Mu mvese eu, “bantu bapuekele” mbakulakaje badi bitaba ne: kabatshiena kabidi ne bukole bua kuenza nabu malu bu muvuabu benza kale to, kabayi bakeba bua kuleja ne: ki mbanji kutshioka to. Charles wa mu Brésil udi ne bidimu 93 udi wamba ne: “wewe mulale bidimu bia bungi, neufike anu ku dikulakaja. Kakuena mushindu wa kupingana kabidi ku buana nansha.”

Kadi kuikala muena bupuekele kakuena kumvuija kumona malu mu mushimdu mubi, kuamba ne: “nkadi mukoke, tshiena mua kuenza bualu nansha bumue to.” Mmuenenu wa nunku udi mua kukepesha disanka didi nadi muntu. Nsumuinu 24:10 udi wamba ne: ‘Biwateketa palua dituku dia dikenga, bukole buebe budi bukepa.’ Kadi muena bupuekele yeye udi uleja meji, wenza bidiye ukumbana kuenza.

Corrado wa mu Italie udi ne bidimu 77 udi wamba mêyi a meji aa: “Paudi ukulakaja, bua wewe kutungunuka ne kuya kumpala, udi ne bua kuya ndambu ndambu.” Bushuwa, padi muntu ukola, amue malu adi ne bua kushintuluka. Corrado ne mukajende badi benza midimu ya kumbelu ne nkatshinkatshi, balonda programe muimpe udi ubambuluisha bua kabadiumvu batshioke bikole padi dituku dijika to. Marian wa mu Brésil udi ne bidimu 81 udi pende ne mmuenenu muimpe bua bukulaja. Udi wamba ne: “Ngakalonga mua kuenza malu ne lutulu, pantu ngenza midimu, ntu nganji kuikisha kakese padibi bikengela. Ntu nsomba anyi ndadila panshi bua kubala anyi kuteleja mizike. Ngakamona ne: mbimpe kuitaba ne: katuena mua kuenza malu atuvua tuenza kumpala to.”

Ikala ne meji mimpe

IKALA NE MEJI MIMPE: “Bakaji badilengeje ne mvuadilu muakane, wa kanemu ne meji mimpe.” (1 Timote 2:9) Tshiambilu tshia ne: “mvuadilu muakane,” tshidi tshileja nkatshinkatshi ne busunguluji. Barbara wa mu Canada udi ne bidimu 74 udi wamba ne: “Ntu musue kuikala ne mankenda. Tshiena musue kuikala bu wa pa beleji anu bualu nkadi mukulakaje to; tshiena musue tshimuenekelu tshindi natshi etshi nansha.” Fern wa mu Brésil udi ne bidimu 91 udi wamba ne: “Imue misangu ntu nsumba bilamba bipiabipia bua ngikale ndiumvua bimpe.” Kadi netuambe bishi bua bantu balume bakadi bakulakaje? Antônio wa mu Brésil udi ne bidimu 73, udi wamba ne: “Ntu ndienzeja bua kuikala ne tshimuenekelu tshimpe ne kuvuala bilamba bipiabipia.” Bua mankenda a mubidi udi wamba ne: “Ntu ngowa mâyi ne nkungula miedi dituku dionso.”

Ku lukuabu luseka, ki mbimpe kutamba kuditatshisha bua tshimuenekelu tshiebe, bikufikisha too ne ku dipangila “meji mimpe.” Bok-im wa mu Corée du Sud udi ne bidimu 69, udi ne mmuenenu muimpe pa mvuadilu. Udi wamba ne: “Ndi mushindike ne: ki mbimpe bua meme kuvuala bimue bia bilamba bimvua mvuala pantshivua nsonga to.”

Ikala ne mmuenenu muimpe

IKALA NE MMUENENU MUIMPE: “Matuku onso a mukengi adi mabi, kadi muena mutshima wa disanka utu wikala ne bidia bia disanka matuku onso.” (Nsumuinu 15:15) Bu muudi wenda ukulakaja, udi mua kutuadija kumvua bibi paudi uvuluka bukole buuvua nabu ku bunsonga ne malu a bungi auvua mukumbane kuenza. Bitu bifika nanku. Kadi, dienzeje bua mmuenenu mubi eu kakupitshi bukole to. Kuela meji bua malu a kale kudi mua kukunyangila matuku ebe a ku bukulakaja ne kukupangisha bua kukumbaja malu audi mua kuenza. Joseph wa mu Canada udi ne mvula 79 udi ne mmuenenu muimpe; udi wamba ne: “Ntu nganyisha bua kuenza malu andi mua kuenza, tshiyi ndiabakena bua malu amvua ngenza kale andi tshiyi mua kuenza mpindieu to.”

Kubala ne kulonga kudi mua kukuambuluisha kabidi bua kuikala ne mmuenenu muimpe ne kumanya malu mapiamapia a bungi. Nunku, ikala mudiakaje bua kubala ne kulonga malu mapiamapia misangu yonso idi mpunga umueneka. Ernesto wa mu Philippines udi ne mvula 74 utu uya miaba itubu bapanyishila mikanda bua kusumba mikanda ya kubala idi imusankisha. Udi wamba ne: “Ntshidi anu nsanka bua tshindi, nsanka bua kumanya malu adi enzeka miaba ya kule andi mbala mu mikanda.” Lennart wa mu Suède udi ne bidimu 75, wakitaba too ne bua kulonga muakulu muenyi.

Ikala upeshangana bintu

IKALA UPESHANGANA BINTU: “Ikalayi nupesha bantu bintu, nebanupeshe penu.” (Luka 6:38) Ikala ne tshibidilu tshia kupitshisha dîba ne bantu bakuabu ne kuabanyangana nabu bintu biudi nabi. Neudiumvue muenze bualu kampanda bua mushinga ne nebikupeteshe disanka. Hosa wa mu Brésil udi ne bidimu 85 utu uditatshisha bua kuambuluisha bakuabu nansha mudiye katshiyi ne makanda a mubidi a bungi. Udi wamba ne: “Ntu mbikila balunda banyi badi basama anyi batekeshibue ku muoyo ku telefone, ntu mbafundila ne mikanda. Imue misangu ntu mbatumina tubintu. Ntu kabidi musue kulambila bantu badi basama tshiakudia.”

Wewe upeshangana bintu, udi usaka bakuabu bua kupeshangana. Jan wa mu Suède udi ne bidimu 66 udi wamba ne: “Wewe uleja bakuabu dinanga, nebakuleje pebe dinanga dikole.” Bushuwa muntu udi ne muoyo wa kupa udi wenza bua kuikale musangelu ne dianyisha bakuabu, malu aa adi asankisha bantu.

IKALA MULUNDA WA BANTU: ‘Udi udipandulula kudi banga bantu udi ukeba anu bualu budiye musue, ne udi upatula mêyi a tshiji tshikole bua kupidia meji makane.’ (Nsumuinu 18:1) Nansha mudiku mua kuikala bimue bikondo biudi mua kujinga bua kuikala nkayebe, epuka kudilamuna kudi bakuabu ne kuditola pa nkayebe. Innocent wa mu Nigéria udi ne bidimu 72 utu usanka padi balunda bende bamusombesha. Udi wamba ne: “Ntu ne disanka dia kusomba ne bantu ba milongo yonso.” Börje wa mu Suède udi ne bidimu 85 udi wamba ne: “Ntu ndienzeja bua kuikala muaba udi bansonga. Bukole buabu butu bunsaka bua kudiumvua mundamunda anu bu ne: ntshidi panyi nsonga.” Wikale ubikila bansonga ku nzubu kuebe padiku mushindu. Han-sik wa mu Corée du Sud udi ne bidimu 72 udi wamba ne: “Meme ne mukajanyi tutu basue kubikila balunda ba milongo yonso: bakulakaje ne bansonga bua kusomba nabu anyi kudia nabu.”

Ikala mulunda wa bantu

Bantu batu banangangane bikole batu bayukila bimpe. Kadi, bua wewe kuikala mulunda muimpe, udi ne bua kuakula ne keteleja bakuabu. Ikala utabalela bakuabu. Helena wa mu Mozambique udi ne bidimu 71 udi wamba ne: “Ntu musue kusomba ne bantu ne kubangata ne mushinga. Ntu nteleja bidibu bamba bua kumvua bimpe tshidibu basua kuamba ne tshidibu bajinga.” José wa mu Brésil udi ne mvula 73 udi wamba ne: “Bantu batu basue kusomba ne bantu badi babateleja bimpe, mmumue ne: bantu badi babumvuilangana, batabalelangana, belangana kalumbandi padibi bikengela ne badi beleshangana bilela.”

Paudi wakula, mbimpe ‘mêyi ebe ikale matue bu mukele.’ (Kolosayi 4:6) Ikala utabalela bakuabu ne ubakankamija.

IKALA NE DIANYISHA: ‘Nudileje bena dianyisha’ (Kolosayi 3:15) Bobu bakuambuluisha, leja muudi munange tshienzedi atshi. Mêyi a kuela nawu tuasakidila atu ambuluisha bua kushemeja malanda. Marie-Paule wa mu Canada udi ne mvula 74 udi wamba ne: “Matuku mashale aa meme ne bayanyi tuvua bapatuke ku nzubu munene bua kubuela ku kazubu kakese. Balunda betu batue ku 12 bavua balue kutuambuluisha. Katuvua bamanye mua kubela tuasakidila. Tuetu kutumina yonso wa kudibu karte ka kubela naku tuasakidila ne tuakabikila bamue ba kudibu bua kudia netu pamue.” Jae-won wa mu Corée du Sud udi ne mvula 76, udi usanka bua mudiye uya ne mashinyi ende ku nzubu wa Bukalenge wamba ne: “Ndi ne dianyisha dia bungi bua mudibu bangambuluisha ne ndambu wa makuta bua kusumba kasolonyi. Imue misangu ntu ndongolola kado kakese ne mêyi mafunda a kuela nawu tuasakidila.”

Kuleja dianyisha mu nsombelu webe mujima ke bualu bua mushinga buudi mua kuenza. Solomo Mukalenge wa meji udi utuvuluija ne: ‘mbua udi ne muoyo udi upita nyama wa ntambue mufue.’ (Muambi 9:4) Bushuwa, wewe umona malu mu mushindu muimpe ne muikale ne dijinga dia kuibidilangana ne nsombelu, udi mua kukulakaja bimpe.

Ikala ne dianyisha