Enda ku bidi'mo

IULAI LWITABIJO LWABO | YONAFANE

“I Kutupu Kintu Kibwanya Kukankaja Yehova”

“I Kutupu Kintu Kibwanya Kukankaja Yehova”

Mona’po bidi mu ñeni basola ba kumeso bekele pa ntanda myūmu kadi ya mabwe. Basola bene Fidishitia badi’po abamone kintu kyebatulumuja bininge: Bantu babidi, bene Isalela, bemene’tu patōka bukila bwa kinkolankola. Basola kebazaula—mwanda kebamwene’popo kyaka. Bene Fidishitia bātādile bene Isalela kitatyi kilampe, bene kebādipo babwanya kunoneja bingidilwa byabo bya kudima nabyo pakubulwa kulomba bukwashi ku balwana nabo bene Fidishitia. Basola bene Isalela kebādipo na byabulwi bivule. Kadi, bano bobamona nabo badi’tu bubidi kete! Nansha shi i batulāla belumbile bya bulwi, le i kyaka’ka kyobabwanya kuleta? Bene Fidishitia kebebete na kafutululo amba: “Kandai kuno kotudi, tusa kwimufundija!”—1 Samwele 13:19-23; 14:11, 12.

Na bubine, kudi badi ba kufunda, ino i enka bene Fidishitia ye bobādi ba kufundija. Bantu babidi bene Isalela bātūkila mu kinkolankola, bāabuka’kyo, kupwa bāanza kukanda benda bebafwena. Byobādi pa mukuna, bādi bafwaninwe kukanda benda butambo, ino bādi bebafwena’nka kwibafwena, bātabuka mabwe, kashā bolokēle kibumbo kya basola ba kumeso! (1 Samwele 14:13) Penepa bene Fidishitia bāmona’mba muntu utangīle kumeso udi na kyabulwi, ne kyabuta wandi umulonda. Ino le bine bano bantu babidi bādi ba kulwa na kibumbo kyonso kya basola? Le uno muntu wādi mulembakane?

Kādipo mulembakane, ino wādi muntu wa lwitabijo lukatampe. Dijina dyandi i Yonafane, kadi bene Kidishitu ba bine dyalelo babwanya kuboila ñeni mikatampe ku nsekununi yandi. Nansha byoketulungapo mavita, tubwanya kuboila ñeni mikatampe ku bukankamane bwa Yonafane, ku lulamato lwandi, ne ku kubulwa kwisakila kwandi, bine byotusakilwa pa kwikala na lwitabijo lwa binebine.—Isaya 2:4; Mateo 26:51, 52.

Mwana wa Lulamato Kadi Sola Mukankamane

Pa kwivwanija kine kyākalwidile Yonafane na bano basola ba kumeso, tufwaninwe bidi kuyuka būmi bwandi bwa ku nyuma. Yonafane wādi mwana mubajinji wa Solo, mulopwe mubajinji wa Isalela. Solo pawāshingilwe māni bu mulopwe, Yonafane wādi kala ke mutame, padi na myaka 20 nansha ne kupita. Bimweka’mba Yonafane wādi upwene bininge na shandi, mwine wādi wisumbidīle wandi mwana. Pa bwanuke, Yonafane kādipo’tu uyukile shandi amba i mulampe, muntu muyampe ku mpala, kadi mudyavita mukankamane, ino wādi uyukile ne kintu kya mvubu mpata pādi—muntu wa lwitabijo kadi mwityepeje. Yonafane wādi uyukile kine kyobātongēle Solo bu mulopwe kudi Yehova. Enka ne mupolofeto Samwele wānenene amba i kutupu muntu nansha umo wādi pamo bwa Solo mu ntanda’ya!—1 Samwele 9:1, 2, 21; 10:20-24; 20:2.

Yonafane wādi umwene amba i mulēmekibwe pa kulwa na balwana na bantu ba Yehova koku wendejibwa na shandi. Ano mavita i meshile na mavita elwa mizo dyalelo. Pa kala, Yehova wātongele muzo wa Isalela umwimanine, kadi wādi utambwa kyaba kyonso na mizo yādi itōta baleza ba bubela. Bene Fidishitia, byobādi besubije na kutōta baleza pamo bwa Dakona, bādi basaka kususula bantu batongwe ba Yehova nansha kwibonakanya.

Nanshi, bantu pamo bwa Yonafane, bādi bamona kulwa bulwi bu mwingilo wa kikōkeji kudi Yehova Leza. Kadi Yehova wāesele Yonafane pa bukomo bwaālongele. Kinondanonda na pābikele Solo, wātongele wandi mwana endeje basola 1000, Yonafane nandi wāenda nabo kukalwa na kibumbo kya basola bene Fidishitia mu Ngeba. Nansha bantu bandi byokebādipo na byabulwi bivule, inoko Yonafane wānekenye buno bulwi na bukwashi bwa Yehova. Penepa bene Fidishitia bābunga kibumbo kikatampe kya bulwi. Basola bavule ba Solo bāzakala. Bamo bānyema bākafyama, batyetye nabo bakekupa ku mutamba wa balwana! Ino Yonafane kāzozelepo.—1 Samwele 13:2-7; 14:21.

Monka mokilombwedilwe ku ngalwilo, difuku dimo Yonafane wākwete butyibi bwa kubomboloka na kyabuta wandi. Abo pa kufwena basola bene Fidishitia ba kumeso mu Mikemashe, Yonafane wālombola kyabuta wandi bunwa bwakwete. Bādi bafwaninwe kwimana patōka pebamona basola bene Fidishitia. Shi bene Fidishitia banene bano bantu babidi amba kandai kotudi, nabya kino i kiyukeno kilombola’mba Yehova ukakwasha bengidi bandi. Kala kyabuta wāitabija, padi wātengelwe na binenwa bya bukomo bya Yonafane bya amba: “I kutupu kintu kibwanya kukankaja Yehova kupandija na bantu bavule nansha na batyetye.” (1 Samwele 14:6-10) Le wādi ukimba kunena bika?

Bine, Yonafane wādi uyukile senene Leza wandi. Na bubine, wādi uyukile amba pa kala, Yehova wākweshe bantu bandi banekenye balwana nabo bādi bavule kwibapita. Kyaba kimo wāingidije’nka ne muntu umo, wānekenya. (Batyibi 3:31; 4:1-23; 16:23-30) O mwanda Yonafane wādi uyukile amba kya mvubu ke buvulepo, bukomo, nansha byabulwi bya bengidi ba Leza; ino i lwitabijo lwabo. Na lwitabijo, Yonafane wālekele Yehova alombole shi aye ne kyabuta wandi bafwaninwe kukalwa na basola ba kumeso; wātonga kiyukeno kyādi kya kulombola’mba Yehova waitabija. Shi Yehova waitabija, Yonafane wādi wa kukalwa nabo pakubulwa moyo.

Tala bintu bibidi byālombwele lwitabijo lwa Yonafane. Kibajinji, wādi utyina bininge Leza wandi, Yehova. Wādi uyukile amba Leza Mwine Bukomo Bonso kasakilwapo bukomo bwa muntu pa kuvuija mpango yandi, ino Yehova uloelelwe kwesela bantu ba kikōkeji bamwingidila. (2 Bilongwa 16:9) Kya bubidi, kumeso kwa kulonga kintu, Yonafane wādi ukimba bukamoni bulombola’mba Yehova witabije. Dyalelo, ketukimbengapo biyukeno bya mu kingelengele kudi Leza wetu pa kuyuka shi witabije kintu kyotusaka kulonga. Byotudi na Kinenwa kya Leza kya ku bukomo bwa mushipiditu, tudi na byonso byotusakilwa pa kujingulula kiswa-mutyima kya Leza. (2 Temote 3:16, 17) Ino le tubandaulanga Bible senene kumeso kwa kukwata butyibi bwa mvubu? Shi i amo, nankyo pamo bwa Yonafane, tulombolanga’mba tutele mutyima bininge ku kulonga kiswa-mutyima kya Leza pa kyaba kya kuta’o ku kyetu.

Ebiya bantu babidi, mudyavita ne kyabuta, bāanza kukanda mukuna benda kudi basola ba kumeso. Mfulo mfulō bene Fidishitia bājingulula’mba abebatambe’dyo, bātuma bantu bakalwe na bano balwana nabo babidi. Bene Fidishitia kebādipo’tu enka bangi bininge, ino kadi bādi pa mutenta, o mwanda bādi babwanya kwipaya bukidibukidi balwana nabo babidi. Ino Yonafane wēbakupila bonso. Kyabuta wandi nandi wibepeya kunyuma kwandi. Mu kipindi’tu kityetye, bano bantu babidi bāipaya basola balwana nabo 20! Kupwa Yehova wālonga kintu kikwabo. Tutanga’mba: “Luzakalo lwasambakana mu nkambi ya mu ntanda ne mu basola bonso ba kumeso, enka ne basola bañonaona bene baivwana luzakalo. Ntanda yashilula kutenkana, ne luzakalo lwa kwa Leza nalo lwetentekela’po.”​—1 Samwele 14:15.

Yonafane ne kyabuta wandi bakalwa na basola balwana nabo belumbile byabulwi

Solo ne bantu bandi bāmona dya kulampe kavutakanya ne luzakalo mu bukata mwa bene Fidishitia, bene bāshilwile kwiipaya abo bene na bene! (1 Samwele 14:16, 20) Ebiya bene Isalela bākankamana, bāenda kukalwa, padi na kuyata byabulwi bya bene Fidishitia bāipailwe. Mu dine difuku’dya, Yehova wāpa bantu bandi bushindañani bukatampe. Tamba penepa kashintyilepo kufika ne dyalelo. Shi dyalelo tulombole lwitabijo mwadi, na mwālongele Yonafane ne kyabuta wandi katelelwe dijina, ketukealakanyapo nansha dimo pa butongi bwetu.—Malaki 3:6; Loma 10:11.

“Waloñanga Bintu Pamo na Leza”

Solo kānekenyepo na mwānekeninye Yonafane. Solo wālongele bilubo bikatampe. Kākōkelepo Samwele mupolofeto mutongwe na Yehova, wālambula kitapwa kyādi kifwaninwe kulambula mupolofeto, wādi ne bu mwine Levi. Samwele pa kufika, wānena Solo amba pa mwanda wa buno butomboki, bulopwe bwandi kebukalādilapo nyeke. Ebiya, Solo pa kutuma bantu bandi ku bulwi, wātyipila bantu mutyipo mubi amba: “Afingwe mafingo yewa ukadya kyakudya kyo-kyonso kyolwa kekyaolobele enka ne byonsa kulubwila balwana nami kinongo!”—1 Samwele 13:10-14; 14:24.

Bino binenwa bya Solo byālombwele amba wāanza kubipa. Le uno muntu mwityepeje, mutame ku mushipiditu wāikele namani ke muntu wa kwisakila? Kadi bidi, Yehova kāmusoñenyepo kukankaja bano basola bakankamane kadi bepāne. Le binenwa bya Solo bya amba “enka ne byonsa kulubwila balwana nami kinongo”—bilombola’mba Solo wālangile amba dino divita i dyandi? Le wāidilwe amba kintu kya mvubu i boloke bwa Yehova, ke bulobopo bwa Solo bwa kwaluja kinongo, kutumba nansha kunekenya?

Yonafane kādipo uyukile amba shandi i mutyipe mutyipo wa bulembakane. Pa kujoka ku bulwi mupungile, wātubika mukombo wandi mu kisá kya būki, wālamba’ko; ponkapo wājokeja bukomo. Penepo muntu umo wāmusapwila’mba shandi i mupeleje bantu kudya. Yonafane wālondolola’mba: “Tata waletela ntanda makambakano makatampe mu ino ntanda. Tala mwaeñenyenya meso ami mwanda’tu wa tuno tubūki tutyetye tonatompa. Mwene byadi bya kwikala biyampe shi bantu badīle dyalelo monso mobasakila bitūtwa bya balwana nabo byobatananga! Nabya bene Fidishitia badi ba kutapibwa bininge.” (1 Samwele 14:25-30) Wādi na bubinga. Yonafane wādi mwana wa lulamato, ino lulamato lwandi kelwādipo lwa bupofu. Kādipo witabija kitabijeitabije kintu kyo-kyonso kyādi kinena nansha kulonga shandi, kadi bantu bāmulēmekele pa mwanda wa uno mumweno muyampe.

Kitatyi kyāyukile Solo amba Yonafane wajilula, wāpela kwitabija’mba kijila kyandi i kya bulembakane. Ino, kalanga’mba wandi mwana ufwaninwe kwipaibwa! Yonafane kāpatenepo nansha kuzenza bamufwile lusa. Tala’po bidi mwawālondolwedile. Wānenene pampikwa kwisakila’mba: “Ami uno! Ngitabije kufwa!” Ino bene Isalela bānena’mba: “Le Yonafane—mwine waletela Isalela buno bushindañani bukatampe, ufwaninwe kufwa? Kebibwanikapo! Bine ne Yehova byadi’ko mūmi, i kutupu lunywene nansha lumo lwa ku mutwe wandi lufwaninwe kuponena pa nshi, mwanda waloñanga bintu pamo na Leza dyalelo’di.” Byāfula kwepi? Solo wēaluja. Nsekununi inena’mba: “Enka nenki bantu bakūla Yonafane, kakifwilepo.”—1 Samwele 14:43-45.

“Ami uno! Ngitabije kufwa!”

Kupityila ku bukankamane bwandi, kwingila bininge, ne mwikadilo wampikwa kwisakila, Yonafane wānenēnwe māya. Kitatyi kyaādi mu kyaka, bumuntu bwandi bwāmupandije. Netu i biyampe kutadija dijina dyotwilongela difuku ne difuku nansha bumuntu bwetu. Bible witusapwila’mba dijina diyampe i dilēme mpata. (Musapudi 7:1) Shi pamo bwa Yonafane, tute mutyima ku kwilongela dijina diyampe ku meso a Yehova, bumuntu bwetu bukekala bu kyabulēme kikatampe.

Wakuja Mutwe mu Kulonga Bibi

Nansha Solo byaālongele bilubo, ino Yonafane wāendelele kulwa na kikōkeji pamo na shandi mu bula bwa myaka. Tufwatakanyei’po bidi mwawaivwanina bulanda pa kumona shandi utomboka ne kwitatula. Shandi wādi’nka ukuja mutwe mu kulonga bibi, kadi Yonafane kādipo na bukomo bwa kwibikankaja.

Solo wāfikile kulampe mu kulonga bibi kitatyi kyāmusoñenye Yehova akalwe na bene Amaleke, bantu bādi balonga bibi kutabuka mu mafuku a Mosesa, Yehova nandi wālaa konakanibwa kwa muzo onso mutuntulu. (Divilu 17:14) Bānenene Solo onakanye bimunanwa byonso ne kwipaya Akaka mulopwe wabo. Solo wānekenye bulwi, kadi Yonafane wākalwile nandi pamo’nka na mwaādi ulongela nyeke. Ino Solo wātombokela Yehova bibibibi, wāleka kwipaya Akaka, kadi wāleka konakanya bupeta ne bimunanwa. Penepa mupolofeto Samwele wālombola Solo butyibi bwa mfulo bwa Yehova amba: “Mwanda ubapele kinenwa kya Yehova, nandi wakupele kwikala bu mulopwe.”—1 Samwele 15:2, 3, 9, 10, 23.

Kepāijijepo, Yehova wāyata Solo mushipiditu wandi ujila. Pa kuleka kuludikwa na Yehova, Solo wāanza kushintashinta mu kitulumukila, ulobakanya, ne kukwatwa moyo. Byādi pamo bwa mushipiditu mubi utamba kudi Leza wāpingakenine pa mushipiditu muyampe. (1 Samwele 16:14; 18:10-12) Bine, Yonafane wāsusukile mu ñeni pa kumona shandi mulēmekibwe ushinta uno muswelo! Inoko, Yonafane kālekelepo kwingidila Yehova na kikōkeji. Wākweshe shandi mungya bukomo bwandi, ne kumunena kyaba kimo pampikwa kafinda, ino wādi utele nyeke mutyima kudi Shandi Leza, Yehova mwine kabwanyapo kushinta.—1 Samwele 19:4, 5.

Le kodi mumone muntu osenswe, padi wa mu kyenu kisaka ushinta mu kitulumukila ke mubi? Uno mwanda ubwanya kukusansa bininge. Inoko kimfwa kya Yonafane kituvuluja byobya byālembele mulembi wa mitōto mwenda mafuku amba: “Nansha shi ba tata ne mama abangela, Yehova mwine ukantambulanga.” (Ñimbo ya Mitōto 27:10) Yehova i wa lulamato. Aye ukakutambula ne abe kadi ukekala Shobe okulangapo, nansha bantu ba kubulwa kubwaninina byobabwanya kukutyumuna mutyima ne kukwela.

Yonafane wādi padi uyukile amba Yehova ukimbanga kutalula Solo bu mulopwe. Le Yonafane wālongele’po namani? Le wālangile mwaādi wa kwikadila bu muludiki muyampe? Le wādi ulanga muswelo waādi wa kulemununa bilubo bimobimo bya shandi, ne kushiya kimfwa kiyampe bu mulopwe wa lulamato ne kikōkeji? Ketuyukilepo byaādi ulanga mu mutyima wandi; kintu kyotuyukile i kino amba bino byonso’bi kebyālongekelepo. Le ko kunena’mba Yehova wāelele uno muntu wa kikōkeji? Mhm, ino wāingidije Yonafane ashiye kimfwa kiyampe kya kipwano kya mpwaninine kilembelwe mu nsekununi ya mu Bible! Kino kipwano po pemanine kishinte kikwabo kikesambila padi Yonafane.