Divita dibapu, mu Musanza wa Ela mu batalala nyā. Mulopwe Solo wāityija bantu bandi esambe nabo, papo kaluvula ka ku kyolwa kajinya bityebitye mapema ashimikilwe mu nkambi. Yonafane, wandi mwana umbedi nandi wādi’po, ebiya mukumbi nkasampe kasekununa myanda yandi na nsangaji. Uno nkasampe i Davida, wādi muntu mupyasakane kadi musangamuke mashi. Solo wātebeka matwi kateje byonso binena Davida. Le Yonafane wēivwene namani? Wādi ke munekenye malwi misunsa mivule mu mavita a Yehova alwanga. Inoko dyalelo ke Yonafanepo wanekenya, i uno nkasampe. Davida wāipaya Ngodiata kampangala! Le Yonafane wāivwanine Davida mukao pa ino ntumbo yāmwendele?

Byālongele Yonafane bibwanya kukutulumuja. Tutanga’mba: “Davida pa kupwa’tu kwisamba na Solo, Yonafane ne Davida bekuta mu bumo ke balunda bininge, kadi Yonafane washilula kumusanswa mwaesanshilwe aye mwine.” Yonafane wāpa Davida kyabuntu kya bya kwilumbila byandi ne buta bwandi bya miketo, mwanda Yonafane wādi mwedi wa miketo mutumbe. Wālonga’po kintu kikwabo, Yonafane ne Davida bāsamba kipwano, kine kyēbalungīle pamo ke balunda bekwasha.​—1 Samwele 18:1-5.

Mo mwāshilwidile bulunda bwabo, bwine bubadilwa mu bulunda buyampe bininge butelelwe mu Bible. Bulunda i kintu kya mvubu ku bantu ba lwitabijo. Shi tubaikala balunda ba kanye ne lulamato, kadi tubatonge balunda netu na tunangu nabya tusa kuningija lwitabijo lwetu mu bino bitatyi bibi. (Nkindi 27:17) Nanshi tutale ñeni yotubwanya kuboila ku bulunda bwa ba Yonafane.

Le bābwenye’tu namani kupwana bukidibukidi nenki? Malondololo atanwa mu bintu byēbalengeje bapwane. Tala bintu bimobimo. Yonafane wādi mu makambakano. Mwenda myaka, shandi, Mulopwe Solo, wāshilwile kushinta mwiendelejo wandi, wāikala na mwiendelejo mubi. Solo wādi muntu mwityepeje, wa kikōkeji ne lwitabijo, pano ke mulopwe wa mitatulo kadi wampikwa kikōkeji.​—1 Samwele 15:17-19, 26.

Kuno kushinta kwa Solo ye kuno kwāsanshije bininge Yonafane, mwanda wādi mupwane na shandi. (1 Samwele 20:2) Yonafane ye uno wādi ulangulukila pa muswelo wādi wa kususwija Solo muzo mutongwe na Yehova. Le kubulwa kikōkeji kwa mulopwe kubwanya kulengeja bantu baludika bongolwe ne kupelwa na Yehova? Na bubine, ano i makambakano makatampe kudi muntu wa lwitabijo pamo bwa Yonafane.

Kino kibwanya kwitukwasha twivwanije kine kyālengeje Yonafane apwane na nkasampe Davida. Yonafane wāmwene lwitabijo lukatampe lwa Davida. Vuluka’mba, Davida kādipo bwa basola ba Solo, mwanda aye kātyininepo bukampangala bwa Ngodiata. Wālangile amba, kwenda mu bulwi na dijina dya Yehova kusa kumwikadija mukomo kupita Ngodiata mwilumbile byabulwi byandi byonso.​—1 Samwele 17:45-47.

Myaka kunyuma, Yonafane nandi wālangulukile uno muswelo. Wādi ukulupile amba bantu babidi, ko kunena’mba aye ne kyabuta wandi, babwanya kukatamba kisumpi kya basola bulwi ne kwikinekenya. Mwanda waka? Aye mwine wānenene amba: “I kutupu kintu kibwanya kukankaja Yehova.” (1 Samwele 14:6) Nanshi ba Yonafane ne Davida bādi beifwane mu bintu bivule: bādi na lwitabijo lukomo mudi Yehova kadi bādi bamusenswe bininge. Bino byo bintu byālengeje bano bantu babidi bapwane. Nansha Yonafane byaādi mwanā mulopwe nkanka ulumba ku myaka 50, ino Davida aye mukumbi bitupu wa myaka isenselela padi ku 20, kuno kwishila kekwākankejepo bulunda bwabo. *

Bine, kipwano kyobāsambile kyādi kilama bulunda bwabo bya binebine. Namani? Tala, Davida wādi yukile bisaka kumulongela Yehova: Amba usa kupingakena mulopwe wa Isalela! Le wāfindile Yonatane umo mwanda? Nansha dimo! Bulunda buyampe na buno bobādi bapwene pa kwendelela, byādi bilomba kwisamba patōkelela pampikwa kwibepela ne kwifinda kantu nansha kamo. Le Yonafane ye uno wēivwene namani pa kuyuka uno mwanda wa Davida? Le byādi bya kwikala namani shi wādi nandi uswile kukabikala difuku dimo bu mulopwe ne kulemununa bilubo bya shandi? Bible kanenenepo kintu nansha kimo kilombola milangwe yādi ikonda nayo Yonafane mu mutyima; ino i mulombole’nka bintu bya mvubu mpata bitala Yonafane: amba wādi na lulamato ne lwitabijo. Wājingulwile amba Davida wādi na mushipiditu wa Yehova. (1 Samwele 16:1, 11-13) O mwanda Yonafane wāfikidije mutyipo waātyipīle Davida ne kumumona nyeke bu mulunda nandi pa kyaba kya kumukwatyilwa mukao. Yonafane wādi usaka kiswa-mutyima kya Yehova kilongeke.

Bāmwenine bintu biyampe bivule mu buno bulunda bwabo. Le i bika byotwefunda ku lwitabijo lwa Yonafane? I bino: i biyampe mwingidi wa Yehova yense akwate bulunda na bulēme. Balunda netu kebanenwepo kwikala’nka botudi nabo myaka imo ne būmi bwa muswelo umo, inoko shi bekale na lwitabijo lukomo baketukwasha bininge mu bwetu būmi. Ba Yonafane ne Davida bēkankamikile ne kwikomeja misunsa mivule. Kadi bonso babidi bādi basakilwa buno bukwashi mwanda bulunda bwabo bwādi bwa kufikilwa na matompo makatampe.

Ku ngalwilo, Solo wāsenswe Davida bininge, wāmutūla ne bu wa kutala bana-balume ba bulwi. Kupwa, Solo wātyibidilwa na walwana mukatampe, mwine wātuninye kukwata Yonafane, ke mukao kadi. Davida wādi unekenya’nka kunekenya bene Fidishitia, balwana na Isalela. O mwanda bantu bādi batendela Davida ne kumwanya. Bana-bakaji bamo bene Isalela bāimba ne kwimba’mba: “Solo waipaya twandi tununu, Davida nandi andi makumi a tununu.” Luno lwimbo kelwāsangejepo Solo. Nsekununi ibweja’ko amba, “Tamba dine difuku’dya, Solo wadi katale nyeke Davida na diso dibi.” (1 Samwele 18:7, 9) Wālangile amba Davida kamusompola bulopwe. Bine, pano’ko Solo wēongwele. Shako Davida wādi uyukile amba usa kupingakena Solo, inoko kālangilepo nansha dimo kubikula mulopwe mutongwe na Yehova pakidi mūmi!

Solo wākuta nkuku ya kwipaija Davida ku bulwi, ino byakoma. Davida wādi unekenya’nka kunekenya malwi ne kulēmekwa bininge na bantu. Ebiya Solo wākwata mulangwe wa kubungila pamo ba mu njibo yandi, bengidi bandi bonso ne wandi mwana umbedi mu kitumba kya kwipaya Davida! Langa’po mobyādi bya kusanshila Yonafane shi wāmwene shandi paipaya Davida! (1 Samwele 18:25-30; 19:1) Yonafane wādi ulamete kudi shandi, ne kadi wādi ulamete ne mulanda nandi. Pano bano bantu babidi baādi ulamete abeluba, penepo le usa kutonga kulamata’po ani?

Yonafane wālombola shandi amba: “Mulopwe kafwaninwepo kulubila mwingidi wandi Davida, mwanda kakulubilepo kadi wamwenine mu byonso byaakulongēle. Watūdile būmi bwandi mu kyaka pa kwipaya mwine Fidishitia, penepa Yehova waleta bushindañani bukatampe pa Isalela yense. Abe mwine wemwenine’kyo, kadi wasangele bininge. Penepo mwanda waka usaka kulubila mashi ampikwa mambo na kwipaija Davida pampikwa mwanda?” Pano, Solo wālonga’ko bya bumuntu, wāteja Yonafane ne kutyipa’mba kakipayapo Davida. Inoko, Solo kādipo muntu ufikidija byanena. Davida pa kunekenya malwi makwabo, Solo wākwatwa monka mukao, kupwa waāsa Davida muketo! (1 Samwele 19:4-6, 9, 10) Na bya dyese Davida wāepa muketo ne kumunyema.

Le nobe kodi mutanwe na ditompo dya kutonga kwa kulamata? Kino kisansanga bininge. Mu myanda ya uno muswelo, bamo babwanya kukudingila’mba badikija bidi ba mu kisaka. Inoko, Yonafane kālongelepo nankyo. Le wādi wa kulamata namani kudi shandi, koku uyukile amba Davida ye ulamete Yehova ne kumwingidila na kikōkeji? Lulamato lwa Yonafane kudi Yehova lwāmukweshe akwate butyibi buyampe. Wāitabila Davida. Nansha Yonafane byaābadikije bidi lulamato lwandi kudi Yehova, inoko wālombwele kadi amba ulamete shandi na kumudingila pampikwa kafinda pa kyaba kya kumulombola’nka bimusangaja. Shi netu twiule muswelo wālombwele Yonafane lulamato, nabya tusa kumwena’mo.

Yonafane wātompele monka kupwanya ba Solo na Davida, ino wākomenwa. Davida wālonda Yonafane mulunda nandi mutame mu bufyafya, wāmulombola moyo waivwa mwanda wa būmi bwandi, amba: “Padi’tu ditabula dimo pa bukata bwa ami ne lufu!” Yonafane wāitabija kutompa milangwe ya shandi ne kwiya kulombola Davida mobisa kwikadila. Wālombola Davida amba afyame, usa kwiya kumudyumuna na kwela miketo. Yonafane wālomba Davida kintu kimo’tu kya kumutyipija’mba: ‘Kokaleka nansha dimo kulombola buswe bwandi bwa ndamatyidile ku ba mu njibo ya Yonafane, nansha kitatyi kisa kukombeleja Yehova balwana na Davida bonso pano pa ntanda.” Davida wāitabija’mba ukakwatakanya nyeke ba mu njibo ya Yonafane.—1 Samwele 20:3, 13-27.

Yonafane wātompa kunenena Davida māya kudi Solo, inoko mulopwe wākalabala! Wāita Yonafane bu “mwanā mwana-mukaji ntomboki” ne kumulombola’mba walonga kintu kya bumvu ku kisaka pa kulamata kudi Davida. Wātompa kulangula mutyima wa kwisakila mudi Yonafane na kumulombola’mba: “Kitatyi kyonso kidi mwanā Yese mūmi pano pa ntanda, abe ne bulopwe bobe kemukakomejibwapo pototo.” Ino Yonafane kāshintyilepo, wāzenza monka shandi amba: “Kyasa kufwila i kika? Walonga bika?” Solo wālonga bya bulubi! Nansha byaādi ke mununu, inoko wādi ukidi kalāla mukomokomo. Waāsa wandi mwana muketo! Na bya dyese muketo wātupa Yonafane. Yonafane wāfwilwa ne kujingwa mutyima, ebiya wāloba wātaluka’po.—1 Samwele 20:24-34.

Abo bukya lubanga, Yonafane wāenda mu ntanda kubwipi na kwādi kufyeme Davida. Wāela miketo mobādi betelekele na Davida pa kumulombola’mba Solo ukisaka kumwipaya. Kupwa Yonafane wājokeja mwingidi wandi munja. Bāshala bubidi na Davida kebesambe’ko bityetye. Bonso bādila, Yonafane wāivwana bulanda bwa kwishiya na Davida, mulunda nandi nkasampe washilula būmi bwa kunyemakana.—1 Samwele 20:35-42.

Lulamato lwa Yonafane lwāmukweshe anekenye ditompo dya kwisakila. Bine Satana, walwana na bengedi ba Leza ba kikōkeji, wādi wa kusangala shi Yonafane wāponēne mu dikinga dyāponēne’mo Solo dya kusakasaka lupusa ne ntumbo. Kokilwa’ko amba Satana usenswe kulangula mutyima wa kwisakila mu bantu. Wālongele’byo bambutwile betu babajinji ba Adama ne Eva. (Ngalwilo 3:1-6) Inoko wātunya Yonafane. Satana ye uno wāfwile bumvu bya binebine! Le nobe usa kukomena dino ditompo? Tudi mu kitatyi kyavula mutyima wa kwisakila. (2 Temote 3:1-5) Tubulwe’po kwiula lulamato lwa Yonafane ne mutyima wandi wampikwa kwisakila?

Solo wātādilwe bininge na mushikwa waādi ushikilwe Davida. Yonafane wāfudilwa pa kumona shandi ulonga bintu bya bulembakane na kukongakanya basola mwanda wa bakepaye muntu wampikwa mambo. (1 Samwele 24:1, 2, 12-15; 26:20) Le Yonafane wākatwele’ko shandi? I kya kutulumukwa, Bisonekwa kebitelelepo Yonafane musunsa nansha umo mu bantu bādi bakatwala shandi mu ino ñeno mibi. Yonafane kākamutwelepo mwanda wādi ulamete kudi Yehova, Davida, ne ku mutyipo wa bulunda bwabo.

Kāshintyilepo muswelo waādi umona uno mulunda nandi nkasampe. Mwenda mafuku, wākakimbile monka Davida. Wākamutana mu Holesha, kishima kishintula’mba, “Kifuko kya Mityi.” Holesha wādi mu ntanda, mu ngulu idi ku makilometele abala-anga dya pa bukata bwa kushika ne kutunduka kwa Hebelona. Mwanda waka Yonafane wātūdile būmi bwandi mu kyaka na kukatala uno muntu unyemakana? Bible witulombola’mba wākamwene Davida mwanda wa kumukwasha “ekale na bukomo mudi Yehova.” (1 Samwele 23:16) Le Yonafane wāmukweshe namani?

Yonafane wālombwele mulunda nandi nkasampe’mba: “Kokikwatwa moyo.” Wāmukulupija’mba: “Tata Solo kasapo kukusokola.” Le i bika byāpele Yonafane kino kikulupiji? Wādi uyukile na kusumininwa’mba Yehova ufikidijanga milangwe yandi. Wabweja’ko amba: “Abe usa kwikala mulopwe pa Isalela.” Mupolofeto Samwele wālaile kala uno mwanda myaka kunyuma, pano Yonafane wāvulwije Davida’mba Yehova ufikidijanga nyeke byanena. Le Yonafane wilangila kukekala ani mu mafuku a kumeso? Aye mwine unena’mba: “Nami nkekala wa bubidi.” Kuno shako ko kwityepeja kwa binebine! Wāitabije kukaludikwa na muntu wakudīle ku myaka 30 ne kumukwatakanya! Yonafane wāfule na kunena’mba: “Ne tata Solo mwine uyukile’kyo.” (1 Samwele 23:17, 18) Solo wādi uyukile mu mutyima wandi amba kabwanyapo kunekenya muntu utongelwe na Yehova bu mulopwe usa kumupingakena!

Bine, Davida ye uno wādi uvuluka kyaba ne kyaba ino mīsambo mu myaka yālondele’po. Yo mīsambo yabo ya mfulo. Kya bulanda, Yonafane kāfikīlepo pa kwikala wa bubidi mwāadi usakila.

Yonafane wāenda pamo na shandi kukalwa na bene Fidishitia, balwana na Isalela ba myaka na myaka. Wādi ukalwa pamo na shandi na mutyima wa mundamunda utōka, mwanda kālekelepo bilubo bya shandi bimukankaje kwingidila Yehova. O mwanda wādi ukyendelela na kulwa na bukomo bwandi bonso ne lulamato’nka na mwaādi ulongela nyeke, inoko pano, bene Isalela abanekenibwa. Solo wādi wendelela’nka na kulonga bibi, wāfikila ne mu kulonga bya majende, bubi bukatampe bininge mu Bijila bya Leza, o mwanda Yehova wālekele kumwesela. Bana basatu ba Solo, ne Yonafane mwine, bāfwa mu bulwi. Solo aye wātapwa bilonda bininge, kupwa wēipaya.—1 Samwele 28:6-14; 31:2-6.

Davida wāivwana bulanda bininge. Uno muntu wa mutyima wa lusa wādila’nka ne Solo, muntu wāmususwije bininge ne kumulandapaja! Davida wāimbila ba Solo ne Yonafane lwimbo lwa bulanda. Padi bishima bitenga bininge mu luno lwibo i byobya byawāimbīle mukwashi ne mulunda nandi wa pa mutyima, amba: “Najingwe mutyima pa mwanda obe, abe mwanetu Yonafane; wadi mulēme mpata kondi. Buswe bobe bwadi bulumbuluke kondi kupita buswe bwa bana-bakaji.”—2 Samwele 1:26.

Davida kāidilwepo nansha dimo mutyipo waātyipīle Yonafane. Myaka pa kupita’po, wākakimba Mefibosheta, mwana mulemane wa Yonafane. (2 Samwele 9:1-13) Na bubine, Davida wāboile ñeni mivule ku lulamato lwa Yonafane ne bulēme ne mutyima wandi wa kulamata mulunda nandi nansha shi bimulomba kusūsuka. Le netu tusa kuboila’ko ñeni? Tubulwe’po netu kukimba balunda badi bwa Yonafane? Le netu tubulwe’po kwikala balunda badi bwa aye? Tukekala balunda badi pamo bwa Yonafane shi tukwasha balunda netu bekale na lwitabijo lukomo mudi Yehova, tutangidija dibajinji lulamato lwetu kudi Leza ne kwikala nyeke ba lulamato kupita’ko kukimba tumweno twa batwe bene. Kadi shi tulonge namino tukeula lwitabijo lwandi.