YOFUNJEDHA 03
N’nga nyo munororomela vinoonga Bibilya?
Bibilya linoonga vyongo vinjinji vyapama thitho linovelela malangi-o apama. Venango nyo munofunechecha idhiwa vyongo vinoonga aliwa. Mbwenye vahora imbo-ive yeniyo nyo roma kaikela. N’nga nyo munooda roromela vyolanyedha vya malangi-o abuku lawale ninga leli? N’nga munororomela vinooga Bibilya vyokaana ingumi yosangalala va ee-ni thitho sogolo? Mamiliau aatu anjinji anothuulela eeno. N’nga nyo munoona a-vi?
1. N’nga mastoriya a Bibilyani atoireyadi?
Alimbo lemba Bibilya “talembile madhu aimbarimbari.” (Namalaleya 12:10) Linoonga vyongo vyevyo viireile thitho naatu enao taliwo vahora yeniyo. (Muleri Luka 1:3; 3:1, 2.) Alimbo lemba mastoriya anjinji na alimbo sakasaka vyongo vyawale, atosikimizela ira vinoonga Bibilya vyamalambo, atu, mamburo thitho vyoireya pyaimbarimbari.
2. Mwasiwa ngwan’ni ninooda onga ira Bibilya tonyindeleya angalive ira tawalelene?
Bibilya linoonga vyongo vyovwelana romela walelene. Mofwanafwani-a aliwa linoonga myasa dha siyensiya. Vahora yalembiwa Bibilya, atu anjinji kataroromela myasa vyaonga Bibilya. Mbwenye malamboano siyensiya inosikimiza ira vinoonga Bibilya pyaimbarimbaridi. Ee-no madhu okumela Bibilyani “mbonyindeleya maningi va ee-ni thitho dhowa nodhowa.”—Salimo 111:8.
3. Mwasiwa ngwan’ni ninofwanela roromela vinoonga Bibilya vyoonga sogolo?
Bibilya linoonga vya maulosi a. a “vyongo vyevyo vya-aireile mbwenye vinofuna dhaireya sogolo.” (Esaya 46:10) Mofwanafwani-a vyoireya vinjinji venango mastoriya, vyatolembiwa Bibilyani walelene vya-anaire. Bibilya latoonga mo-arani-a arani-a mwemo mwafuna kalela ilambo malamboano. Yofunjedha yei ninodha ona maulosi enango a Bibilyani. Idhiwa kwakwaneli-edhiwa wa maulosi enala, movwelana na vyaongile Bibilya kolimbi-a!
FUNJEDHANI VINJINJI
Onani mwemo siyensiya munovwelanela aliwa na Bibilya thitho sakani maulosi enango enao ali olimbi-a.
4. Siyensiya inovwelana na Bibilya
Hora yawale atu anjinji taroromela ira ilambo yavathi inokami-iwa dhela mu vyongo vinango. Onelani VIDIYO.
Idhiwani vyevyo vyaongile buku la Yobo mu vyawa vyowandamela 3.500 vivirile ndulimu. Muleri Yobo 26:7, mwamala tapanyani yofuka yo-arela:
-
Mwasiwa ngwan’ni pyolimbi-a idhiwa ira Bibilya linoonga ira ilambo yavathi chisamele yongo iliyothene?
Atu taromile idhiwa mwemo munowendela ma-inje roma vyawa 200 vivirile ndulimu baa-i. Mbwenye kaonani vyaongile Bibilya mu vyawa mamiliau manjinji ndulimu. Muleri Yobo 36:27, 28, mwamala tapanyani vyofuka vyo-arela:
-
Mwasiwa ngwan’ni thapuleliwa wa mwemo ma-inje munowendela aliwa kodabwi-a vinjinji?
-
N’nga maverso a Bibilyani alerilenyo anoulimbi-ani nowenjedhela nyindela winyu?
5. Bibilya latoongelatu va-anakale vyoireya vyevyo vinofwanela i-yo viidhiwa
Muleri Esaya 44:27–45:2, mwamala tapanyani yofuka yo-arela:
-
N’nga pivyongo viivi vyaongile Bibilya vyoonga nongiwa wa Babulo vyawa 200 vyevyo vya-anaireye?
Mastoriya tanosikimiza ira Koresi mwene ya Peresiya na gulu lee laanyakondo tatongonji-a sidadi la Babulo mu yawa ya 539 B.C.E. b Tangavandhuchile mi-inje dha ma-inje dhedho dhavunela sidadilo, tafwaidhe viseo vya-afungiwile, ee-no tatovolowa. Tangairile ee-no tatongonji-a sidadi la Babulolo mo-oona nyarwa. Ee-ni vatovira vyawa 2.500 mbwenye sidadi la Babulo u-adhi madembeve. Onani vyaongile Bibilya walelene.
Muleri Esaya 13:19, 20, mwamala tapanyani yofuka yo-arela:
-
N’nga ulosula wakwakwaneli-edhiwile a-vi?
Madembe a Babulo, malamboano inoitaniwa Iraki
6. Bibilya latoongelatu walelene vyongo vinoona i-yo malamboano
Bibilya linoonga ira nili “malambo omari-a.” (2 Timoteo 3:1) Onani vyaongile Bibilya vyoonga malambo omari-ala.
Muleri Mateu 24:6, 7, mwamala tapanyani yofuka yo-arela:
-
N’nga chini vyaongile Bibilya ira vingaireile malambo omari-ala?
Muleri 2 Timoteo 3:1-5, mwamala tapanyani vyofuka vyo-arela:
-
N’nga Bibilya laongile ira atu anodha kala oi a-vi malambo omari-a?
-
N’nga pivyongo viivi vinoonanyo viireyanga malamboano vyevyo vyaongile Bibilya?
ATU ENANGO ANOONGA IRA: “Bibilya tibuku lavichitwa thitho vyamuruni.”
-
N’nga munothuulela ira nguumboni uvi ooni-a ira munofwanela roromela vinjinji Bibilya?
MAKUNDO OGWANDELA
Mastoriya, siyensiya, thitho maulosi anonioni-a ira ninofwanela nyindela vinjinji Bibilya.
Vyofuka vyowelela
-
N’nga mastoriya a Bibilyani atoireyadi?
-
N’nga pivifwanafwani-o viivi vinooni-a ira Bibilya linovwelana na siyensiya?
-
Munororomela ira Bibilya linooda uwandelani vyongo vinofuna dhaireya sogolo? Mwasiwa ngwan’ni?
IDHIWANI VINJINJI
N’nga Bibilyani mutokala vyongo vyodaweya vyo-ovwelana na siyensiya?
“Kodi Sayansi Imagwirizana ndi Baibulo?” (Mwasa wava jw.org)
Pivyongo viivi vyevyo vinaoni-a ira nili “malambo omari-a?”
“Ulosi wa 6: Ntchito Yolalikira Ikuchitika Padziko Lonse“ (Nsanja Ya Olonda, May 1, 2011)
Onani mwemo maulosi a Bibilyani oonga vya umwene wa Gresiya mwakwakwaneli-edhiwe aliwa.
Idhiwani istoriya ya Andreya. Liye kaaroromelecha Nlungu. Onani mwemo maulosi a Bibilyani mwachinjile aliwa mathuulelwee.
“Ndinkaona Kuti Kulibe Mulungu” (Nsanja ya Olonda N.o 5 2017)
