1-كەڭەس
ۇستامدىلىقتىڭ جەمىسى مول
ۇستامدىلىق دەگەن نە؟
ۇستامدى ادام...
-
قالاۋىن تەز قاناعاتتاندىرۋعا اسىقپايدى؛
-
سەزىمدەرىن تەجەي الادى؛
-
ۇنامايتىن ىستەردى دە اياقسىز قالدىرمايدى؛
-
وزگەنى وزىنەن جوعارى قويادى.
ۇستامدىلىق نەلىكتەن ماڭىزدى؟
ۇستامدىلىققا ۇيرەنگەن بالا جامان ىستەردەن، ٴتىپتى ول راقات اكەلەتىندەي كورىنسە دە، باس تارتا الادى. ال ۇستامدىلىققا داعدىلانباعان بالا كوپ جاعدايدا:
-
اشۋشاڭ كەلەدى؛
-
جان كۇيزەلىسىنە ۇشىرايدى؛
-
تەمەكى تارتىپ، ىشىمدىككە يا ەسىرتكىگە سالىنادى؛
-
زياندى تاماقتار جەيدى.
جۇرگىزىلگەن ٴبىر زەرتتەۋگە ساي، بالا كەزىندە ۇستامدىلىققا ۇيرەنگەندەر وسكەندە دەنساۋلىقپەن، اقشامەن بايلانىستى قيىندىققا كوپ كەزىكپەيدى، ٵرى ولار زاڭعا باعىناتىن ازامات بولادى. وسى زەرتتەۋدى جۇرگىزگەن پەنسيلۆانيا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پسيحولوگيا عىلىمىنىڭ پروفەسسورى اندجەلا داكۆورت: «ۇستامدىلىق ەشقاشان كوپتىك ەتپەيدى»،— دەپ تۇجىرىم جاسادى.
ۇستامدىلىققا باۋلۋ
«جوق» دەگەنىڭىز قۇبىلمالى بولماسىن
كيەلى كىتاپتىڭ كەڭەسى: «سەندەردىڭ «ٴيا» دەگەندەرىڭ «ٴيا»، ال «جوق» دەگەندەرىڭ «جوق» بولسىن» (ماتاي 5:37).
اتا-اناسىنىڭ شەشىمىن بىلسە دە، ٶز دەگەنىن ىستەتۋ ٷشىن بالالار ٴتىپتى جۇرتتىڭ كوزىنشە جەر باۋىرلاپ جىلاپ، ايقاي-شۋ شىعارىپ جاتادى. اتا-اناسى ىرقىنا كونسە، بالا ايقاي-شۋمەن اتا-انانىڭ «جوق» دەگەنىن «ٴيا» دەگەنگە اينالدىرۋعا بولادى ەكەن عوي دەپ ويلاۋى مۇمكىن.
ال اتا-اناسى «جوق» دەگەن سوزىنەن تايماسا، بالا مىنا ٴبىر ٶمىر شىندىعىن تۇسىنەدى: ٴبىز قالاعانىمىزدى قالاعان ۋاقىتتا الا المايمىز. «وسىنى تۇسىنگەن ادامدار ومىردە اناعۇرلىم باقىتتىراق. بۇل قىزىق ەستىلەتىن شىعار، بىراق بۇل سولاي،— دەيدى پسيحولوگ دەۆيد ۋولش. — بالالارىمىزعا «قالاعانىڭ الدىڭا توپ ەتىپ تۇسە قالادى» دەپ ۇيرەتسەك، ونىڭ پايداسىنان زيانى كوپ» a.
قازىردەن باستاپ بالاعا «جوق» دەپ ايتا بىلسەڭىز، ول ەسەيگەن شاقتا ەسىرتكىگە، نەكەگە دەيىنگى جىنىستىق قاتىناسقا يا باسقا دا زياندى ىستەرگە «جوق» دەپ، باس تارتا الاتىن بولادى.
جاقسى مەن جاماننىڭ سالدارى بارىن ٴتۇسىندىرىڭىز
كيەلى كىتاپتىڭ كەڭەسى: «ادام نە ەكسە، سونى ورادى» (عالاتتىقتارعا 6:7).
بالاڭىز كەز كەلگەن ٸستىڭ سالدارى بار ەكەنىن ٴتۇسىنۋ كەرەك. ۇستامسىزدىقتىڭ دا سالدارى قۋانتپايدى. مىسالى، ۇلىڭىزدىڭ قيت ەتسە اشۋلاناتىن ادەتى بولسا، ادامدار ونى سىرت اينالىپ جۇرەتىن بولادى. ال قيتىعىنا تيگەندە اشۋىن تەجەي السا، يا بولماسا بىرەۋ سويلەپ جاتقاندا، ۇلىڭىز ٴسوزىن بولمەي سابىرمەن تىڭداي بىلسە، ادامدار وعان تارتىلادى. كوپ جاعدايدا ۇستامدىلىق جاقسى جەمىس اكەلەتىنىن تۇسىنۋگە كومەكتەسىڭىز.
نەنىڭ ماڭىزدى ەكەنىن ٴتۇسىندىرىڭىز
كيەلى كىتاپتىڭ كەڭەسى: «نەنىڭ ماڭىزدىراق ەكەنىنە كوز جەتكىزىڭىز» (فىلىپىلىكتەرگە 1:10).
ۇستامدىلىق دەگەن جاماندىقتان اياق تارتۋدى عانا بىلدىرمەيدى، بۇل قاجەتتى ٸستى، ٴتىپتى ونشا ۇناتپاعان يا قىزىقپاعان جاعدايدا دا اتقارۋدى بىلدىرەدى. بالاڭىز نەنىڭ ماڭىزدى ەكەنىن شەشىپ، سونى ٴبىرىنشى اتقارۋدى ۇيرەنگەنى دۇرىس. مىسالى، الدىمەن ٷي جۇمىسىن جاساپ، سوسىن ويناعانى ٴجون.
جاقسى ۇلگى بولىڭىز
كيەلى كىتاپتىڭ كەڭەسى: «مەن نە ىستەسەم، سەندەر دە سولاي ىستەسىن دەپ، ۇلگى كورسەتتىم» (جوحان 13:15).
كوڭىلىڭىزدى تۇسىرگەن جاعدايلاردا قالاي ارەكەت ەتەتىنىڭىزدى بالالارىڭىز بايقايدى. ۇستامدىلىقتىڭ ارتى جاقسىلىققا اپاراتىنىن ٶز ۇلگىڭىزبەن كورسەتىڭىز. مىسالى، بالاڭىز بىردەڭە بۇلدىرگەندە، اشۋلانىپ شىعا كەلەسىز بە، الدە سابىرلىق ساقتايسىز با؟
a «No: Why Kids—of All Ages—Need to Hear It and Ways Parents Say It» دەگەن كىتاپتان الىنعان.
