WEREGODI ya na ị bụ Onye Kraịst n’oge ndịozi Jizọs, ya abụrụkwa na ọgbakọ unu ka natachara akwụkwọ ozi Pọl onyeozi detaara unu. Ka a na-agụ ya, gị achọpụta na Pọl na-ekwukarị ihe dị́ ‘n’ihe odide ndị ahụ dị nsọ,’ ya bụ, ihe ndị e dere n’Akwụkwọ Nsọ Hibru. (2 Timoti 3:15) I nwere ike ịsị n’obi gị, ‘M ga-achọ ịhụ ebe e dere ihe ndị ahụ n’Akwụkwọ Nsọ Hibru.’ Ma, ọ ga-esiri gị ike ịchọta ha. Maka gịnị?

Legodị otú mpịakọta akwụkwọ e ji dee “ihe odide ndị ahụ dị nsọ,” dị n’oge Pọl. Nke a e sere na peeji a bụ nke akwụkwọ Aịzaya e nwetara n’Osimiri Nnu. Gịnị ka ị na-ahụ? O nweghị ebe ị ga-ahụ rịkọm ma ọ bụ kpọm ma ọ bụkwanụ isi na amaokwu Baịbụl otú e nwere ha na Baịbụl ndị anyị na-agụ taa.

Ndị dere Baịbụl etinyeghị isi na amaokwu na ya mgbe ha na-ede ya. Naanị ihe ha mere bụ ide ihe niile Chineke gwara ha dee, ka ndị ga-agụ ya wee gụọ ya otú ahụ ọ dị, ọ bụghị n’iberibe n’iberibe. Ọ́ bụghị otú ahụ ka i si agụ akwụkwọ ozi onye gị na ya dị n’ezigbo mma detaara gị? Ị na-esi n’isi gụrụ ya gbadaa, ọ bụghị ị gụtụ ebe a, ị mafee n’ebe ọzọ.

Ma, o nwere otu nsogbu Baịbụl ndị oge ochie ahụ na-enweghị isi na amaokwu kpatara. Ọ na-abụ Pọl chọọ ịkpọ ebe ihe ọ na-ekwu si, naanị ihe o nwere ike ikwu bụ “dị nnọọ ka e dere, sị” ma ọ bụ “dịkwa nnọọ ka Aịzaya kwuru.” (Ndị Rom 3:10; 9:29) Ọ ga-esikwara mmadụ ike ịchọta ebe ihe ahụ o kwuru si, ọ gwụla ma onye ahụ ọ̀ ma “ihe odide ndị ahụ dị nsọ” nke ọma.

Ihe ọzọ bụ na “ihe odide ndị ahụ dị nsọ” Chineke mere ka e dee dị ọtụtụ. Tupu oge ndịozi Jizọs agafee, Akwụkwọ Nsọ dum dịzi akwụkwọ iri isii na isii. Ọ bụ ya mere obi ji adị ọtụtụ ndị na-agụ Baịbụl ndị e nwere taa ụtọ na ha nwere isi na amaokwu ndị na-enyere ha aka ịchọta ihe ha na-achọ, dị ka ịchọta ebe Pọl si nweta ọtụtụ ihe ndị o kwuru n’akwụkwọ ozi ndị o dere.

I nweziri ike ịna-eche ugbu a, sị, ‘Ònyedị tinyere isi na amaokwu ndị dị na Baịbụl ndị anyị na-agụ taa?’

Ọ bụ onye ụkọchukwu Bekee aha ya bụ Stephen Langton, onye mechara bụrụ Achịbishọp ndị Anglịkan, kerisịrị Baịbụl n’isi n’isi. O kerisịrị ya n’ihe dị ka n’agbata afọ 1204 na afọ 1205, mgbe ọ na-akụzi na Mahadum Paris dị́ na Frans.

Tupu oge Langton, e nweela ụzọ dị iche iche ọtụtụ ndị gụrụ oké akwụkwọ si kerisịa Baịbụl ná nkebi ná nkebi nakwa n’isi n’isi, ikekwe, iji mee ka ọ dịtụrụ onye na-achọ ihe na Baịbụl mfe nchọta. Ị manụ na ọ gaara akara ha mfe ịchọta ihe ha na-achọ n’akwụkwọ Aịzaya ma a gwa ha otu isiakwụkwọ ha ga-aga chọta ihe ahụ karịa ịgwa ha ka ha chọwa ya n’akwụkwọ Aịzaya dum nke dị́ isi iri isii na isii.

Ma, a ka nwekwara nsogbu dịnụ. Ndị ahụ gụrụ oké akwụkwọ kerisịrị Baịbụl n’ụzọ dị iche iche. Dị ka ihe atụ, e nwere ndị nke kerisịrị akwụkwọ Mak ihe fọrọ  obere ka ọ bụrụ isi iri ise, ọ bụghị isi iri na isii ọ dị taa. N’obodo Paris, n’oge Langton, ọtụtụ ụmụ akwụkwọ e nwere ebe ahụ si obodo dị iche iche bịa. Ha ji Baịbụl ndị e nwere n’obodo ha bịa. Ma, ọ na-abụ onye nkụzi ha kpọọ isiakwụkwọ Baịbụl, ụmụ akwụkwọ ahụ agaghị ahụ ya na nke ha. Gịnị kpatara ya? Ọ bụ n’ihi na otú e si kerisịa Baịbụl ha dum ji n’isi n’isi abụghị otu.

Ọ bụ ihe a mere Langton ji chepụta ụzọ ọzọ isi kerisịa Baịbụl n’isi n’isi. Otu akwụkwọ a na-akpọ The Book—A History of the Bible kwuru na otú ahụ o si kerisịa ya “masịrị ọtụtụ ndị na-agụ akwụkwọ na ndị edemede.” O kwukwara na ‘ọtụtụ ndị nabatara ya n’ebe niile na Yurop n’egbughị oge.’ Anyị si n’aka ya nweta isi nke a na isi nke ọzọ dị n’ọtụtụ Baịbụl taa.

Mgbe ihe dị ka narị afọ atọ gachara, otu ọkachamara ná mba Frans aha ya bụ Robert Estienne, onye na-ebikwa akwụkwọ, mere ka ihe dịkwuo mfe. O bu n’obi ka ọtụtụ ndị mụwa Baịbụl. Ọ chọpụtara na ọ ga-aba ezigbote uru ma e nwee naanị otu ụzọ a ga na-esi ekerisị Baịbụl n’isi n’isi nakwa n’amaokwu n’amaokwu.

Ma, ọ bụghị nwoke a chepụtara ikerisị Baịbụl n’amaokwu n’amaokwu. Dị ka ihe atụ, ọtụtụ narị afọ tupu a mụọ ya, ndị Juu bụ́ ọkà n’idepụta ihe ekerisịala Akwụkwọ Nsọ Hibru, nke ọtụtụ ndị na-akpọ Agba Ochie, n’amaokwu n’amaokwu, ọ bụghị n’isi n’isi. Ma otu nsogbu ahụ dị́ n’ikerisị Baịbụl n’isi n’isi dịkwa n’ikerisị ya n’amaokwu n’amaokwu n’ihi na e nweghị naanị otu ụzọ mmadụ niile nabatara.

Estienne kerisịrị Akwụkwọ Nsọ Grik nke Ndị Kraịst, nke a na-akpọkwa Agba Ọhụrụ, n’amaokwu n’amaokwu ma jikọta ya na nke dị adị n’Akwụkwọ Nsọ Hibru. N’afọ 1553, o bipụtara Baịbụl mbụ zuru ezu (n’asụsụ French) nke nwere isi na amaokwu ndị yitewere nnọọ ndị nke dị na Baịbụl ndị anyị nwere taa. Ụfọdụ ndị katọrọ ya, na-asị na o gbujasịrị ihe dị na Baịbụl, ma si otú ahụ mee ka à ga-asị na ọ bụghị otu ihe ka ha niile na-ekwu. Ma ndị ọzọ na-ebi akwụkwọ egbughị oge ịnabata otú ahụ o si mee nke ya.

Ikerisị Baịbụl n’isi n’isi na n’amaokwu n’amaokwu magburu onwe ya. O mere ka ọ dị mfe mmadụ ịchọta ebe ọ chọrọ ịgụ na Baịbụl otú ahụ e si eji adres ụlọ achọta ebe ụlọ dị. N’eziokwu, ikerisị Baịbụl otú a esighị n’aka Chineke, otú e si kerisịa ya nwekwara ike ịgbagwoju mmadụ anya n’ebe ụfọdụ. Ma, ọ na-eme ka ọ dịrị anyị mfe ịma ebe e kwuru ihe e kwuru ma ọ bụ ịgwa mmadụ ebe anyị gụtara ihe tọrọ anyị ezigbo ụtọ, otú ahụ anyị nwere ike ịkanye ihe n’akwụkwọ ma anyị gụta ihe masịrị anyị.

Ọ bụ eziokwu na otú a e si kerisịa Baịbụl mara mma, ma anyị kwesịrị iburu n’obi mgbe niile na ọ dị ezigbo mkpa ịghọta ihe niile Chineke na-agwa anyị n’Okwu ya. Kama ịgụ naanị otu amaokwu ebe a na otu amaokwu ebe ọzọ, mee ka ọ mara gị ahụ́ ịgụ amaokwu ndị dị gburugburu ebe ọ bụla ị na-agụ. Ọ ga-eme ka ị matakwuo “ihe odide ndị ahụ dị nsọ, bụ́ ndị nwere ike ime ka ị mara ihe iji nweta nzọpụta.”—2 Timoti 3:15.