“CHÉVE g̃uarã noĩporãivaʼekue ahechauka pe añandúva”, heʼi Mike imanduʼávo omanórõ guare itúva. Mike oimoʼã kuimbaʼekuéra ndohechaukaivaʼerãha pe oñandúva. Péro upéi ohechakuaa ojavyha. Upéicha rupi, omanórõ guare peteĩ iñamígo avuélo,

oikuaáma ojapovaʼerã. “Ymavéma oikórire upéva aipetepete ha haʼevaʼerãmoʼã chupe: ‘Kuimbaʼe nahasẽivaʼerã’. Péro upérõ, ajagarra chupe ijyvágui ha haʼe: ‘Ani retĩ rehechauka hag̃ua pe reñandúva. Upéva nepytyvõta reñeñandu porãve hag̃ua. Reipotáramo aha, ahátante. Ha reipotáramo apyta, apytáta. Ani rekyhyje rehechauka hag̃ua pe reñandúva’”.

MaryAnne oimoʼãvaʼekue avei noĩporãiha ohechauka pe oñandúva omanórõ guare iména. Haʼe heʼi: “Ajepyʼapyeterei ani hag̃ua ajechauka vai ótro rovake ha ajejokónte. Uperire ahechakuaa ojapo vaiha cherehe añemopyʼahatãramo hovakekuéra. Ajepyʼamongeta ha haʼe chejupe: ‘Nerasẽséramo, nerasẽvaʼerã. Ani reñemombaretesétei. Enohẽ oka gotyo pe reñandúva’”.

Upévare Mike ha MaryAnne heʼi: Rehechaukavaʼerã nembaʼembyasyha. Ha upéva oĩ porã. Mbaʼérepa? Péicha ikatúta reñeñandu porãve. Rehechaukárõ kyhyjeʼỹre mbaʼéichapa reñeñandu, rejechakuaa ha reikuaa porãramo pe ojehúva ndéve, ojeivéta ndehegui pe ndepyʼajopyetéva ha rehecháta noĩvairiha pe reñandúva.

Naentéroi oñeñandu peteĩcha. Upéva odepende pe jahayhúva omanóramo ñahaʼarõʼỹre térã are hasy rire. Peteĩva ikatu oguapyetereive ñanderehe ótrogui. Upéicharamo jepe, ojehecha porã ñanembyaiha jajokóramo pe ñañandúva. Upévare oĩ porãitereive rehechauka reñembyasyha. Mbaʼéichapa? La Bíbliape jajuhu konsého iporãva.

Reñeʼẽvaʼerã. Omano rire chugui siete itaʼýra ha mbohapy itajýra, ha hoʼa vaipa rire chupe heta mbaʼépe, peteĩ karai ymaguare hérava Job heʼi: “Chekaneʼõma aikovehague! Ko che pyʼambúpe ajoráta che pyʼa, ha añohẽta tosyry che ñembyasy” (Job 1:2, 18, 19; 10:1). Job ndaikatuvéima orokirirĩ imbaʼembyasy. Oñeʼẽmantevaʼerã. Pe poéta William Shakespeare heʼi avei upéicha ohaívo Macbeth: “Eheja toñeʼẽ pe  mbaʼembyasy. Pe mbaʼe vai ojerokirirĩvo, omyangekói ñane korasõ ndogueropuʼakavéi peve”.

Upévare, reñeʼẽramo peteĩ ne amígo ‘oporohayhukuaáva’ ha nerendukuaáva ndive, ha oikuaáva mbaʼéichapa reñeñandu, ikatu ndepiroʼyve (Proverbios 17:17). Ñamombeʼúramo pe jahasáva ha ñañandúva, pyaʼeve ñantende ha jaropuʼakáta. Oiméramo pe ne amígogui omanóma peteĩ ohayhúva ha koʼág̃a oĩ porã jeýma, ikatu heʼi ndéve mbaʼe mbaʼépa nde rejapokuaa reñeñandu porãve hag̃ua. Peteĩ kuñakarai imemby manóva omombeʼu mbaʼéichapa oipytyvõ chupe oñeʼẽvo ótro kuñakarai ohasavaʼekuéndi pe haʼe ohasáva: “Aikuaávo oĩha ohasavaʼekue ko che ahasáva, oropuʼakahague ha oiko jeymaha haimete yma guaréicha, upéva tuicha chemombarete”.

Hasýpa ndéve reñeʼẽ hag̃ua pe reñandúvare? Oikuaa rire Saúl ha Jonatán omanoha, David ojapo peteĩ purahéi omombeʼuhápe oñembyasyha ipyʼaite guive. Are rire upe purahéi oñemoĩ Ñandejára ñeʼẽme Segundo de Samuélpe (2 Samuel 1:​17-27; 2 Crónicas 35:25). Upéicha avei oĩ tapicha ojuhúva ndahasyiveha chupekuéra ohai pe oñandúva, David ojapohaguéicha. Peteĩ viúda heʼi ohaiha pe oñandúva ha aremi rire oleeha. Péva oipytyvõ chupe oñeñandu porãve hag̃ua.

Remombeʼúramo pe reñandúva, tahaʼe reñeʼẽ térã rehai rupive, nepytyvõta rembovevuive hag̃ua ne mbaʼembyasy. Avei upéva rupi ikatúta ñamyatyrõ umi nañañontendeihápe. Peteĩ sy imemby manóva heʼi: “Che ha che ména rohendúva oĩha ména ha tembireko ojopoíva omano rire ifamília, ha ore ndoroipotái oiko upéva orerehe. Upévare, orepochy vove ha rombojase jave ojuehe pe oikovaʼekue, roñemoĩ roñemongeta pe provlémare romyatyrõ meve. Upéichape roiko porã porãve oñondive”. Upévare, rehechaukávo pe reñandúva, rehechakuaáta naentéroi oñeñanduha ndéicha omanóramo jepe peteĩ ohayhúva. Ohechaukáta hikuái imbaʼembyasy haʼekuéra oñanduháicha.

Nerasẽramo ikatu nepytyvõ rembovevuive hag̃ua ne mbaʼembyasy. Heʼiháicha la Biblia, oĩ ‘ára ñanerasẽ’ hag̃ua (Eclesiastés 3:​1, 4). Upe ára og̃uahẽ omano vove peteĩ jahayhúva. Haʼete ku ñanerasẽrõmante ikatúva ñaime porã jey.

Peteĩ kuñataĩ omombeʼu omano rire isy oipytyvõhague chupe peteĩ iñamigaite oñeñandu porãve hag̃ua. Haʼe imanduʼa: “Upe che amíga oĩmi katuete chendive. Hasẽ chendive. Oñemongeta chendive. Chupe ikatu amombeʼu kyhyjeʼỹre pe añandúva, ha upéva tuicha mbaʼe chéve g̃uarã. Natĩri cherasẽ hag̃ua hovake” (Elee Romanos 12:15). Upéicha avei nde neretĩrivaʼerã nerasẽ  hag̃ua. Jahechahaguéicha, la Biblia omombeʼu heta kuña ha kuimbaʼe ojeroviáva Ñandejárare, hasẽhague oñembyasy jave ha notĩrihague hikuái. Umíva apytépe oĩvaʼekue Jesucristo (Génesis 50:3; 2 Samuel 1:​11, 12; Juan 11:​33, 35).

Ikatu are peve reñeñandu reimoʼãʼỹháicha. Sapyʼánte rehaʼarõʼỹetére ikatu ñerasẽ. Peteĩ viúda ohechakuaa oho vovénte supermerkádope ombaʼejogua hag̃ua (upépe ohomivaʼekue iménandi) oñemoĩ hasẽ, koʼýte ojagarrávo, ojepokuaágui rei umi mbaʼe ogustavaʼekue iménape. Upévare nepasiensiavaʼerã ndejehe. Ha ani reimoʼãtei rejejokovaʼerãha. Rehechakuaavaʼerã upeichanteha voi ha tekotevẽha reñeñandu porãve hag̃ua.

Ojeʼemahaguéicha, oĩ umi ombojáva ijehe omanohaguére pe ohayhúva. Upéva ohechauka ñandéve mbaʼérepa Jacob oñembyasyete ojegueroviaukárõ guare chupe peteĩ ‘mymba ñarõ’ ojukahague itaʼýra Josépe. Jacob voi omondovaʼekue Josépe ohecha hag̃ua oĩ porãmbápa iñermanokuéra. Katuete oiméne upéva oipyʼapy chupe ha heʼi ijupe: ‘Mbaupe voi piko amondo Josépe haʼeño? Maʼerã piko amondo chupe hetahápe umi mymba ñarõ?’ (Génesis 37:​33-35).

Ikatu reimoʼã pe rehayhúva omanohague nereñatendeporãi rupi hese. Upéicharõ, nepytyvõta reikuaávo upe reñandúva (tahaʼe añetéva térã reimoʼãvante) upeichanteha voi. Ha natekotevẽi katuete rejoko upéva. Remombeʼúramo pe reñandúva, ikatu tuicha nembopiroʼyve.

Upeichavérõ, rehechakuaavaʼerã jahayhuetereíramo jepe peteĩ tapichápe, ndaikatuiha ñandepuʼaka hekovére ni jajoko “pe tiémpo ha pe oikóva ñahaʼarõʼỹre” (Eclesiastés 9:11, NM). Avei katuete oiméne nderejapói neñañaségui. Ñamoĩ chupe nderehechaihague peteĩ doktór ymavéma. Heʼisépa upéva nde voi reipota hague hasy ha omano pe rehayhúva?  Ni mbaʼevéicharõ. Upéicharõ, omanópa ndekúlpare? Nahániri.

Peteĩ sy omboja ijehe imemby omanohaguére aksidéntepe. Haʼe omombeʼu mbaʼéichapa ombohasa ijehegui upe oñandúva: “Añeñandu vaieterei ajokuaihaguére chupe. Ha upéi ahechakuaa noĩporãiha apensa upéicha. Noĩvaíri amondo chupe itúva ndive. Upéva oiko pe aksidénte vaiete rupínte”.

Ikatu repensa: ‘Hetaite mbaʼe haʼe ha ajaposevaʼerãmoʼã’. Upeichavérõ, máva piko heʼíta ijehe haʼehague peteĩ túva, sy térã peteĩ taʼýra perfékto? La Bíbliape heʼi: “Maymáva jajavy heta, ha oiméramo ojavyʼỹva heʼívape, upéva kuimbaʼe [...] [perfékto]” (Santiago 3:2; Romanos 5:12). Nemanduʼákena nde neimperfektoha avei. Repensa meméramo umi mbaʼe rejaposevaʼekuére, nerekambiamoʼãi mbaʼeve ha koʼýte hasyvéta reime porã jey hag̃ua.

Oiméramo añetehápe ndekúlpa pe oikovaʼekuére, ndahaʼéi reimoʼã reínteva, rehechakuaavaʼerã tekotevẽha Ñandejára neperdona ikatu hag̃uáicha rembovevuive ne mbaʼembyasy. La Biblia heʼi porã ñandéve: “Nemanduʼátarõ ore rembiapo vaikue rehe, piko máva oñemoĩta ne renondépe? Nde katu reheja rei oréve ore rembiapo vaikue ikatu hag̃ua ndéve romombaʼe” (Salmo 130:​3, 4). Nde ndaikatuvéima rekambia pe oikovaʼekue, péro ikatu rejerure Ñandejárape taneperdona umi rejavyhaguépe. Mbaʼépa ikatu rejapove? Ñandejára ikatúramo ñaneperdona umi mbaʼe vai jajapovaʼekue yma, mbaʼére piko nde avei nereñeperdonái ndejupe? (Proverbios 28:13; 1 Juan 1:9.)

Hiʼarive, ndepochýpa umi doktór, enferméra, ne amigokuéra ndive térã pe omanóvandi voi? Rehechakuaavaʼerã upéva ikatuha voínte ojehu ndéve omanóramo peteĩ rehayhúva. Ikatu pe oñembyasýva ipochy avei. Nepytyvõta rentendéramo upéva. Peteĩ ohaíva kuatiañeʼẽ heʼi: “Jahechakuaáramo ñandepochyha ikatúta jajehekýi chugui. Ndajahejaivaʼerã pe pochy ipuʼaka ñanderehe”.

Avei ojapo porãta nderehe renohẽramo pe reñandúva. Mbaʼéicha? Ndahaʼeivaʼerã rejahéiva nde rapichakuérare. La Biblia heʼi porã ñandepochy aréramo ñanembyaiha (Proverbios 14:29, 30). Ikatu nembopyʼaguapyve reñeʼẽramo peteĩ ne amígo nerendukuaáva ndive. Oĩ katu tapicha ojapóva ehersísio ipohýiva ipochy jave (Elee avei Efesios 4:​25, 26).

Iñimportánteramo jepe ñamombeʼu porã pe ñañandúva, ñañangarekovaʼerã. Ñamombeʼu pe ñañandúva ndeʼiséi jajaheivaʼerãha ñande rapicháre. Nañambojaivaʼerã avavére ñandepochy térã nosẽporãihaguére umi mbaʼe. Upéicharõ remombeʼuvaʼerã pe reñandúva pyʼaguapýpe porã (Proverbios 18:21). Koʼág̃a jahecháta mbaʼépa pe ñanepytyvõvéva jaropuʼaka hag̃ua ñane mbaʼembyasy.

La Biblia heʼi porã ñandéve: “Ñandejára ohendu umi ijoheipyréva ñemboʼe ha oguenohẽ chupekuéra upe ojejopy vaihágui” (Salmo 34:18). Upeichaite; reime porãrõ Ñandejára ndive nepytyvõvéta opa mbaʼégui, reñeñandu porã jey hag̃ua omano rire peteĩ rehayhúva.  Ha mbaʼéichatapa upéva? Opa umi konsého oñemeʼẽva koʼápe oñenohẽ Ñandejára Ñeʼẽ, la Bíbliagui. Rejapóramo pe ojeʼeháicha katuete nepytyvõta regueropuʼaka hag̃ua ne mbaʼembyasy.

Rehechakuaavaʼerã avei pe ñemboʼe tuicha nepytyvõtaha. La Biblia heʼi ñandéve: “Ñandejára pópe emoĩ umi mbaʼe ndepyʼapýva ha haʼe oñangarekóta nderehe” (Salmo 55:23 [55:22, NM]). Ojapo porãramo nderehe reñeʼẽ peteĩ ne amígo nerendukuaáva ndive, koʼýte nepytyvõta reñeʼẽramo pe “Ñandejára tapia oporokonsoláva” ndive! (2 Corintios 1:​3, VP.)

Ñañemboʼéramo ndahaʼéi ñañeñandu porãnteva. Pe ‘ohendúva maymáva ñemboʼe’ heʼi omeʼẽtaha espíritu sánto hembiguaikuérape ojerurérõ chupe ipyʼaite guive (Salmo 65:2; Lucas 11:13). Pe espíritu sánto, térã pe puʼaka Ñandejára oiporúva, omeʼẽta ndéve “pe puʼaka guasuete” rembohasave hag̃ua ne mbaʼembyasy (2 Corintios 4:7, VP). Nanderesarairivaʼerã Ñandejára ikatuha oipytyvõ hembiguaikuéra iñeʼẽrendúvape oropuʼaka hag̃ua opaichagua provlévma.

Peteĩ kuñakarai imanduʼa mbaʼéichapa oipytyvõ chupe ha iménape pe ñemboʼe oropuʼaka hag̃ua imbaʼembyasy omanórõ guare imemby kuña. Haʼe heʼi: “Roimérõ pyharekue ógape ha roñeñandu vaieterei, roñemboʼe oñondive. Roñepyrũtarõ rojapo oimeraẽ mbaʼe heseʼỹ, jaʼe chupe rohótavo umi rreunión térã asambléape, rojerure Ñandejárape oremombarete hag̃ua. Ropuʼãvo pyharevekue ha haʼetéramo oréve ndororopuʼakamoʼãiva pe oikovaʼekue, rojerure Jehovápe taorepytyvõmi. Ndaikuaái niko mbaʼérepa ndaikeseieterei cheaño ógape; upévare ajerurémi Jehovápe chembopyʼaguapymínte hag̃ua aikéta jave”. Ko kuñakarai ojeroviaitéva Ñandejárare oguerovia umi ñemboʼe oipytyvõhague chupe. Avei ndete voi ikatu rehecha mbaʼéichapa Ñandejára ombohovái ne ñemboʼe omeʼẽvo ndéve ‘pe pyʼaguapy oñangarekóva ne korasõ ha ne pensamiéntore’ (Filipenses 4:​6, 7, VP; Romanos 12:12).

Ñandejára ñepytyvõ ndaijojahái. Pe apóstol Pablo heʼi: “Ñandejára niko ñanekonsola opa umi ñande jepyʼapýpe, ikatu hag̃ua ñande avei ñakonsola umi ojepyʼapývape”. Nombohasapáiramo jepe ñandehegui ñane mbaʼembyasy, haʼe ñanepytyvõ jaropuʼaka hag̃ua. Upéva ndeʼiséi nanerasẽveimaha térã nderesaraitaha pe rehayhuetevaʼekuégui. Péro ikatu reime porã jey. Ha péicha ikatu rehechakuaave mbaʼéichapa oñeñandu peteĩ ihénte manóva, reiporiahuvereko ha reipytyvõ hag̃ua chupe (2 Corintios 1:4, VP).