Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Bɔ Ni Obaafee Ohi Shi Kɛ́ Shika Ni Onáa Lɛ Faaa Po

Bɔ Ni Obaafee Ohi Shi Kɛ́ Shika Ni Onáa Lɛ Faaa Po

 Ani naagbai ni yaa nɔ yɛ maŋ lɛ mli lɛ ehã ebawa kɛhã bo akɛ obaaná shika bɔ ni sa kɛkwɛ ohe? Tsɛŋemɔ helai, nɔ ni mɛi tsɛɔ lɛ adebɔɔ naa oshãrai, nɔyeli he pelemɔ, kɛ tai baanyɛ atsake shika shidaamɔ amrɔ nɔŋŋ. Kɛ́ trukaa ni shika ni onáa kɛkwɛɔ ohe lɛ nɔ gbɔ loo eŋmɛɛ bo lɛ, obaahao waa, shi ŋaawoi kpakpai komɛi yɛ Biblia lɛ mli ni baaye abua bo koni kɛ́ shika ni onáa lɛ faaa po lɛ onyɛ ohi shi.

1. Kpɛlɛmɔ nɔ akɛ oshihilɛ etsake.

 Biblia mli shishitoo mla: “Mile bɔ ni ahiɔ shi yɛ ohia mli, ni mile bɔ ni ahiɔ shi yɛ ninámɔ babaoo hu mli.”​—Filipibii 4:12.

 Eyɛ mli akɛ ekolɛ, shika ni obaaná amrɔ nɛɛ faaa tamɔ onáa tsutsu lɛ moŋ, shi obaanyɛ okase bɔ ni obaafee ohi shi yɛ shika ni onáa amrɔ nɛɛ naa. Kɛ́ onyɛ okpɛlɛ shihilɛ ni oyaje mli lɛ nɔ oya, ni obɔi tsakemɔi feemɔ lɛ, ebaaye ebua bo kɛ oweku lɛ ni nyɛnyɛ nyɛkpee naa.

 Bɔɔ mɔdɛŋ ni ole shika gbɛfaŋ yelikɛbuamɔ ni nɔyeli lɛ loo kui komɛi kɛhãa ni obaanyɛ oná he sɛɛ. Kɛ́ oná ole lɛ, yaabi yelikɛbuamɔ lɛ oya nɔŋŋ, ejaakɛ bei pii lɛ, gbɛjianɔtoi tamɔ nɛkɛ lɛ, bei ni yɔɔ he lɛ faaa.

2. Nyɛfea ekome akɛ weku kɛtsua he nii.

 Biblia mli shishitoo mla: “Kɛ́ ajinatoo bɛ lɛ, yiŋtoi feɔ efolo, shi kɛ́ ŋaawolɔi pii yɛ lɛ, nibii yaa nɔ jogbaŋŋ.”​—Abɛi 15:22.

 Okɛ oŋa kɛ obii lɛ asusu shihilɛ lɛ he. Kɛ́ okɛ amɛ fee ekome kɛsusu sane lɛ he jogbaŋŋ lɛ, obaanyɛ oye obua weku lɛ mli bii lɛ ateŋ mɔ fɛɛ mɔ ni enu shihilɛ ni nyɛyaje mli lɛ shishi jogbaŋŋ, koni efi tsakemɔi ni ehe baahia ni nyɛfee lɛ sɛɛ. Kɛ́ weku lɛ mli bii lɛ ateŋ mɔ fɛɛ mɔ le bɔ ni akuraa shika jogbaŋŋ, bɔ ni afiteee niyenii, kɛ nibii krokomɛi ni tamɔ nakai lɛ, nyɛbaanyɛ nyɛbaa shika yi kɛfee nibii krokomɛi ni he hiaa.

3. Too shika he gbɛjianɔ.

 Biblia mli shishitoo mla: ‘Ta shi ni obu naa okwɛ.’​—Luka 14:28.

 Kɛ́ shihilɛ lɛ hã ebawa kɛhã bo akɛ obaaná shika bɔ ni fa kɛkwɛ ohe lɛ, ehe baahia waa ni ole nɔ tuuntu ni okɛ shika fɛɛ ni onáa lɛ feɔ. Bɔ ni afee ni onyɛ oto oshika he gbɛjianɔ lɛ, klɛŋklɛŋ lɛ, ŋmaa shika abɔ ni osusuɔ akɛ obaaná yɛ oshihilɛ ni etsake lɛ naa ofɔ̃ shi. No sɛɛ lɛ, ŋmalamɔ nibii ni oheɔ kɛ bɔ ni oheɔ amɛ ohãa lɛ ofɔ̃ shi, eyɛ mli akɛ ole akɛ obaafee tsakemɔi moŋ nɛ. Jiemɔ shika ni onáa daa nyɔɔŋ lɛ eko oto kɛhã shihilɛ ko ni okpaaa gbɛ ni baanyɛ aba.

 Ŋaawoo: Kɛ́ ooŋmala shika ni ofiteɔ daa nyɔŋ lɛ, kaahã ohiɛ kpa nibii bibii komɛi ni oheɔ lɛ anɔ. Onaa baakpɛ ohe waa akɛ, asomoaŋ ofiteɔ shika pii yɛ nibii bibii nɛɛ ahe. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, be ni nuu ko ŋmala shika ni ekɛheɔ nibii bibii lɛ eshwie shi lɛ, eyɔse akɛ asomoaŋ daa afi lɛ, efiteɔ dɔlai ohai babaoo kɛheɔ chewing gum!

4. Ŋmalamɔ nibii ni he hiaa waa lɛ kɛ tsakemɔi ni obaanyɛ ofee.

 Biblia mli shishitoo mla: “Nyɛkwɛa ni nyɛna nibii ni he hiaa waa lɛ.”​—Filipibii 1:10.

 Okɛ shika ni onáa amrɔ nɛɛ ato shika ni ofiteɔ lɛ he okwɛ. Kwɛmɔ nibii komɛi ni obaanyɛ ojie yɛ mli, kɛ nibii komɛi ni obaanyɛ ogbɔ shika ni ofiteɔ yɛ he lɛ anɔ bɔ ni afee ni onyɛ ohi shi yɛ shika abɔ ni onáa amrɔ nɛɛ naa. Kwɛmɔ nibii ni nyiɛ sɛɛ nɛɛ amli jogbaŋŋ ni okwɛ akɛ obaanyɛ ofee tsakemɔi lo:

  •   Lɔle. Kɛ́ oyɛ lɔle fe ekome lɛ, ani obaanyɛ ohɔ̃ɔ ekome? Kɛ́ lɔle ni ohiɛ lɛ mli wa loo ejara wa lɛ, ani obaanyɛ ohɔ̃ɔ ni oyahe nɔ ni baa shi loo nɔ ni obɔŋ nyɔmɔ pii yɛ he? Loo ani obaanyɛ ohɔ̃ɔ lɔle lɛ, koni kɛ́ efee lɛ owo trɔtrɔ, loo ota baisiko?

  •   Hiɛtserɛjiemɔ. Kɛ́ TV steshiŋ loo fims ni okwɛɔ lɛ, nɔ ni awoɔ he nyɔmɔ lɛ eko ni lɛ, ani obaanyɛ ofo mli dã ni otao nɔ ni awooo he nyɔmɔ? Ani obaanyɛ otao nɔ ni baa shi? Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, obaanyɛ oyama fims loo woji komɛi ni owooo he nyɔmɔ.

  •   Nu, ilɛtrisiti, kɛ pɛtro. Nyɛfea ekome akɛ weku kɛkwɛ bɔ ni nyɛbaafee nyɛgbɔ shika abɔ ni nyɛfiteɔ yɛ nibii nɛɛ ahe lɛ nɔ. Ekolɛ, onaaa akɛ ehi akɛ obaagbe kane be mli ni ehe ehiaaa bo, okafite nu pii kɛju ohe, kɛ nibii ni tamɔ nakai, shi nibii tamɔ nɛkɛ lɛ baanyɛ aye abua nyɛ ni nyɛkafite shika tsɔ.

  •   Niyenii. Kɛ́ ebaahi lɛ, kaayaye nii yɛ rɛstorant loo tsɔpbaa. Moŋ lɛ, hoomɔ niyenii yɛ shĩa. Susumɔ niyenii ni obaahoo lɛ he, hemɔ nibii lɛ pii, ni ohoo lɛ pii oma shi, ni kɛ́ eko shwɛ lɛ, too he gbɛjianɔ ni ekafite koni sɛɛ mli lɛ nyɛnyɛ nyɛye. Dani obaayaye jara lɛ, ŋmalamɔ nibii ni esa akɛ ohe lɛ, ni ekaba akɛ obaahe nibii komɛi ni amɛhe ehiaaa bo. Hemɔ aduawai kɛ yelibai ni aduɔ yɛ nyɛmaŋ lɛ mli lɛ eko, ejaakɛ bei pii lɛ, amɛjara waaa. Kaaya oyahe gbɛhe niyenii loo agbonaa niyenii, ekomɛi woɔ mɔ hela. Feemɔ abɔɔ, ni kɛ́ ebaahi lɛ odũ ameo, shitɔ, yelibai kɛ amɛhenɔi lɛ yɛ mli.

  •   Atadei, tokotai, kɛ baagi. Kɛ́ ootao ohe atade loo nɔ ko hee lɛ, bi ohe akɛ, ani nɔ ni miyɔɔ momo lɛ efite, loo miitao mahe akɛni ehee eba lɛ hewɔ. Kɛ́ oyaahe nii lɛ, yaahe be ni atse nibii anɔ, loo hemɔ foosu. Kɛ́ he ni oyɔɔ lɛ hulu tsoɔ yɛ jɛmɛ lɛ, kɛ́ ofɔ nibii ahe lɛ, ka yɛ hulu nɔ moŋ fe ni okɛbaawo mashiŋ mli; ni akɛni okɛwooo mashiŋ mli hewɔ lɛ, okɛ ilɛkrisiti tsuŋ nii, hewɔ lɛ obaabaa shika yi.

  •   Kɛ́ Ookpɛ Oyiŋ Akɛ Obaahe Nɔ Ko. Dani obaahe nɔ ko lɛ, bi ohe akɛ: ‘Ani miyɛ shika bɔ ni sa ni manyɛ mahe? Ani nii nɛɛ he miihia mi lɛɛlɛŋ?’ Kɛ́ ootao otsake lɔle loo ilɛtrɔnik nibii ni oyɔɔ, loo ohe ekroko ni fe nɔ ni oyɔɔ bianɛ lɛ, ani obaanyɛ oto otsui shi fioo? Aloo obaanyɛ ohɔ̃ɔ nibii komɛi ni oyɔɔ ni okɛfeee nɔ ko lɛ? Kɛ́ ofee nakai lɛ, ebaaye ebua bo ni oná shika ofata nɔ ni oyɔɔ lɛ he.

 Ŋaawoo: Kɛ́ shika ni oyɔɔ lɛ nɔ gbɔ lɛ, ebafeɔ hegbɛ ni oná ni okɛbaakpa nibii komɛi ni yeɔ mɔ awui, loo nibii ni hãa mɔ bɔɔ nyɔmɔ, tamɔ asɔshwɛmɔ, zigareti kɛ ehenɔi lɛ shɛremɔ kɛ dãatɔɔ nɛkɛ. Kɛ́ ofee tsakemɔi nɛɛ ebaahã obaa shika ni ofiteɔ lɛ yi, ni ebaahã oná gbɔmɔtsoŋ hewalɛ kpakpa.

5. Kasemɔ Biblia lɛ koni ole nɔ ni ekɛɔ.

 Biblia mli shishitoo mla: “Mɛi ni le akɛ Nyɔŋmɔ he miihia amɛ lɛ yɛ miishɛɛ.”​—Mateo 5:3.

 Biblia lɛ kɛ ŋaawoo ni nilee yɔɔ mli nɛɛ hãa: “Hiɛshikamɔ buɔ mɔ he tamɔ bɔ ni shika buɔ mɔ he lɛ nɔŋŋ, shi sɛɛnamɔ ni yɔɔ nilee he ji: Hiɛshikamɔ hereɔ mɔ ni hiɛ kã shi lɛ yiwala.” (Jajelɔ 7:12) Anáa hiɛshikamɔ nɛɛ yɛ Biblia lɛ mli, ni mɛi babaoo ena akɛ, kɛ́ amɛkɛ Biblia lɛ mli gbɛtsɔɔmɔi tsu nii lɛ, ehãaa amɛye amɛtsui tsɔ yɛ shika saji ahe.​—Mateo 6:31, 32.