Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Mɛɛ Be Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli Lɛ Baabɔi Shikpɔŋ Lɛ Nɔ Yeli?

Mɛɛ Be Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli Lɛ Baabɔi Shikpɔŋ Lɛ Nɔ Yeli?

No mli lɛ, Yesu sɛɛnyiɛlɔi anɔkwafoi lɛ ekomɛi miitao ale be ni Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ baabɔi nɔyeli. Be ni Yesu hã amɛ hetoo lɛ, ekɛɛ amɛ akɛ amɛnyɛŋ amɛle be tuuntu ni ebaaye shikpɔŋ lɛ nɔ. (Bɔfoi 1:6, 7) Shi no mli lɛ, ekɛɛ esɛɛnyiɛlɔi lɛ kɛtsɔ hiɛ akɛ, wɔsɛɛ lɛ, nibii komɛi baaba yɛ be kome too lɛ nɔŋŋ mli, ni kɛji amɛna nibii nɛɛ lɛ, amɛbaaná amɛle akɛ “Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ ebɛŋkɛ,” ni akɛ, be ni Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ baaye je lɛ nɔ lɛ eshɛ.​—Luka 21:31.

MƐƐ NIBII YESU KƐƐ AMƐBAABA LƐ?

Yesu kɛɛ akɛ: “Jeŋmaŋ baate shi awo jeŋmaŋ, ni maŋtsɛyeli baate shi awo maŋtsɛyeli. Shikpɔŋhosomɔi wuji baaba, ni hɔmɔ kɛ tsɛŋemɔ helai ni gbeɔ mɔ baaba yɛ heihei.” (Luka 21:10, 11) Kɛ́ nibii nɛɛ fɛɛ ba mli lɛ, ebaafee okadi ni baatsɔɔ faŋŋ akɛ “Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ ebɛŋkɛ”​—ni anyɛŋ aje he ŋwane. Ani nibii nɛɛ fɛɛ eba mli yɛ be kome too mli yɛ jeŋ fɛɛ? Naa odaseyelii komɛi.

1. TAI

Ta ko fɛ yɛ afi 1914 mli, ni awu ta nɛɛ yɛ hei pii, ni mɛi pii kɛ amɛhe wo mli fe ekrokomɛi fɛɛ ni tsɔ be nɛɛ hiɛ lɛ! Nilelɔi pii kɛɔ akɛ, afi 1914 lɛ ji afi nɔ ni nibii tsake kwraa yɛ yinɔsane mli, ejaakɛ nakai beiaŋ abɔi jeŋ ta wu klɛŋklɛŋ kwraa. Nakai ta lɛ mli akɛ nibii ni yɔɔ gbeyei, tamɔ armor car, okplɛmii ni aŋmɛɔ he kɛjɛɔ plen mli, tui wujiwuji, kɛ gas ni pɔizin yɔɔ mli tsu nii klɛŋklɛŋ kwraa yɛ hei pii kɛtutua mɛi babaoo. No sɛɛ lɛ, awu jeŋ ta ni ji enyɔ lɛ, ni no hu mli lɛ, akɛ atɔmik okplɛmii bɔi nitsumɔ. Kɛjɛ afi 1914 kɛbaa nɛɛ, be fɛɛ be lɛ aawu ta yɛ he ko kɛ̃, ni agbe mɛi akpekpei abɔ yɛ tai nɛɛ amli.

2. SHIKPƆŊHOSOMƆI

Britannica Academic lɛ tsɔɔ mli akɛ, daa afi lɛ, shikpɔŋhosomɔi ni naa wala aaafee 100, ni baanyɛ “afite nii waa” baa. Ni United States Geological Survey lɛ bɔ amaniɛ akɛ, “saji ni aŋmala yɛ shikpɔŋhosomɔi ahe be kplaŋŋ nɛ (kɛjɛ aaafee afi 1900) lɛ hewɔ lɛ, daa afi lɛ, wɔkpaa gbɛ akɛ ewuji aaafee 16 baaba.” Ekolɛ mɛi komɛi baakɛɛ akɛ nɔ hewɔ ni etamɔ nɔ ni shikpɔŋhosomɔi efa yɛ wɔbei nɛɛ amli lɛ ji akɛ, bianɛ lɛ ayɛ tsɔji ni kɛ́ eko ba yɛ he ko lɛ ehãa anaa moŋ, shi anɔkwa sane lɛ ji akɛ, shikpɔŋhosomɔi wujiwuji miikpãtã nii ahiɛ, ni eegbe mɛi waa yɛ jeŋ fɛɛ fe be ko ni eho.

3. HƆMƆ

Ta, juu kɛ fɔ̃, shika he naagbai, okwaayeli ni atooo he gbɛjianɔ jogbaŋŋ, loo he ni asaaa atooo kɔɔyɔŋ tsakemɔi ni naa wala lɛ, ji nɔ ni kɛ hɔmɔ baa yɛ jeŋ fɛɛ. World Food Programme lɛ amaniɛbɔɔ ko ni kɔɔ afi 2018 he lɛ tsɔɔ akɛ: “Yɛ jeŋ fɛɛ lɛ, mɛi akpekpei 821 aniyenii shɛɛɛ amɛnaa​—ni amɛteŋ mɛi akpekpei 124 lɛ, hɔmɔ yeɔ amɛ waa.” Daa afi lɛ, gbekɛbii 3,100,000 gboiɔ akɛni amɛnáaa niyenii kpakpa amɛye lɛ hewɔ. Yɛ afi 2011 mli lɛ, gbekɛbii ni gboi yɛ jeŋ fɛɛ lɛ ayibɔ lɛ 100 mlijai 45 gboi yɛ niyenii kpakpa ni amɛnáaa amɛye lɛ hewɔ.

4. HELAI KƐ TSƐŊEMƆ HELAI

World Health Organization lɛ wolo ko wie akɛ: “Kɛjɛ afi 2000 kɛbaa hu lɛ, tsɛŋemɔ helai ni naa wala eba waa. Nɔ ni ale momo, tamɔ cholera, plagueyellow fever eku amɛsɛɛ, ni ehei tamɔ SARS, influenza ni nyɛɔ emɔmɔɔ mɛi yɛ maji pii anɔ, MERS, Ebola, kɛ Zika hu eba.” Nyɛsɛɛ nɛɛ COVID-19 tsɛŋemɔ hela lɛ hu ebafata he. Eyɛ mli akɛ jeŋ shikpalɔi kɛ datrɛfoi ekase nibii babaoo yɛ helai ahe moŋ, shi amɛnyɛko amɛná fɛɛ naa tsabaa.

5. SHIƐMƆ NI ABAASHIƐ YƐ JEŊ FƐƐ

Yesu tsɔɔ okadi lɛ fã kroko be ni egba akɛ: “Abaashiɛ Maŋtsɛyeli lɛ he sane kpakpa nɛɛ yɛ shikpɔŋ lɛ nɔ fɛɛ koni akɛye jeŋmaji lɛ fɛɛ odase, ni no sɛɛ lɛ naagbee lɛ baaba” lɛ. (Mateo 24:14) Yɛ naagbai ni yɔɔ gbeyei ni yaa nɔ yɛ je lɛŋ lɛ fɛɛ sɛɛ lɛ, mɛi 8,000,000 kɛ sɛɛ ni jɛ jeŋmaji fɛɛ amli lɛ miijaje Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ he sane kpakpa lɛ yɛ shikpɔji 240 anɔ, yɛ wiemɔi ni fa fe 1,000 amli. Nɔ ko ni tamɔ nɛkɛ bako pɛŋ yɛ adesai ayinɔsane mli.

MƐNI OKADI LƐ TSƆƆ KƐHÃ WƆ?

Etsɛŋ, Maŋtsɛyeli lɛ baakwɛ ni afee nɔ ni Nyɔŋmɔ sumɔɔ yɛ shikpɔŋ lɛ nɔ

Nibii srɔtoi ni feɔ okadi ni Yesu wie he lɛ fɛɛ miiya nɔ ŋmɛnɛ. Mɛni hewɔ esa akɛ sane nɛɛ he ahia wɔ? Ejaakɛ Yesu wie akɛ: “Kɛ́ nyɛna akɛ nibii nɛɛ miiba mli lɛ, nyɛnáa nyɛlea akɛ Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ ebɛŋkɛ.”​—Luka 21:31. Be he akɔntaabuu ni yɔɔ Biblia lɛ mli, kɛ okadi ni Yesu kɛhã lɛ fɛɛ hãa wɔnaa akɛ, Nyɔŋmɔ to e-Maŋtsɛyeli lɛ shishi yɛ ŋwɛi yɛ afi 1914 mli. a Nakai beiaŋ lɛ, ewó e-Bi Yesu Kristo Maŋtsɛ. (Lala 2:2, 4, 6-9) Etsɛŋ, Nyɔŋmɔ Maŋtsɛyeli lɛ baaye shikpɔŋ lɛ nɔ, ni ebaakpãtã adesai anɔyelii fɛɛ ahiɛ, ni ebaahã shikpɔŋ lɛ atsɔ paradeiso ni adesai ahi nɔ kɛya naanɔ.

Etsɛŋ kwraa, sɔlemɔ he nɔkwɛmɔnɔ ni Yesu kɛhã lɛ mli wiemɔi ni ji: “O-Maŋtsɛyeli lɛ aba. Afee nɔ ni osumɔɔ yɛ shikpɔŋ lɛ nɔ, tamɔ bɔ ni afeɔ yɛ ŋwɛi lɛ,” baaba mli. (Mateo 6:10) Shi kɛjɛ be ni ato Maŋtsɛyeli lɛ shishi yɛ afi 1914 mli nɛɛ, mɛni etsuɔ? Ni kɛ́ Maŋtsɛyeli lɛ bɔi adesai fɛɛ anɔ yeli lɛ, mɛni wɔbaanyɛ wɔkpa gbɛ?

a Kɛ́ ootao afi 1914 lɛ he saji krokomɛi lɛ, kwɛmɔ wolo ni ji, Oyi Aná Wala Kɛya Naanɔ! lɛ ni Yehowa Odasefoi fee lɛ nikasemɔ 32 lɛ.