Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

YELIKƐBUAMƆ KƐHÃ WEKU LƐ | BII AKWƐMƆ

Ye Obua Obii Lɛ Koni Amɛye Adafitswai Amli Amaniɛbɔi Ni Woɔ Mɔ He Gbeyei Loo Amɛfãa Mɔ Tsui Lɛ Anɔ

Ye Obua Obii Lɛ Koni Amɛye Adafitswai Amli Amaniɛbɔi Ni Woɔ Mɔ He Gbeyei Loo Amɛfãa Mɔ Tsui Lɛ Anɔ

 Daa gbi lɛ, wɔnuɔ saji ni fãa mɔ tsui waa ni haoɔ mɔ lɛ ahe amaniɛbɔi, ni bei pii lɛ wɔnaa amɛhe mfonirii kɛ vidioi yɛ TV, foŋ, tablɛt, kɛ kɔmpiutai anɔ.

 Ni gbekɛbii kwɛɔ.

 Te obaafee tɛŋŋ oye obua obii lɛ koni adafitswai amli amaniɛbɔi ni tamɔ nɛkɛ lɛ akaye amɛ awui lɛ?

 Te amaniɛbɔi nɛɛ náa gbekɛbii lɛ anɔ hewalɛ amɛhãa tɛŋŋ?

  •   Gbekɛbii pii yɛ ni saji ni yɔɔ mɔbɔ loo gbeyei ni amɛkwɛɔ yɛ adafitswaa mli lɛ yeɔ amɛ awui waa. Gbekɛbii komɛi yɛ ni amɛjieee amɛhenumɔi akpo yɛ faŋŋ mli, shi amaniɛbɔɔ ni yɔɔ gbeyei loo amɛfãa mɔ tsui lɛ baanyɛ agba amɛnaa waa. a Kɛ́ amɛna akɛ amɛfɔlɔi lɛ atsui efã lɛ, ebaanyɛ ehã amɛtsuifãa lɛ mli awa waa.

  •   Gbekɛbii baanyɛ anu nibii ni amɛnaa yɛ amaniɛbɔi amli lɛ ashishi yɛ gbɛ kroko kwraa nɔ. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, amɛteaŋ mɛi komɛi muɔ sane naa akɛ nɔ ni amɛnaa lɛ baaba amɛweku lɛ nɔ. Ni gbekɛbii ni kwɛɔ shihilɛ ko ni yɔɔ gbeyei loo efãa mɔ tsui lɛ he amaniɛbɔi vidioi shii abɔ lɛ baanyɛ anu he akɛ nakai sane lɛ miiya nɔ shii abɔ.

  •   Ekolɛ, ebaawa akɛ gbekɛbii baanu amaniɛbɔɔ lɛ shishi jogbaŋŋ. Ekolɛ, gbekɛbii lɛ leee akɛ kɛ́ mɛi babaoo kwɛ amaniɛbɔi ni adafitswaa nitsumɔhei kɛhãa lɛ, nitsumɔhei nɛɛ náa shika babaoo. No hewɔ lɛ, bei komɛi lɛ, nitsumɔhei lɛ woɔ sane lɛ he bɔ ni afee ni mɛi babaoo akwɛ amaniɛbɔi lɛ.

 Te obaafee tɛŋŋ oye obua obii lɛ koni amɛkahao yɛ adafitswai amli amaniɛbɔi ahe?

  •   Kaahã obii lɛ fɔ amaniɛbɔi ni woɔ mɔ he gbeyei loo efãa mɔ tsui lɛ atoiboo loo akwɛmɔ. Enɛ etsɔɔɔ akɛ esaaa akɛ obii lɛ leɔ nɔ ni yaa nɔ yɛ je lɛ mli. Shi esaaa akɛ amɛkwɛɔ adafitswai ni woɔ mɔ he gbeyei loo efãa mɔ tsui lɛ shii abɔ, ni esaaa akɛ amɛboɔ toi hu.

     “Bei komɛi lɛ, mikɛ miwu gbaa adafitswaa mli amaniɛbɔi lɛ ahe sane fitsofitso ní wɔyɔseee bɔ ni kɛ́ wɔbii lɛ nu lɛ, egbaa amɛnaa ehãa.”​—Maria.

     Biblia mli shishitoo mla: “Tsuiyeli lɛ, eji jatsu ni tsĩi waa.”​—Abɛi 12:25, Contemporary English Version.

  •   Too otsui shi ni obo lɛ toi, ni onu he ohã lɛ. Kɛ́ ewa kɛhã obi lɛ akɛ ebaatsɔɔ nɔ ni eba lɛ mli lɛ, kɛɛmɔ lɛ akɛ edrɔ nɔ ni ba lɛ he mfoniri ni okwɛ. Kɛ́ okɛ obi lɛ miisusu nɔ ni eba lɛ he lɛ, okɛ wiemɔi ni ewaaa akɛ ebaanu shishi lɛ atsu nii, shi kaawie nibii ni he ehiaaa ni esaaa akɛ obi lɛ leɔ yɛ sane lɛ mli lɛ ahe.

     “Etamɔ nɔ ni kɛ́ wɔkɛ wɔbi lɛ ta shi wɔbo lɛ toi lɛ, etsui nyɔɔ emli. Shi nɔ ni ehiii ji ni wɔbaakɛɛ lɛ akɛ, ‘Nɛkɛ ji bɔ ni nibii yɔɔ bianɛ, no hewɔ lɛ, esa akɛ wɔkɔ lɛ nakai.’”​—Sarahi.

     Biblia mli shishitoo mla: “Mɔ fɛɛ mɔ he afee oya kɛ sane toiboo, ekaye ehe oyai kɛwie.”​—Yakobo 1:19.

  •   Ye obua obi lɛ ni ena nɔ tuuntu ni adafitswaa lɛ mli amaniɛbɔɔ lɛ tsɔɔ diɛŋtsɛ. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, kɛ́ abɔ amaniɛ akɛ akidnap mɔ ko lɛ, ebaafee tamɔ nɔ ni ewaaa kwraa akɛ efɔŋ tamɔ nɛkɛ lɛ baanyɛ aba ekoŋŋ, shi ekolɛ jeee nakai. Hã obi lɛ ale gbɛjianɔ ni oto ni okɛbaabu ehe. Agbɛnɛ hu, hã ehi ojwɛŋmɔ mli ni ohã amɛle akɛ, bei pii lɛ abɔɔ nibii ni fãa mɔ tsui loo amɛwoɔ mɔ he gbeyei lɛ he amaniɛ akɛni amɛfɔɔɔ kaa lɛ hewɔ, shi jeee ni eeeya nɔ be fɛɛ be lɛ hewɔ.

     “Ye obua obii lɛ ni amɛnyɛ amɛye amɛhenumɔi lɛ anɔ. Bei pii lɛ, nibii ni wɔsusuɔ he lɛ, nomɛi ahe henumɔi wɔnáa, no hewɔ lɛ, kɛ́ wɔye wɔbua wɔbii lɛ ni amɛkɛ amɛjwɛŋmɔ ma nibii kpakpai anɔ lɛ, amɛtsui baanyɔ amɛ mli.”​—Lourdes.

     Biblia mli shishitoo mla: “Hiɛshikalɔ tsui hãa enaabu sɛɛyoomɔ ni ehãa ewiemɔ kɔneɔ mɛi ayiŋ.”​—Abɛi 16:23.

a Yɛ gbekɛbii komɛi agbɛfaŋ lɛ, kɛ́ sane lɛ gba amɛnaa waa lɛ, ekolɛ, amɛbaashamɔ amɛwo saa mli, loo amɛbaashe gbeyei akɛ amɛbaaya skul, ni amɛsumɔŋ ni amɛshi amɛfɔlɔi amasɛi.