1. E vei na vanua eda na kila kina na veika e se bera ni yaco?

NI O sarava ena retioyaloyalo na veika sa yaco tu e vuravura nikua, vakacava o dau vaqaqa se cava ena yaco ena veisiga nimataka? Levu sara na ka vakarisekete e yaco vakidacala ena gauna qo. E sega gona ni dua nikua ena kila na veika ena yaco ena veisiga nimataka. (Jemesa 4:14) Ia e kila duadua ga o Jiova. (Aisea 46:10) Se makawa sara na nona parofisaitaka ena nona Vosa na veika ca era yaco tu ena gauna qo kei na veika vivinaka ena muria mai.

2, 3. Na cava ratou taroga na tisaipeli vei Jisu, e sauma vakacava o koya na taro qo?

² A tukuna o Jisu Karisito ni Matanitu ni Kalou ena vakaotia na veika ca e vuravura, qai vukici vuravura me parataisi. (Luke 4:43) Era via kila ena gauna oya se na lako mai ena gauna cava na Matanitu ni Kalou me vakayacora kina qo. O ratou mada ga na tisaipeli i Jisu ratou a tarogi koya: ‘Na cava na ivakatakilakila ni nomuni tiko, kei na ivakataotioti ni veika vakavuravura?’ (Maciu 24:3) E sauma o Jisu nodratou taro, e kaya ni Kalou ga o Jiova e kila na gauna ena cava kina na ituvaki kei vuravura qo. (Maciu 24:36) Ia e vakamacalataka vei ratou na veika ena yaco e vuravura me vakatakila ni sa kena gauna me yaco mai kina na Matanitu ni Kalou, me  kauta mai na sautu kei na vakacegu vua na kawatamata. Na veika e tukuna oya e sa vakayacori sara tiko ga ena gauna qo!

³ Ni bera nida raica na ivakadinadina e dusia nida bula tu qo ena “ivakataotioti ni veika vakavuravura,” meda dikeva mada vakalekaleka e dua na ivalu a sega ni dua e vuravura e raica na kena yaco. A tubu na ivalu qo e lomalagi, ia e tarai keda mai na kena revurevu.

4, 5. (a) Na cava e yaco mai lomalagi ni tekivu veiliutaki vakatui o Jisu? (b) Me vaka e tukuni ena Vakatakila 12:12, na cava na revurevu ni ivalu mai lomalagi?

⁴ E vakamacalataki ena wase sa oti ni tekivu veiliutaki vakatui e lomalagi o Jisu Karisito ena yabaki 1914. (Wilika Taniela 7:13, 14.) Sega ni wawa tale o Jisu ena gauna oya. E kaya na iVolatabu ni “tubu na ivalu mai lomalagi: o Maikeli [dua tale na yaca i Jisu] kei ira na nona agilosi era vala kei na gata levu [o Setani na Tevoro], e vala tale ga na gata levu kei ira na nona agilosi.” * E druka ena ivalu qo o Setani kei ira nona agilosi ca, na timoni, ra mani kolotaki sobu e vuravura. Era marau na luve ni Kalou yalodina ni sa yali mai lomalagi o Setani kei ira nona timoni. Ia kena veibasai na tamata e vuravura, era na sega ni marau. E tukuna na iVolatabu: ‘Ena rarawa na vuravura ni sa lako sobu mai na Tevoro, e cudru vakalevu, ni kila tiko ni sa lekaleka nona gauna.’—Vakatakila 12:7, 9, 12.

⁵ Dikeva na revurevu ni ivalu mai lomalagi. Ena levu ni nona cudru o Setani, sa na qai vakavuna e levu na rarawa se leqa vei ira na tiko e vuravura. Na wase qo ena vakadeitaka vei iko nida sa bula sara tu ga ena gauna rarawataki oya. Ia ena sega ni dede—ena “lekaleka nona gauna.” Sa kila vinaka tu qo o Setani. E vakatoka na gauna lekaleka qo na iVolatabu me “iotioti ni veisiga.” (2 Timoci 3:1) Eda marau meda kila ni sa voleka ni tinia na Kalou na nona vakacolasau voli na Tevoro ena dela i vuravura! Meda raica mada eso na ka a  parofisaitaki ena iVolatabu e yaco sara tu ga ena gauna qo. Na veika sa yaco tu qo e ivakadinadina nida sa bula tu ena iotioti ni veisiga, qai sega ni dede sa na kauta mai na Matanitu ni Kalou na veivakalougatataki tawamudu vei ira na lomani Jiova. Ia meda dikeva mada e liu e va na ka e okati ena ivakatakilakila e cavuta o Jisu ena kilai kina na iotioti ni veisiga.

6, 7. Sa yaco tiko vakacava nikua na veika a tukuna o Jisu me baleta na ivalu kei na leqa ni kakana?

⁶ “Era na veivaluvaluti na veivanua kei na veimatanitu.” (Maciu 24:7) Vica vata na milioni era sa takali ena loma ni duanadrau na yabaki sa oti ena vuku ni ivalu. E vola e dua na daunitukutuku makawa mai Peritania: “Ena ivolatukutuku ni veigauna, e torosobu duadua na ika20 ni senitiuri ena levu ni vakadavedra e yaco kina. . . . E sega ni cegu e vuravura na ivalu ena loma ni senitiuri qo, ni cegu ga ena dua na vanua, cabolo ena dua tale na vanua. E tu tu yadua me sega na ivalu ena dua na vanua.” E kaya e dua na vakadidike e vakarautaka na Worldwatch Institute: “Nira soqoni vata na iwiliwili ni tamata era mate ena ivalu kece e yaco mai na imatai ni senitiuri me yacova mai na yabaki 1899, e vakatolutaki tale me tautauvata kei na kedra iwiliwili na mate ena ivalu ena [ika20] ni senitiuri.” Me tekivu mai  na 1914, e 100 na milioni vakacaca era sa mate ena vuku ni ivalu. Ke tarai keda na rarawa e salavata mai kei na nona takali e dua na wekada voleka ena ivalu, sa rawa nida vakasamataka na rarawa vakaitamera era vakila e milioni vakamilioni e takali tale ga na wekadra ena vuku ni ivalu.

⁷ “Ena vakilai na leqa ni kakana.” (Maciu 24:7) Era kaya na dauvakadidike ni levu sara na kakana e vuravura ena loma ni 30 na yabaki sa oti. Ia e levu era se vakila tiko ga na leqa ni kakana baleta ni sega vei ira na ilavo mera voli kakana kina, se sega nodra qele mera tea kina na kedra. Dua na iwiliwili vakaitamera ni lewenivanua ena veivanua era vakatorocaketaki tiko e sa tiki ni nodra bula e veisiga na waloloi. E raica ena vakadidike na tabana ni bula e vuravura na World Health Organization, ni sivia na lima na milioni na gone era mate e veiyabaki ena vuku ni kana vakaca.

8, 9. Eda kila vakacava ni yaco dina na veika e parofisaitaka o Jisu me baleta na uneune kei na matedewa?

⁸ “Era na yaco na uneune kaukaua.” (Luke 21:11) E vakaraitaka na tabana ni vakadidike e loma ni qele na U.S. Geological Survey ni sa dau yaco tiko e rauta ni 19 na uneune kaukaua e veiyabaki, na uneune kece qo era sa dau vakaca vale, ra vida tale ga na dela ni qele. Dau yaco tale ga e veiyabaki na uneune lelevu sara era sa dau vakarusa  sara ga vakadua na veitikotiko. E laurai ena so na ivolatukutuku ni sivia e rua na milioni era mate ena itekivu ni yabaki 1900 ena vuku ni uneune. E kaya e dua na itukutuku: “E dina ni sa toro cake na vakadidike ena tabana qo, ia e sega ni veisautaka vakalevu na iwiliwili ni tamata era mate ena vuku ni uneune.”

⁹ ‘Ena yaco na matedewa.’ (Luke 21:11) Sa levu sara na vuku ena tabana vakavuniwai, ia se vakaleqa tiko ga na kawatamata na mate era veitauvi makawa tu mai kei na mate vovou. E kaya e dua na vakadidike ni 20 na mate kilai levu me vaka na matenigacagaca, malaria, kei na cholera, era ravuravu tale tiko ena vica na yabaki wale ga qo. Eso na mataqali mate sa via vodi tiko na kedra wainimate. Kena ikuri, sa basika e rauta ni 30 tale na mate vou. Eso na mate qo e sega na kena wai, era vakavumate sara tiko ga.

10. Na itovo cava e volai ena 2 Timoci 3:1-5 o sa raica tu nikua?

¹⁰ Me ikuri ni veika lelevu me na yaco e vuravura, e tukuna na iVolatabu ni na kilai tani tale ga na iotioti ni veisiga ena veisau ni itovo ni tamata. E vakamacala ena tikina qo na yapositolo o Paula: “[E]na duatani sara na iotioti ni veisiga, ena vakilai kina e levu na ka dredre.” (Wilika 2 Timoci 3:1-5.)  E kaya o Paula ni tamata era na

• dau lomani ira ga

• lomana na ilavo

• talaidredre vei ira nodra itubutubu

• sega ni yalodina

• yali vei ira na veilomani vakaveiwekani

• sega ni lewa vinaka na yalodra

• voravora

• lomana ga na marau, era sega ni lomana na Kalou

• vakarairai ga nodra qarava na Kalou, sega na kena dina

11. E vakamacalataka vakacava na Same 92:7 na ka ena yaco vei ira e torosobu na nodra ivalavala?

¹¹ Vakacava, e laurai tale ga na itovo qo vei ira ena nomu itikotiko? Me qai sega! Veivanua kece nikua era sa tu kina na tamata e sega ni vinaka na nodra ivalavala. Qo e dusia ni sa na vakarau yavala na Kalou, ni kaya na iVolatabu: “Nira kadre na daucaka ca me vaka na co ca ra qai bulabula na dau cakacala, sa rauta mera vakawabokotaki vakadua.”—Same 92:7.

12, 13. Sa vakalevutaki vakacava na “kilaka dodonu” ena “gauna ni icavacava” qo?

¹² Sa sega ni tukuni rawa na levu ni rarawa e yaco ena iotioti ni veisiga, me vaka ga e parofisaitaka na iVolatabu. Ia  ena vuravura lewalewai dredre qo, sa yaco tiko na veika vinaka vei ira na qaravi Jiova.

¹³ ‘Ena vakalevutaki na kilaka dodonu.’ Qo na ka e parofisaitaki ena ivola i Taniela. Ena vakayacori ena gauna cava na parofisai qo? Ena “gauna ni icavacava.” (Taniela 12:4, 9) Me tekivu mai na 1914, sa kauai vakalevu o Jiova me vukei ira na via qaravi koya mera kila vakavinaka na iVolatabu. Era sa kila kina e levu na ka dina titobu me baleta na yaca ni Kalou, nona inaki, na isoro ni veivoli i Jisu Karisito, kedra ituvaki na mate, kei na nodra vakaturi. Era vulica tale ga na qaravi Jiova na ivakarau ni bula mera muria mera marau kina, me vakacaucautaki tale ga kina na Kalou. Era sa kila vinaka tale ga na itavi ni Matanitu ni Kalou kei na ka ena cakava me iwali ni ituvaki leqataki sa tu kina o vuravura. Na cava era cakava ena vuku ni veika era sa kila? Na taro qo e kauti keda ina dua tale na parofisai e sa vakayacori tiko ena iotioti ni veisiga qo.

14. Sa vakacava na rabailevu ni kena vunautaki na itukutuku vinaka ena gauna qo, o cei e vakaitavi tiko kina?

¹⁴ “Ena vunautaki mada na itukutuku vinaka qo ni Matanitu ni Kalou ena veiyasa i vuravura.” Qo na ka e kaya o Jisu Karisito ena nona parofisai me baleta na “ivakataotioti ni veika vakavuravura.” (Wilika Maciu 24:3, 14.) Sa vunautaki tiko nikua ena veiyasa i vuravura ena sivia na 230 na matanitu kei na vica vata na drau na vosa na itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou. Me kila kina o vuravura na ka dina me baleta na Matanitu qo, na ka ena cakava, kei na ka meda vakayacora meda vakaivotavota kina ena kena veivakalougatataki. E vica na milioni na iVakadinadina i Jiova era gumatua na vunautaka tiko na itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou. O ira qo era gole mai na “veimatanitu kece, veiyavusa, veimatatamata, kei na duivosavosa.” (Vakatakila 7:9) E sega ni saumi na nodra veivakavulici na iVakadinadina i Jiova vei ira e vica vata na milioni era via kila na ivakavuvuli dina ena iVolatabu. E veivakurabuitaki na vakayacori ni parofisai qo, vakauasivi ni a tukuna  tale tu ga mai o Jisu nira na “cati kemudou na tamata kece”!—Luke 21:17.

15. (a) O vakabauta nida sa bula tu qo ena iotioti ni veisiga? Ena vuku ni cava? (b) Ni sa yaco “na icavacava,” na cava ena yacovi ira na saqati Jiova kei ira na talairawarawa ena veiliutaki ni Matanitu ni Kalou?

¹⁵ Me vaka ni levu sara na parofisai ena iVolatabu era sa vakayacori tiko, vakacava o vakadinata nida sa bula sara tu ga qo ena iotioti ni veisiga? Ena gauna sa raica kina o Jiova ni sa veirauti na kena vunautaki na itukutuku vinaka, sa na qai yaco “na icavacava.” (Maciu 24:14) “Na icavacava” e vakaibalebaletaka na gauna ena yavala kina na Kalou me cavuraka laivi na veika ca e vuravura. O Jiova ena vakayagataki Jisu kei ira nona agilosi kaukaua mera vakarusai ira kece na tusaqati koya. (2 Cesalonaika 1:6-9) Sa na sega tale ni vakacalai ira na veimatanitu o Setani kei ira nona timoni. Oti ya, ena raica na Matanitu ni Kalou mera vakalougatataki o ira kece na vakamalumalumu ena kena veiliutaki savasava.—Vakatakila 20:1-3; 21:3-5.

16. Na cava e ka vakayalomatua mo cakava?

¹⁶ Sa voleka sara na gauna ena vakarusai kina na ituvaki kei vuravura e lewa tu o Setani, e bibi kina meda dui tarogi keda, ‘Na cava e dodonu meu cakava tiko?’ E ka vakayalomatua meda vakalevutaka tiko ga na noda kilai Jiova kei na veika e vinakata vei keda. (Joni 17:3) Dau vulica vagumatua na iVolatabu. Me tiki ni nomu bula na sosoqoni vata kei ira na dau saga mera cakava na loma i Jiova. (Wilika Iperiu 10:24, 25.) Mo kila na Kalou o Jiova ni o vulica na nona Vosa, mo kua tale ga ni cegu ena nomu vakavinakataka na nomu bula me rawa kina ni vakadonui iko na Kalou.—Jemesa 4:8.

17. Na cava era na kidacala kina e levu nira sa na vakarusai na tamata ca?

¹⁷ Sa tukuna tu o Jisu ni levu era na sega ni via kauaitaka na ivakatakilakila e dusia nida sa bula tu ena iotioti ni veisiga. Na nodra vakarusai na tamata ca ena yaco vakasauri, ena sega ni namaki. Era na kidacala na tamata ena gauna ena yaco kina me vaka ga na nona kidacala e dua ni yaco mai  vakasauri na daubutako ena bogi. (Wilika 1 Cesalonaika 5:2.) E veivakaroti kina o Jisu: “Na gauna ena tiko kina na Luve ni tamata ena vaka ga na siga i Noa. Ena veisiga ni bera na waluvu, era kana, era gunu, era vakawati na tagane kei na yalewa, me yacova na siga e vodo kina i waqa o Noa, era sega ni bau kauai me yacova ni tekivu na waluvu qai kuitaki ira kece, ena vaka kina na gauna ena tiko kina na Luve ni tamata.”—Maciu 24:37-39.

18. Na ivakaro cava i Jisu e dodonu meda raica vakabibi?

¹⁸ Oya na vuna e kaya kina o Jisu vei ira na vakarogoci koya tiko: “Dou qarauni kemudou de bibi na lomamudou ena kana vakasivia kei na gunu vakasivia kei na lomaocaocataki ni bula, ena qai yaco vakidacala vei kemudou na siga ya me vaka na icori. Ni na yaco qo vei ira kece era tiko e dela i vuravura. O koya gona, mo dou yadra tiko, dou masu tiko ga mo dou drovaka kina na ka kece ena yaco, mo dou tu tale ga ena mata i koya na Luve ni tamata.” (Luke 21:34-36) E dodonu meda raica vakabibi na vosa i Jisu. Ena vuku ni cava? Ni o ira ena vakadonuya na Kalou o Jiova kei na “Luve ni tamata” o Jisu Karisito, era na bula ni vakarusai na veika vakavuravura e lewa tu o Setani, ra qai bula tawamudu ena vuravura vou totoka e sa voleka!—Joni 3:16; 2 Pita 3:13.