Amepusho Ukufuma ku Babelenga
Bushe “umwanakashi” uo Baibo yalandapo pali Esaya 60:1 nani, ‘ema’ shani kabili “ulubuuto” lwakwe ‘lusanika’ shani?
Baibo pali Esaya 60:1 itila: “Ima we mwanakashi, pantu ulubuuto lobe nalutendeka ukusanika. Kabili ubukata bwa kwa Yehova nabukubalikila.” Ifyo ifikomo fimbi muli ili buuku filanda filangilila ukuti “umwanakashi” uo ici icikomo cilandapo ni Sione nelyo Yerusalemu iyali umusumba uukalamba uwa kwa Yuda pali ilya nshita. a (Esa. 60:14; 62:1, 2) Umusumba wimininako uluko lonse ulwa bena Israele. Ifi Esaya alembele filenga twaipusha ifipusho fibili. Ica kubalilapo, ni lilali Yerusalemu ‘aimine’ no kusanika ulubuuto lwa mampalanya, aimine shani kabili asanike shani mu mampalanya? Icalenga bubili, bushe ifyo Esaya alembele filefikilishiwa na muno nshiku?
Ni lilali Yerusalemu ‘aimine’ no kusanika mu mampalanya, aimine shani kabili asanike shani? Umusumba wa Yerusalemu ne tempele fyalyonawilwe ilyo abaYuda bali bankole mu Babiloni pa myaka 70. Nomba ilyo abena Madai na bena Persia bacimfishe umusumba wa Babiloni, abena Israele bonse abaleikala mu Babiloni balikwete ubuntungwa bwa kubwelela ku mwabo pa kuti bengayatampa ukupepa Yehova na kabili. (Esra 1:1-4) Ukutendekela mu mwaka wa 537 ninshi Yesu talaisa pano isonde, abena Israele bonse ukufuma mu mikowa 12 abali ne cishinka balibwelelemo. (Esa. 60:4) Ilyo bafikile ku mwabo, batampile ukutuulila Yehova amalambo, ukusefya imitebeto no kukuula itempele cipya cipya. (Esra 3:1-4, 7-11; 6:16-22) Pali iyi nshita ubukata bwa kwa Yehova bwatendeke ukubalikila Yerusalemu na kabili, e kutila ukubalikila abantu bakwe ababwelele ku Yerusalemu. Abantu ba kwa Lesa ababwelele ku Yerusalemu baishiletampa ukusanikila inko ishishaishibe Yehova.
Nomba ifyo Esaya aseseme fyafikilishiwe fye panono pali ilya nshita. Abena Israele abengi tabatwalilile ukumfwila Lesa. (Nehe. 13:27; Mal. 1:6-8; 2:13, 14; Mat. 15:7-9) Pa numa baishilekaana na Mesia, e kutila Yesu Kristu. (Mat. 27:1, 2) Mu mwaka wa 70 ninshi Yesu alibwelelamo ku muulu, umusumba wa Yerusalemu ne tempele balifyonawile pa muku walenga bubili.
Yehova alisobele ukuti ifi ifyabipa fyali no kucitika. (Dan. 9:24-27) Cailanga fye apabuuta tuutu ukuti Yehova talefwaya ukuti ifyo asobele muli Esaya icipandwa 60 ukuti abantu bali no kulamupepa na kabili, fifikilishiwe fye kuli Yerusalemu ya pano isonde.
Bushe ifyo Esaya asobele filefikilishiwa na muno nshiku? Ee, filefikilishiwa. Lelo filefikilishiwa ku mwanakashi umbi uwa mampalanya, e kutila “Yerusalemu uwaba mu muulu.” Umutumwa Paulo alembele pali uyu Yerusalemu ukuti: “E nyinefwe.” (Gal. 4:26) Yerusalemu uwaba mu muulu lubali lwa ku muulu ulwa cilonganino ca kwa Lesa umwaba ifibumbwa fya mupashi ifya cishinka. Pa bana bakwe paba Yesu na Bena Kristu ba 144,000 abasubwa no mupashi wa mushilo abakwata isubilo lya kuyaikala ku muulu, nga lilya line Paulo na o akwete. Abena Kristu abasubwa e bapanga “uluko lwa mushilo” nangu “Israele ya kwa Lesa.”—1 Pet. 2:9; Gal. 6:16.
Bushe Yerusalemu ‘aimine’ shani kabili ‘asanike’ shani? Acitile ifi ukupitila mu bana bakwe aba pano isonde abasubwa no mupashi wa mushilo. Linganyeni ifyo bacitile ku busesemo bwaba mu cipandwa 60 ice buuku lya kwa Esaya.
Abena Kristu abasubwa balingile ‘ukwima’ pantu bali mu mfiifi iya mampalanya ilyo ubusangu bwasalangene lintu abatumwa bonse bapwile ukufwa. (Mat. 13:37-43) Pali ilya nshita batendeke ukulatungululwa na Babiloni Mukalamba, e kutila imipepele yonse iya bufi. Aba Abena Kristu abali abasubwa balitwalilile ukulatungululwa na Babiloni Mukalamba mpaka “inshita ya ku mpela” iyatendeke mu 1914. (Mat. 13:39, 40) Lyena mu 1919 balilubwike kabili ilyo line batampile ukulasanika ulubuuto mu mampalanya ukupitila mu kulabila imbila nsuma iya Bufumu. b Pa myaka iingi abantu aba mu nko shonse kumo na baba muli Israele ya kwa Lesa abashalapo, e kutila “imfumu” isho Baibo yalandapo pali Esaya 60:3, balisa muli ulu ulubuuto.—Ukus. 5:9, 10.
Ku ntanshi Abena Kristu abasubwa bali no kusanika ulubuuto ulwafuma kuli Lesa mu nshila na imbi iikalamba. Bakasanika shani? Nga bapwisha umulimo wabo uwa pano isonde, bakaba muli “Yerusalemu Mupya,” nelyo nabwinga wa kwa Kristu uwa ba 144,000, imfumu shinabo kabili bashimapepo banabo.—Ukus. 14:1; 21:1, 2, 24; 22:3-5.
Yerusalemu Mupya akabomba ulubali ulukalamba mu kufikilisha ifyaba pali Esaya 60:1. (Linganyeni Esaya 60:1, 3, 5, 11, 19, 20 na Ukusokolola 21:2, 9-11, 22-26.) Nga filya fine abaleteka abena Israele baleikala mu Yerusalemu, e fyo na baba muli Yerusalemu Mupya pamo na Kristu bakalateka isonde lipya. Bushe Yerusalemu Mupya eka shani “mu muulu ukufuma kuli Lesa”? Alacita fimo ifikuma aba pano isonde. Abantu aba mu nko shonse abacita ifyo Lesa afwaya ‘bakenda’ mu lubuuto lwakwe kabili bakalubuka na ku lubembu ne mfwa. (Ukus. 21:3, 4, 24) Ne ci cikalenga “ifintu fyonse fikabe nge fyo fyali pa kubala,” nga fintu Esaya na bakasesema bambi baseseme. (Imil. 3:21) Ukulenga ifintu fyonse fyaba nge fyo fyali pa kubala kwatendeke ilyo Kristu atampile ukuteka kabili kukapwa ilyo imyaka 1,000 ilyo akalateka ikapwa.
a Muli Baibo ya Amalembo ya Calo Cipya mwaba ishiwi lya kuti “umwanakashi.” Tamwaba ishiwi lya kuti “Sione” nelyo ilya kuti “Yerusalemu” pantu ishiwi lya ciHebere ilyo bapilibula ukuti “ima” ne lyo bapilibula ukuti “ukusanika” bayabomfya nga balelanda pa mwanakashi. Ishiwi lya kuti “umwanakashi” ilyaba pali ici icikomo lilenga uulebelenga mu Cibemba aishiba ukuti umwanakashi uo ici cikomo cilandapo mwanakashi wa mampalanya.
b Ukupepa kwa cine ukwabwelele mu 1919 Baibo yalikulandapo na muli Esekiele 37:1-14 na mu Ukusokolola 11:7-12. Esekiele alisobele ukuti Abena Kristu bonse abasubwa bali no kutendeka ukupepa Lesa na kabili pa numa ya kutungululwa na Babiloni Mukalamba pa nshita iitali. Ubusesemo ubwaba mu Ukusokolola bulanda pe bumba ilinono ilya Bena Kristu abasubwa abatungulula, abafyelwe cipya cipya mu mampalanya kabili abalekele ukubombela Yehova pa nshita imo pa mulandu wa kuti balibakakile apabula umulandu. Mu 1919 Yesu alibasontele ukuba “umusha wa cishinka kabili uwashilimuka.”—Mat. 24:45; Moneni icitabo icitila Pure Worship of Jehovah—Restored At Last!, ibu. 118.
