Tontonkanya pali ici: Julia alaimona ukuti aliina nga alolesha mu cilola. Nangu ca kuti abafyashi bakwe ne fibusa balamweba ukuti alyonda sana, ena atila fye: “Naliina sana, mfwile ukonda.”

Julia alitendeka no kutontonkanya pa kuleka ukulya pa nshiku ishinono pa kuti “ondeko fye panono.”

Finshi ulingile ukucita nga ca kuti na iwe umfwa nge fi Julia omfwa?

Tacabipa ukulatontonkanya pa fyo umoneka. Na kuba Baibolo yalilanda pa bantu bamo abalemoneka bwino pamo nga Sara, Rakele, Abigaili, Yosefe na Davidi. Na kabili Baibolo itila Abishagi ali mwanakashi “uwayemba nga nshi.”—1 Ishamfumu 1:4.

Na lyo line, abacaice abengi balibika sana amano ku fyo bamoneka. Ici cilenga balekwata amafya ayengi. Ku ca kumwenako:

• Ilyo baipwishe abakashana bamo, basangile ukuti pa bali 100, abali 58 batile bamona kwati baliinisha, lelo pali aba, 17 fye e bo basangile ukuti e baiinisha.

• Ilyo baipwishe abanakashi na bambi, basangile ukuti pa bali 100, abali 45 abali abaonda balemona kwati baliina sana.

• Abacaice abengi balaleka ukulya pa mulandu fye wa kufwaisha ukonda.

 Nga wamona ukuti uletiina sana ukwina ica kuti waleka no kulya, ufwile ukwebako abafyashi nelyo abakalamba bambi abo wacetekela ifyo uleumfwa. Baibolo itila: “Ukutemwa kwa kwa cibusa wa cishinka takupwa, kabili uyu cibusa ni munyina uufyalwa ilyo kuli ubucushi.”—Amapinda 17:17.

Ifyo umuntu aba e filenga abe umusuma nelyo iyo. Natulande pali Abishalomu uwali umwana wa Mfumu Davidi. Baibolo itila:

“Mu Israele monse tamwali umuntu uwatashiwa ku kuyemba nga Abishalomu. . . . Tamwali kalema muli ena.”—2 Samwele 14:25.

Nomba uyu wine mulumendo wayemba, aali wa cilumba kabili ali ni ncenjeshi ya kantu. E ico Baibolo tayalanda amashiwi ayasuma pali Abishalomu, lelo yamulondolola ukuti aali muntu wabula icishinka kabili ali uwa lupato sana.

E mulandu wine Baibolo yalandila ukuti:

“Fwaleni ubuntu bupya.”—Abena Kolose 3:10.

“Mulebika amano ku buntu bwa mu kati.”—1 Petro 3:3, 4.

Nangu ca kuti tacabipa ukulafwaya ukumoneka bwino, icacindama sana kuba ne mibele iisuma. Na kuba imibele iisuma kuti yalenga abantu bakutemwa ukucila fye ne fyo bengakutemwa nga ulamoneka uwapamfuka nelyo nga walibumbwa bwino. Phylicia atile, “Abantu abengi balabika bwangu amano ku muntu uumoneka bwino, lelo tabalaba umuntu uwaba ne mibele iisuma.”

Bushe walipata ifyo umoneka?

Bushe walitala autontonkanyapo pa kuleka ukulya pa kuti ulemoneka bwino?

Finshi wingatemwa ukwalula pa fyo umoneka? (Salapo.)

• UBUTALI

• UKWINA

• UMUSHISHI

• IFYO UMUBILI UMONEKA

• ICINSO

• UKUFIITA

Nga wacasuka ati ee ku mepusho ya kubalilapo yabili nelyo nga wacisalapo fitatu nelyo ukucilapo pa cipusho ca butatu ninshi ufwile ukwishiba ukuti, kwaliba fimo ifyo utontonkanya ukuti tafyawama pali iwe ifyo abantu bambi bamona ukuti fyaliba fye bwino. Calyanguka ukutendeka ukusakamikwa pa fyo umoneka e lyo no kucita ifingalenga walamoneka bwino nangu nawishiba ukuti ukucita ifyo takwaba bwino.—1 Samwele 16:7.