Pintor tu konten

Pintor tu daftar isi

Di pinggir ni batu na marisi surat paku on adong do goar ni si Tattannu

Bukti na Asing

Bukti na Asing

Hombar do angka hatorangan na disurat di Bibel tu arkeologi? Taon 2014, adong sada artikel di majalah Biblical Archaeology Review na mambahen sungkunsungkun songon on: ”Piga halak do na disurat di padan na robi di Bibel na adong bukti arkeologina?” Alusna disi, ”Hirahira 50 halak!” Sada baoa na so adong goarna di majalah i, i ma si Tatnai. Ise do ibana? Taulas ma na nidok ni Bibel taringot tu ibana.

Hea do Jerusalem gabe bagian sian pamarentaon ni Persia. Kota i di luat na didok Bariba ni Batang Aek na di barat ni sunge Euprat. Dung ditaluhon halak Persia kota Babel, dipaloas ma halak Jahudi laho pajongjongkon joro ni Jahowa di Jerusalem. (Esra 1:1-4) Alai, ndang lomo roha ni musu ni halak Jahudi mangida i, gabe dibahen ma i dalan laho mandok na mangalo do halak Jahudi tu halak Persia. (Esra 4:4-16) Saleleng pamarentaon ni si Darius na parjolo (taon 522-486 SM), sahalak pejabat Persia na margoar si Tatnai, manulingkiti parsoalan i. Didok Bibel do ibana, ”pangarajai ni luat i sian bariba ni batang aek”.Esra 5:3-7.

Di pigapiga batu na disurat di bagasan huruf paku, dipaboa do molo goar ni si Tatnai bagian sian sejarah ni sada keluarga. Surat i marisi parjanjian na disurat taon paduapuluhon pamarentaon ni si Darius na parjolo, i ma taon 502 SM. Jala parhobas ni ”si Tattannu, pangarajai di Bariba ni Batang Aek” ma na gabe saksi di parjanjian i. Adong do partalian ni hatorangan i tu sasahalak na disurat di Bibel, i ma na didok si Tatnai, na disurat di buku Esra.

Aha do na diulahon ibana? Taon 535 SM, dibagi si Sirus Agung ma pigapiga luat na nirajaanna gabe pigapiga provinsi, sada sian i digoari ”Babel dohot Bariba ni Batang Aek”. Ndang sadia leleng, dibagi dua ma muse provinsi i. Sada sian i digoari ma Bariba ni Batang Aek jala disi ma luat Coele-Syria, Fenisia, Samaria, dohot Juda. Jala sian Damaskus do ra si Tatnai mamarenta luat on mulai sian taon 520 sahat tu 502 SM.

Laho ma si Tatnai tu Jerusalem laho manulingkiti parsoalan i. Dipaboa ibana ma tu si Darius songon na nidok ni halak Jahudi, ai si Sirus do na mangalehon parenta tu halak Jahudi laho pajongjongkon bagas joro ni Jahowa. Jala i do na tarsurat di buku harajaon. (Esra 5:6, 7, 11-13; 6:1-3) Alani i, diparentahon ma asa diloas si Tatnai halak Jahudi pajongjongkon joro i. Jala olo do ibana.Esra 6:6, 7, 13.

Nang pe ”si Tatnai, pangarajai ni tano di bariba ni batang aek” ndang apala ringkot di sejarah, alai sintong do pangkatna disurat di Bibel. On patuduhon bukti na asing molo arkeologi patoguhon na tutu do sejarah na disurat di Bibel.