Tɛla kɔ ndwokɔ mɔɔ ɩwɔ zʋ

Tɛla kɔ Ndwokɔ mɔɔ bɛhyɩhyɛ

Military equipment: Anton Petrus/Moment via Getty Images; money: Wara1982/iStock via Getty Images Plus

BƆHƆ́ ƆZƲLƆ BƆWƖƐNƖ!

Mɩnla Yɛ Ɩma Bɛsɩkɛ Ozukua Abʋmɩ Abʋmɩ Sʋ̃maa Wɔ Kʋnɛ Nwʋ a?

Mɩnla Yɛ Ɩma Bɛsɩkɛ Ozukua Abʋmɩ Abʋmɩ Sʋ̃maa Wɔ Kʋnɛ Nwʋ a?

 Kakɛ mɔɔ bɔbɔɔ yɩ wɔ kʋnɛ nwʋ nɩ ɩ́dɩ dɩyɛ ɣalɛ.

  •   “Ɔlʋbɔ mɔɔ idua numɔ yi nu nɩ, aɣanɩ azʋlɔtʋ mɔɔ bɔwɔ oyuwadɩ munwala zɩkɛlɩ ozukua $2.2 trillion nɩɩ yɩ mɛda wɔ kʋnɛ nwʋ. Na eyi yɛ nnwʋánlɩ paa, iluwakɛɛ ebiye lésili kyɩ̃.”—The Washington Post, February 13, 2024.

 Naasʋ̃ ngʋndawulɛ kile kɛɛ, kɛ ozukua nkʋ̃ la yɛ bɛsɩkɛ yɩ wɔ kʋnɛ nwʋ a, nninyeni mvʋlɔ sʋ̃ kɩnla nwʋ. Mɔwʋ dɩyɛ ma yehila nwʋmɔ ndianwʋ ɔkʋ̃: Kʋnɛ mɔɔ ɩkɔlɩɩ zʋlɔ wɔ Ukraine nɩ.

  •   Azogyiamaa. Nnimidimaa be kile kɛɛ, ɔzʋmɩ kɛɛ kʋnɛ yɩ wɔlɩ yɩ tʋ wɔ alʋbɔ anwɩ̃ mɔɔ idua numɔ yi nu nɩ, bohũhũ azogyiamaa kɛyɛ 500,000 na bo nu be sʋ̃ bebilabila.

  •   Manlɩmaa. Amanlɩ Amanlɩ Nkabomi kile numɔ kɛɛ, mmenii 28,000 nɩɩ yɩ mɛda yɛ iluwa kʋnɛ yɩ ti bowuwu anzɛnyɩɩ bebilabila a. Amanlɩ Amanlɩ Nkabomi be ebani be sʋ̃ hã kɛɛ: “Sɛ yɛkã kɛɛ yebuu kezimɔ kʋnɛ eyi ɩva mmenii sʋ̃maa bɔ nnwʋanlɩ idiã asianɩ nu nwʋ ngʋnda a, yelówie kyɩ̃.” a

 Sɛ ɔkɔ oyuwadɩ yɩ ɔfʋã dɩka bela a, mmenii sʋ̃maa zɛ yɛ iluwa kʋnɛ nɩɩ basabasayɛlɛ ti, bɔnwʋʋ amanɩyɛ.

  •   Million 114. Eyi dɩ mmenii dʋdʋ mɔɔ iluwa kʋnɛ nɩɩ basabasayɛlɛ ti, babʋmɩ September 2023 nɩ, bodu bɛ wɔ bɛ abika nu a.

  •   Million 783. Eyi dɩ mmenii dʋdʋ mɔɔ iluwa kʋnɛ nɩɩ basabasayɛlɛ ti bɛányia alɩyɛ baaba bedi. World Food Programme kile numɔ kɛɛ: “Dɩyɛ mɔɔ ɩfa kɔmɩ ɩba paa yɛ lɛ kʋnɛ nɩɩ basabasayɛlɛ. Amanlɩ azʋlɔtʋ mɔɔ bɛ alɩyɛsɛmɩ hɔ azɩ nɩ dɩ amanlɩ mɔɔ kʋnɛ nɩɩ basabasa zi wɔ kɛ.”

 Asʋ̃ mmɩlɩ be kɛɣa mɔɔ kʋnɛ kɛɣa awielɩyɛ a? Asʋ̃ yɛkɔhʋla yekehila azʋ̃nudwolɩyɛ ɔhʋanɩ a? Asʋ̃ mmɩlɩ be kɛɣa mɔɔ abiyela ilédi ehyinyia na alɩyɛ sʋ̃ iawulu zʋ a? Mɩnla yɛ Bayɩbʋlʋ yɩ kã?

Mmɩlɩ mɔ kʋnɛ kezizi

 Bayɩbʋlʋ yɩ hyɛlɩ nkɔmɩ kɛɛ, mmɩlɩ be kɛɣa mɔɔ kʋnɛ kezizi wɔ oyuwadɩ munwala. Ɩhanlɩ kʋnɛ nwʋ odwokɔ wɔ sɛnkyɩlɛdɩ ɔhʋanɩ zʋ kɛɛ abiye mɔɔ ɩda pɔnkɔ zʋ.

  •   “Pɔnkɔ ɔkʋ̃ sʋ̃ ivindenli. Ɩdɩ kɔkɔlɔ. Na bɛmanlɩ enii mɔɔ ɩda ɔzʋlɔ nɩ apʋka tɛtɩyɛmʋnlɩ be, nɩɩ tumi kɛɛ ɩvá kʋnɛ ɩɣɩla azɩlɛ yɩ zʋ, ama mmenii bɛahũhũ bɔ nwʋ.”—Yikile 6:4.

 Sɛ yɛfa enii mɔɔ ɩda pɔnkɔ eyi zʋ nɩ yetiã ahanlɩ a, mmenii anwɩ̃ be sʋ̃ bɛdɩda awɔnkɔ zʋ beli yɩ mɛda na begyĩ kɛnɩ bɛma kɔmɩ nɩɩ owulo mɔɔ adimakɛlɛ nɩɩ nninyeni mvʋlɔ fa ba nɩ. (Yikile 6:5-8) Sɛ ɛpɛ kɛɛ ɔnwʋ sʋ̃maa falɩ nkɔmɩhyɛlɛ eyi nwʋ nɩɩ sianti mɔɔ yɛkɔhʋla yekele yekeli kɛɛ inyia numɔɣalɛ wɔ yɛ mmɩlɩ eyi zʋ a, kɩnga odwokɔ mɔɔ ise “Nnipa Nnan a Wɔtete Apɔnkɔ So—Wɔyɛ Nnipa Bɛn?

Mmɩlɩ be mɔ azʋ̃nudwolɩyɛ kɛɣa

 Mmɩlɩ be bɛaɣa mɔɔ bɛlɛ́sɩkɛ ozukua nɩɩ nninyeni azʋlɔtʋ mɔɔ ɩwɔ oyuwadɩ yi nu nɩ wɔ kʋnɛ nwʋ. Naasʋ̃, enii lɔ́kʋla kɛyɛ eyi o. Bayɩbʋlʋ yɩ kã kɛɛ:

  •   Nyamɩnlɩ kɛma ‘kʋnɛ keyiaki wɔ azɩlɛ yɩ munwala zʋ.’—Ndwomi 46:9.

  •   Nyamɩnlɩ keziyeziye dɩyɛ bela mɔɔ kʋnɛ va ɣa nɩ. Bayɩbʋlʋ yɩ kã kɛɛ, “ɩkɛbɩba bɛ anyɩ tʋ mmʋnlɩ munwala, na owulo íni ɛkɛnɩ ebiyekʋ̃, na alɔbɔ nɩɩ ozunɛ nɩɩ ɛyɛkɛ béni ɛkɛnɩ ebiyekʋ̃. Nninyeni dadampɔ nɩ bodua numɔ.”—Yikile 21:4.

  •   Nyamɩnlɩ kehila ma abiyela yɩ azʋ̃ nu kodwe yi. Nyamɩnlɩ hã wɔ Ayɩzaya 32:18 kɛɛ: “Mɩ manlɩmaa bɔkɔwʋwa azʋ̃nudwolɩyɛ dɩka, dɩka mɔɔ ɛkɛnɩ yɛ dinyii na bɔ nwʋ kɔdɔ bɛ.”

 Bayɩbʋlʋ nkɔmɩhyɛ ma yɛnwʋ kɛɛ kʋnɛ nɩɩ nninyeni azʋlɔtʋ mɔɔ isizii wɔ nnɛ nɩ da yɩ ali kɛɛ, ɩlɛ́kyɛ bela azʋ̃nudwolɩyɛ kɛɣa.

 Kɛ ɩkɛyɛ na Nyamɩnlɩ ɩama azʋ̃nudwolɩyɛ ɩaɣa a? Ikoluwa yɩ sʋlɔ aɣanɩ anzɛnyɩɩ Bulombunlililɛ yɩ zʋ. (Matiyu 6:10) Sɛ ɛpɛ kɛɛ ɔnwʋ sʋ̃maa falɩ Bulombunlililɛ eyi nɩɩ mɔɔ ɩkɛyɛ ɩkɛma wʋ wɔ eɣile be nɩ nwʋ a, kila vidiyo sikalɛ eyi Mɩnla Yɛ Lɛ Nyamɩnlɩ Bulombunlililɛ Nɩ a?

a Miroslav Jenca mɔɔ ɩdɩ United Nations assistant secretary-general ma Europe, December 6, 2023.