Yéetel kiʼimak óolal bino’ob áantaj Brasil

JUNTÚUL kiik ku kʼaabaʼtik Rúbia (1), yaantiʼ 30 jaʼaboʼob bejlaʼeʼ, juntéenjeakeʼ bin u xíimbalt Sandra (2) tu noojolil Brasil, ku beetik kaʼach u precursorail tiʼ junpʼéel chan múuchʼulil. Le bijaʼan u xíimbalt Sandraoʼ, úuch junpʼéel baʼal kʼex u kuxtal Rúbia. ¿Baʼaxiʼ? Koʼoneʼex ilik baʼax tu yaʼalaj.

«¡MAʼ TU PÁAJTAL KAʼACH IN CREERTIK!»

«Binen yéetel Sandra k-tsʼáa xook tiʼ juntúul koʼolel. Le táan le xookoʼ le koʼoleloʼ tu yaʼalaj tiʼ Sandra: ‹Teʼ tuʼux kin meyajoʼ yaan óoxtúul x-chʼúupal taak u kaanbal tiʼ le Bibliaoʼ, baʼaleʼ tumen in wojel chuup a lista teʼ jaʼabaʼ, tin waʼalajtiʼob unaj u páaʼtajoʼob›. ¡Maʼ tu páajtal kaʼach in creertik! Tumen táaj yaʼab máax taak u  kʼaj óoltik Jéeobaeʼ Sandraeʼ tu beetaj u listail le máaxoʼob maʼ u xíimbaltoʼ. ¡Mientras le tuʼux yanenoʼ istikyaj in kaxtik juntúul j-xoknáal! Teʼ súutukil tiaʼanen tu yotoch le koʼoleloʼ, taakchaj in wáantik le máakoʼob kajaʼanoʼob teʼeloʼ. Jach maʼ xáanchajeʼ binen áantaj teʼ tuʼux ku kʼaʼaytaj Sandraoʼ.»

¿Bix binik tiʼ Rúbia? Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Ka tu tsʼáaj kaʼapʼéel meseʼ kin tsʼáaik quince xookoʼob. Jach maʼ xáanchajeʼ anchaj xan in lista tiʼ le máaxoʼob maʼ in xíimbaltoʼ».

JOʼOPʼ U TUKLIK BIX U MEYAJTIK DIOS

Diego (3), juntúul sukuʼun yaantiʼ junpʼíit maas tiʼ veinte jaʼaboʼobeʼ bin u xíimbalt u jaats precursoroʼob bijaʼanoʼob kʼaʼaytaj tiʼ junpʼéel kaaj ku kʼaabaʼtik Prudentópolis yaan tu noojolil Brasil. Yoʼolal le baʼax tu yiloʼ joʼopʼ u tuklik bix táan u meyajtik Dios. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Tin múuchʼulil kaʼacheʼ maʼ tin jach tsʼáaik in wóol yéetel chéen wa jaypʼéel hora kin kʼaʼaytaj cada mes. Baʼaleʼ le ka tin wilaj bukaʼaj kiʼimakil u yóol le precursoroʼob yoʼolal le jatsʼuts baʼaloʼob ku yúuchultiʼob teʼ kʼaʼaytajoʼ, tin wilaj baʼax táan u yúuchulten. Tumen tin wilaj jach kiʼimak u yóoloʼobeʼ, tin tuklaj: ‹¡Bukaʼaj maʼalobil wa bey in kuxtaloʼ!›». Ka suunaj tu yotocheʼ, Diegoeʼ tu beetuba precursor.

¿Kux túun teech? ¿Juntúul táankelem j-Jaajkunajech ka kʼaʼaytaj yéetel ka bin muchʼtáambal, baʼaleʼ ka wilik yaan hora nak óol a beetik? Wa beyoʼ maʼ xaaneʼ utiaʼal a wuʼuyik le kiʼimak óolalaʼ unaj a kʼexik jujunpʼéel baʼaloʼob ichil a kuxtal utiaʼal a bin tuʼux maas kʼaʼabéet j-kʼaʼaytajoʼob. Baʼaleʼ maʼ xaaneʼ yaan u talamtal a pʼatik jujunpʼéel baʼaloʼob suuk u yantaltech. Kex beyoʼ yaʼab táankelmoʼob jeʼex techeʼ, tsʼoʼok u pʼatkoʼob le baʼaxoʼob ku tsʼíiboltik u beetkoʼob utiaʼal u maas meyajtikoʼob Jéeoba. Koʼoneʼex ilik baʼax tu beetaj Bruno.

¿PAAX WA KʼAʼAYTAJ?

Bruno (4), yaantiʼ 28 jaʼaboʼobeʼ tu kanaj paax tiʼ junpʼéel maʼalob escuela. Letiʼeʼ u kʼáat kaʼach u nuʼukt junpʼéel orquesta, tumen jach tu kaneʼ yaʼab u téenel invitartaʼab u nuʼukte. Chíikaʼan jach maʼalob  jeʼel u bin tiʼeʼ. Baʼaleʼ ku yaʼalik: «Kin wuʼuyik kaʼach bey yaan baʼax ku bineltik teneʼ. In kʼubmaj in kuxtal tiʼ Jéeoba, baʼaleʼ in wojel maʼ táan in jach tsʼáaik in wóol in meyajtiʼ, le oʼolal maʼ maʼalob in wuʼuyikinbaiʼ. Tin jeʼekʼabtaj in puksiʼikʼal tiʼ yéetel tsikbalnajen yéetel sukuʼunoʼob yiijchajaʼan u tuukuloʼob. Ka tsʼoʼok in jach tuklikeʼ tin wilaj in tsʼáaik táanil in meyajtik Jéeoba, le oʼolal tin pʼataj in xook yéetel tin wóotaj bin tuʼux kʼaʼabéet j-kʼaʼaytajoʼob». ¿Maʼalob wa le baʼax tu beetoʼ?

Brunoeʼ bin Guapiara, junpʼéel kaaj 7,000 máakoʼob kajaʼaniʼ yéetel kex 65 leguas (260 kilómetros) yanil tiʼ u kaajil São Paulo. Teʼeloʼ jach jelpaj u kuxtal, letiʼeʼ ku yaʼalik: «Jach chichan le najoʼ, minaʼan neveraiʼ, minaʼan televisioniʼ mix Internet. Baʼaleʼ anchajten junpʼéel kúuchil tuʼux yaan cheʼob ku tsʼáaik u yich, junpʼéel baʼal minaʼanten kaʼachi». Brunoeʼ tiaʼan kaʼach tiʼ junpʼéel múuchʼulil maʼ sen nojchiʼ. Junpʼéel kʼiin cada semanaeʼ ku chupik junpʼéel bolsa yéetel jóoʼsaʼaniloʼob, u yoʼoch yéetel baʼal u yukʼe, tsʼoʼoleʼ ku chʼaʼik u moto utiaʼal u bin kʼaʼaytaj tiʼ junpʼéel kaaj tuʼux yaan máakoʼob mix juntéen u yuʼuboʼob le maʼalob péektsiloʼ. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Yaanten kaʼach dieciocho xookoʼob. Jach ku kiʼimaktal u yóol máak ken u yil bix u kʼexik u kuxtaloʼob. Bey anchajikten le baʼax minaʼanten kaʼachoʼ: le nojoch kiʼimak óolal ku taasik u tsʼaʼabal táanil le Reinooʼ. Mix baʼal uláakʼ jeʼel u taasikten le kiʼimak óolalaʼ». ¿Bix u kaxtik u kuxtal le tiaʼan Guapiaraoʼ? Táan u sam cheʼej ka tu yaʼalaj: «¡Kin kaʼansik máak u pax guitarra!». Ka tsʼoʼokeʼ, ¡láayliʼ ku paaxeʼ!

«ANCHAJ IN PʼÁATLIʼ»

Le baʼax úuch tiʼ Mariana (5), yaan junpʼíit maas tiʼ veinte jaʼaboʼob tiʼeʼ chíikaʼan tiʼ le baʼax úuch tiʼ Brunooʼ. Kex maʼalob u náajal tumen abogadaeʼ, ku yuʼubik yaan baʼax ku bineltik tiʼ. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Le bix in kuxtaloʼ bey ka in lapʼ iikʼeʼ» (Ecl. 1:17). Yaʼab sukuʼunoʼob aʼaltiʼ ka u yil wa jeʼel u páajtal u beetik u precursoraileʼ. Ka tsʼoʼok u chʼaʼtuklikeʼ letiʼ yéetel óoxtúul u amigaʼob ku kʼaabaʼtik Bianca (6), Caroline (7) yéetel Julianaeʼ (8) tu chʼaʼtuklaj u binoʼob áantaj junpʼéel tiempo tiʼ junpʼéel múuchʼulil  yaan Barra do Bugres, junpʼéel kaaj yaan naatsʼ Bolivia yéetel u milesil kilómetros yanil tiʼ u yotochoʼob. ¿Baʼax úuchi?

Marianaeʼ ku yaʼalik: «Chéen óoxpʼéel mes in tukultmaj kaʼach in pʼáatliʼ. Baʼaleʼ ka máan le tiempooʼ kin tsʼáaik quince xookoʼob, tsʼoʼoleʼ jach kʼaʼabéet u yáantaʼaloʼob utiaʼal u meyajtikoʼob Jéeoba. Tin wuʼuyaj maʼ tu páajtal in waʼaliktiʼob wa tin bin. Maʼ páajchaj in pʼatkoʼobiʼ. Anchaj in pʼáatliʼ». Ka tsʼoʼokeʼ tu kantúulil pʼáatoʼobiʼ. Bejlaʼeʼ Marianaeʼ maas kiʼimak u yóol yéetel ku yaʼalik: «Ku kiʼimaktal in wóol in wojéeltik Jéeoba táan u nuʼuktiken utiaʼal in wáantik máak u yutskíint u kuxtal, yéetel in wojéeltik táan u meyajten maʼalob in tiempo bey xan in muukʼ utiaʼal in beetik junpʼéel baʼal ku tsʼáaik u biilal in kuxtal». Le baʼax tu yaʼalaj Carolineoʼ ku yeʼesik bix u yuʼubikubaʼob: «Kiʼimak in wóol ken chilaken, tumen in wojel tin beetaj tuláakal yoʼolal le Reinooʼ. Kin wáantik in j-xoknáaloʼob, yéetel jach jatsʼuts in wilik bix u tsʼáaik u yóol u meyajtoʼob Jéeoba. Tsʼoʼok in wilik jaaj le baʼax ku yaʼalik le Bibliaaʼ: ‹Ilawileʼex bukaʼaj utsil [...] Yuumtsil›» (Sal. 34:8).

Jach ku kiʼimaktal u yóol Jéeoba ken u yil yaʼab táankelmoʼob tiʼ tuláakal yóokʼol kaabeʼ yéetel kiʼimak óolal ku bin u kʼaʼaytoʼob le Reino teʼ tuʼuxoʼob náachtakoʼ (Sal. 110:3; Pro. 27:11). Le táankelmoʼob beetik beyoʼ ku kʼamkoʼob yaʼab utsiloʼob (Pro. 10:22).

[Cuadro yaan teʼ táan juʼun 5]

«Mix baʼal ku bineltiktoʼon»

Le ka tu yaʼalaj João Paulo yéetel Noemi, u yatan, taak u binoʼob áantaj tuʼux maas kʼaʼabéet j-kʼaʼaytajoʼobeʼ, maʼ tuláakal máak kiʼimakchaj u yóoliʼ. Jujuntúul sukuʼunoʼob teʼ múuchʼuliloʼ, tu yaʼaloʼob: «Wa ka bineʼex tiʼ junpʼéel chan kaajeʼ, maʼ xaaneʼ yaan u pʼáatal minaʼanteʼex taakʼin», yaneʼ tu yaʼalaj: «¿Baʼaxten taak a bineʼex wa yaʼab meyaj yaan beetbil wayeʼ?». João Pauloeʼ ku yaʼalik: «K-ojel maʼ táan u yaʼalikoʼob tumen kʼasaʼanoʼobiʼ, baʼaleʼ maʼ táan u yáantkoʼonoʼob xaniʼ». Baʼaleʼ ka máan wa jaypʼéel jaʼab táan u yáantajoʼob tuʼux maas kʼaʼabéet j-kʼaʼaytajoʼobeʼ, kiʼimakchaj u yóoloʼob úuchik u maas tsʼáaik u yóol u meyajtoʼob Dios, jeʼex tu chʼaʼtukloʼoboʼ. João Pauloeʼ ku yaʼalik: «Desde kʼuchkoʼon wayeʼ mix baʼal ku bineltiktoʼon. Tsʼoʼoleʼ maas yaantoʼon le baʼaxoʼob kʼaʼanaʼantak minaʼantoʼon kaʼachoʼ». Noemieʼ ku yaʼalik: «Maʼ chéen kunel baʼax t-beetiʼ».

Yaan horaeʼ talam u kaxtik u kuxtal máak tiʼ junpʼéel chan kaaj. ¿Bix u beetik le máaxoʼob tsʼoʼok u binoʼob áantaj tak tuʼux sen náachoʼ? Ku kaxtik bix u beetkoʼob. Yaneʼ ku kaʼansik inglés wa uláakʼ tʼaan, ku kaʼanskoʼob mejen paalal, ku chuuyoʼob, ku bonikoʼob najoʼob wa ku beetkoʼob uláakʼ baʼaloʼob chéen wa jaypʼéel kʼiin. Letiʼobeʼ tsʼoʼok u yilkoʼob kex talameʼ, yaʼab utsil ku kʼamkoʼob.

[Cuadro yaan teʼ táan juʼun 6]

Tu yilaj u xuʼulul u okʼomtal u yóoloʼob

Tiago: «Le maʼ úuch kʼuchken teʼ túumben múuchʼuliloʼ káaj u yokʼomtal in wóol. Teʼ kaajoʼ chéen jujuntúul j-kʼaʼaytajoʼob yaniʼ yéetel óoliʼ minaʼan tuʼux u náaysik u yóol máak, le oʼolal okʼomchaj in wóol. Tumen in wojel kʼaʼabéet in beetik wa baʼax utiaʼal u líikʼil in wóoleʼ, tin chʼaʼtuklaj in maas kʼaj óoltik le sukuʼunoʼoboʼ. ¡Leloʼ jach tu yáanten! Anchaj in amigoʼob yéetel kiʼimakchaj in wóol, tin wuʼuyaj bey tiaʼanen tin wotocheʼ».

[Foto yaan teʼ táan juʼun 3]

Noemi yéetel João Paulo tu kaajil Ascurra (Santa Catarina)