Le Organización Mundial de la Saludoʼ (OMS), ku yaʼalikeʼ tiʼ tuláakal yóokʼol kaabeʼ jach yaʼab u maltratartaʼal le koʼoleloʼoboʼ. Hasta tsʼoʼok u suut bey junpʼéel epidemiaeʼ, le oʼolal kʼaʼabéet u yilaʼal baʼax unaj u beetaʼal utiaʼal u xuʼulul u maltratartaʼaloʼob. Le OMSoʼ ku yaʼalikeʼ u 30% le koʼoleloʼoboʼ jach ku maltratartaʼaloʼob tumen u núupoʼob. Yanoʼobeʼ ku jaʼajatsʼaloʼob wa ku violartaʼaloʼob. Maʼ sen úuch xaneʼ le ONUoʼ tu yaʼaleʼ sáamsamaleʼ ku kíimsaʼal óoliʼ 137 koʼoleloʼob tumen u núupoʼob wa tumen u láakʼtsiloʼob. a

 Jeʼex k-ilkoʼ kex ojéelaʼan jaytúul koʼoleloʼob ku maltratartaʼaloʼobeʼ maʼ tu páajtal u naʼataʼal jach bix u yuʼubikubaʼob.

 ¿Ka maltratartaʼal wa tumen a núup? ¿Yaan wa máax a kʼaj óol jach ku maltratartaʼal? Wa beyoʼ jach jeʼel u yáantkech le consejoʼob ku tsʼáaik le Bibliaoʼ.

  Maʼ tiʼ teech yaan u culpailiʼ

  Kʼáat áantaj

  Maʼ ta juunal yanechiʼ

  Yaan u xuʼulul u maltratartaʼal máak

  Bix jeʼel u yáantaʼal juntúul máax ku maltratartaʼaleʼ

 Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Cada juntúul tiʼ toʼoneʼ yaan u kʼubik cuenta tiʼ Dios yoʼolal baʼax u beetmaj» (Romanos 14:12).

 Kʼaʼajaktech: Le máax ku maltratarkechoʼ yaan u kʼubik cuenta tiʼ Dios.

 Wa a núup ku yaʼalik tiʼ teech yaan u culpail le baʼax ku beetiktechoʼ, leloʼ maʼ jaajiʼ. Juntúul koʼoleleʼ unaj u yaabiltaʼal yéetel maʼ unaj u maltratartaʼaliʼ (Colosenses 3:19).

 Maʼ xaaneʼ a núupeʼ ku maltratarkech tumen séebaʼan u jáan tsʼíikil, bey líiʼsaʼabikoʼ wa tumen yaʼab u káaltal. Jeʼel bixakeʼ a núupeʼ deporsi yaan u kʼubik cuenta tiʼ Dios yoʼolal bix u tratarkech, letiʼ unaj u kʼexik u modos.

 Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Le baʼax ku chʼaʼtuklaʼal tumen yaʼab máakoʼobeʼ ku jóokʼol utsil» (Proverbios 15:22).

 Kʼaʼajaktech: Wa ka wilik en peligro yanil a kuxtal yéetel maʼ a wojel baʼax jeʼel a beetkeʼ kaxt máax áantkech.

 ¿Baʼaxten kʼaʼabéet a chaʼik a wáantaʼal? Maʼ xaaneʼ tumen yaʼab baʼax preocuparkech yéetel maʼ a wojel baʼax jeʼel a beetkeʼ. Ichil le baʼaxoʼob preocuparkechoʼ jeʼel u yantal le baʼaloʼobaʼ:

•   Ka wuʼuyik jeʼel u beetaʼaltech loobeʼ

•   Ka tuklik a paalal

•   Ka tuklik bix ken a beetil yéetel a gasto

•   Ka wuʼuyik láayliʼ a yaabiltmaj a núupeʼ

•   Ka tuklikeʼ jeʼel u kʼuchul u kʼiinil u kʼexik u modos a núupeʼ

 Normal u yuʼubik máak ku sajaktal yéetel maʼ u yojel baʼax u beetiʼ, pero ¿tiʼ máax jeʼel u páajtal a kʼáatik áantajeʼ?

 Juntúul a láakʼtsil wa juntúul a amigo ka confiar tiʼ. Maʼ xaaneʼ letiʼeʼ jeʼel u líiʼsik a wóoleʼ yéetel jeʼel u yáantkech a wil baʼax jeʼel u páajtal a beetkeʼ. A tsikbaltik bix a wuʼuyikabaeʼ jach jeʼel u yáantkecheʼ.

 Tʼaanen tiʼ le númeroʼob tsʼaʼan utiaʼal u yáantaʼal máakoʼ. Le máaxoʼob núukik le llamadaʼoboʼ jeʼel u páajtal u yaʼalikoʼobtech baʼax unaj a beetik utiaʼal a kanáantkabaeʼ. Wa a núup jach tu jaajil u kʼáat u kʼex u modoseʼ le máaxoʼob núukik le llamadaoʼ jeʼel u páajtal u yaʼalikoʼobtiʼ baʼax unaj u beetkeʼ.

 Uláakʼ tuʼuxoʼob jeʼel u yáantaʼal máakeʼ. Wa yaan máax ku maltratartaʼal tu yotocheʼ yaan uláakʼ tuʼuxoʼob jeʼel u páajtal u yáantaʼaleʼ. Yaan lugaroʼob tuʼux ku tsʼaʼabal u número doctoroʼob, enfermeroʼob wa uláakʼ máaxoʼob jeʼel u páajtal u yáantajoʼob kéen kʼaʼabéetchajkeʼ.

 Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Jéeobaeʼ b naatsʼ yanil tiʼ le máaxoʼob ku muʼyajoʼoboʼ, ku yáantik le máaxoʼob yaachajaʼan u yóoloʼoboʼ» (Salmo 34:18).

 Kʼaʼajaktech: Dioseʼ maʼ ten u pʼatech.

 Jéeobaeʼ jach taak u yáantkech (1 Pedro 5:7). U yojel baʼax ka aktáantik yéetel bix a wuʼuyikaba. Jeʼel u páajtal u líiʼsik a wóol yéetel baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ. Letiʼeʼ u kʼáat ka orarnakech tiʼ letiʼ yéetel ka a kʼáat ka u yáantech a wil baʼax unaj a beetik bey xan ka u tsʼáatech muukʼ utiaʼal a aguantart le baʼax ku yúuchultechoʼ (Isaías 41:10).

 Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Cada juntúuleʼ yaan u kutal yáanal u boʼoy u pakʼal uva yéetel yáanal u boʼoy u pakʼal higo, mix máak kun beetik u sajaktaloʼob» (Miqueas 4:4, nota).

 Kʼaʼajaktech: Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ maʼ kun xáantaleʼ Dioseʼ yaan u beetik u yantal jeetsʼelil tuláakal tuʼux.

 Chéen Jéeoba jeʼel u beetik u xuʼulul u yantal problemas tiʼ máakeʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Letiʼeʼ yaan u choʼik tuláakal u jaʼil u yichoʼob, maʼ tun yantal kíimil, mix okʼol, mix kʼiʼinamil yéetel mix máak kun muʼyaj» (Apocalipsis 21:4). Le Bibliaoʼ ku yaʼalik xaneʼ jujunpʼíitil kun bin u tuʼubultoʼon le baʼaxoʼob t-muʼyajtoʼ (Isaías 65:17). Le Bibliaoʼ jeʼel u yáantkech utiaʼal ka yanaktech le jatsʼuts kuxtal ku prometertik Diosoʼ.