Ajawule pa ndandanda

YAKAMUCHISYA LIŴASA | ULOMBELA

Tukakunda Kuti Yipangiso Yamakono Yitusokonasye Paumi Wetu

Tukakunda Kuti Yipangiso Yamakono Yitusokonasye Paumi Wetu

Kamulichisya masengo yipangiso yamakono mpaka kulimbisye ulombela wawo kapena konanga kwene. Ana yeleyi yikwayiye chamtuli ulombela wawo?

 Yindu yakusosekwa kumanyilila

  • Kamulichisya masengo yipangiso yamakono mwalunda, mpaka kulimbisye ulombela wawo. Mwachisyasyo, ŵalombane ŵane akusakamulichisya masengo yipangiso yamakono pakuŵechetana naga mjawo atalichile.

    Jonathan jwaŵechete kuti, “Kautenga kakuti ngusinamnonyela kapena nguganisya ya m’mwejo, kakusandendekasya kulipikana kuti ŵamkwangu akusanonyela.”

  • Kamulichisya masengo yipangiso yamakono mwangali lunda mpaka kujonanje ulombela wawo. Mwachisyasyo, ŵandu ŵane akusamalila ndaŵi jejinji pakukamulisya masengo yipangiso yamakono mmalo mwakunguluka ni ŵamkwawo.

    Julissa jwaŵechete kuti, “Ngukumbuchila kuti ndaŵi sine ŵamkwangu ŵasakaga kuti akungulucheje ni une nambo nganiyikombolekaga ligongo lyakuti namalilaga ndaŵi syejinji ndili mkukunguluka pa foni.”

  • Ŵandu ŵane akusasala kuti mpaka akambilaneje ni ŵamkwawo yindu yakusosekwa pandaŵi jijojosoni ali mkukamulichisya masengo yipangiso yamakono. Nambo mundu jwine jwamlijiganye ya ndamo ja ŵandu lina lyakwe Sherry Turkle jwasasile kuti “yili yangakomboleka kutendaga yindu yingapo pandaŵi jimo.” Atamose kuti ŵandu akusaganisya yeleyi, nambo yisyesyene yakwe yili yakuti nganiŵa yikomboleche. Jwalakwe jwasasilesoni kuti, “Naga tukutenda yindu yejinji pandaŵi jimo nganituŵa tuyitesile chenene.” a

    Sarah jwatite, “Ŵamkwangu pakukunguluka ni une ngusaŵa jwakusangalala kulekangana ni kuti atendejesoni yindu yine pa ndaŵi mpela jeleji. Naga ŵamkwangu akutenda yindu yine pa ndaŵi jatukunguluka, yikusaŵa mpela akusalila kuti chindu chakusosekwa mnope kwa ŵelewo chili chipangiso chamakonocho ngaŵaga unejo.”

Mfundo jakusosekwa mnope: Mwakusatendela pakamulichisya masengo yipangiso yamakono, mpaka yilimbisye ulombela wawo kapena kusokonasya.

 Yampaka atende

Amanyilileje yindu yakusosekwa mnope. Baibulo jikusasala kuti, ‘Msaguleje ayo yayili yambone mnope.’ (Afilipi 1:10) Myoyo mpaka atende chenene kuganichisya chiwusyo achi, ‘Ana ŵamkwangu kapena unejo ngusamalila ndaŵi jejinji pakamulichisya masengo yipangiso yamakono mmalo mwakunguluchila yalumo?’

Matthew jwatite, “Panaweni ŵalombane mu lesitilanti, yikusandesya chanasa kwawona ŵalume ni ŵamkwawo ali bise pa yipangiso yawo yamakono mmalo mwakunguluchila yalumo. Tukaŵa achikapolo ŵa yipangiso ya makono mpaka kwika pakuliŵalila kuti chindu chakusosekwa mnope chili kunonyelana ni mjetu jwa mu ulombela.”

Aliŵichileje malile. Baibulo jikusasala kuti, “Msamalile utame wenu, mkatama mpela ŵandu ŵangali lunda, nambo mpela ŵandu ŵana lunda. Mkamulisye chenene masengo ndaŵi jenu jimkwete.” (Aefeso 5:15, 16) Myoyo mpaka atende chenene kuganichisya chiwusyo achi, ‘Ana mpaka naliŵichile ndaŵi jakuti mbalanjeje soni kwanga mautenga gangasosekwa mnope mmalo mwakuti ngambeje kutenda yeleyo ndaŵi jilijose?’

Jonathan jwatite, “Nayiweni kuti kujitega foni jangu m’litala lyakuti jikasokanasyaga, soni kwanga mautenga ngambochele pandaŵi jambatile mpata wambone kuli kwakamuchisya. Ndaŵi syejinji mautenga ngakusapochela kanga mwakujimbila kapena kulembela pa foni ngagakusaŵa gakusosekwa mnope.”

Naga yili yakomboleka, yakumasengo yimalileje kumasengopeko. Baibulo jikusasala kuti, “Chindu chilichose chachikutendekwa pa chilambo chapasi pano chana ndaŵi jakwe.” (Jwakulalichila 3:1) Myoyo aliwusye yiwusyo yakuyichisyayi, ‘Ana ngusalepela kupata ndaŵi jakunguluka ni liŵasa lyangu pambelwiche kumasengo ligongo lyakuŵa bise ni foni pa yindu yakumasengo? Ana yeleyi yikwaya chamtuli ulombela wangu? Ana ŵamkwangu akusati uli pa nganiji?’

Matthew jwatite, “Ligongo lya yipangiso yamakono, tukusakombola kukamula masengo kulikose soni pa ndaŵi jilijose. Myoyo ngusasosekwa kulimbichila mnope kuti ŵambaleje kutamila kuŵalanga mautenga pa foni kapena kutendaga yindu yine yakwayana ni kumasengo pa ndaŵi jandili yalumo ni ŵamkwangu.”

Akambilaneje kakamulichisye masengo ka yipangiso ya makono ni ŵamkwawo. Baibulo jikusasala kuti, “Mundu akagambaga kulisosela jikape yindu yambone, nambo mnopemnope ŵasosele achimjakwe yambone.” (1 Akolinto 10:24) Myoyo akambilane ni liŵasa lyawo mwakusati kakamulichisye masengo yipangiso yamakono jwalijose pajika ni kulola yakusosekwa kuchenga. Mpaka akamulichisye masengo kamtwe kakuti yindu yampaka akambilane kakali munganiji.

Danielle jwatite, “Une ni ŵamkwangu tukusaŵechetana mwakuwona mtima soni tukusasalilana naga jwine akukamulichisya masengo yipangiso yamakono mwakupundanganya. Tukusamayililasoni kuti kamulichisya masengo yipangiso yamakono mwakupundanganya mpaka kuyikasye yakusawusya. Myoyo tukusakundililana nganisyo sya jwine pa nganiji.”

Mfundo jakusosekwa mnope: Alolechesyeje kuti yipangiso yamakono ngayikwalamulila nambo wawojo akuyilamulila

a Kutyochela m’buku ja chisungu (Reclaiming Conversation—The Power of Talk in a Digital Age).