Hizaha raha an̈atiny

Handeha amy tany misy hevitry maventy

FOTOKEVITRY MAVENTY HITA ATO | NAN̈INO MA MBALA MISY FIRAKA IZIOTY BAIBOLY?

Mbala Misy Fo Baiboly Ndray Nisy Olo Nitady Han̈afoan̈a Izio

Mbala Misy Fo Baiboly Ndray Nisy Olo Nitady Han̈afoan̈a Izio

NY RAHA MISY: Mifanohitry amy raha volan̈iny Baiboly tanjon̈ony pitondra fanjakan̈a ndreky pitondra fivavahan̈a maro. Matetiky iro nampiasa fahifan̈andro hanakan̈ana olo tsy hanan̈a Baiboly na han̈amboatra ndreky handika izio. Diniha baka ohatra aroe ty:

  • Kadiriny tamy taon̈o 167 Talohany Kristy: Panjaka syrianin̈y, Antiochus Epifana nitady hanery Jiosy aby io han̈araka fivavahan̈a griky, ke izy nan̈iraka fa iro boky an̈isany Soratra Hebreo jiaby mila foan̈ana. Karaha ty nivolan̈iny Heinrich Graetz, pahay tantara, mikasiky raha nataondro iraka nalefany panjaka io: “Nitriatriarindro baka io niroandro aby lan̈iany horonan̈a nisy Lalàn̈a, ndray taia ndray taia tany nahitandro zen̈y. Nivonendro koa lan̈iany olo nitady fankahirezan̈a ndreky angovo baka tamizio, ke takandro namaky izio.”

  • Kadiriny tan̈elan̈elany taon̈o 500 ndreky 1500: Sasany tamindro pitondra fivavahan̈a katoliky aby io neloko mare, fotony nisy tamindro pikamban̈a tao nitory hafatra baka tan̈atiny Baiboly fa tsy fampianaran̈any Katoliky. Nataondro fa pivadipinoan̈a zen̈y lan̈iany lahiky hitandro nanan̈a iro boky hafa amy Baiboly ao, ankoatrany bokiny Salamo amy volan̈a latin. Tapaka tamy fivorian̈a araiky nataony leglizy io fa iro handefa lelahy “hitady tany misy pivadipinoan̈a aby io. Matetitetiky iro han̈ano raha zen̈y salakady tsy atao kidikidy foeky. Savaindro tran̈o ndreky lakaly jiaby iritriretindro fa misy pivadipinoan̈a aby io. ... Ke lan̈iany tran̈o ahitan̈a iro io ravan̈indro.”

Izikoa vitanolo panohitry aby io nan̈afoan̈a Baiboly io, very tan̈y koa hafatra tan̈atinizio tao.

Baiboly tamy volan̈a angiley nadikany William Tyndale in̈y tsy foan̈a fa mbala misy fo, ndray tsy nimboan̈a hanan̈a izio olo, ndray izio niroandro, ary nata Tyndale fa nivonen̈a taminy 1536

NAN̈INO MBALA MISY BAIBOLY FO FIRAKA ZIOTY? Iro Jiosy tan Israely tan̈y ten̈a niforseny Panjaka Antiokosa han̈araka fivavahan̈a griky. Kanefa Jiosy aby io efa niparitaka tamy firenena maro. Misy manampahizan̈a mivolan̈a fa tamy taonjato voanalohany, mandilatrany 60 isanjatony Jiosy aby io nipetraka tambelany taniny Israely. Nakajindro Jiosy aby io tamy synagoga tan̈y boky aby an̈isany Soratra Masin̈y. Ke iro in̈y nampiasainy taranaka tafara tatỳ, an̈isanizen̈y Kristianin̈y aby io.​—Asan’ny Apostoly 15:21.

Kadiriny tan̈elan̈elany taon̈o 500 ndreky 1500, olo tia Baiboly aby io tsy navozo fan̈injehan̈a zen̈y foeky. Ke iro nandika Soratra Masin̈y ndreky nan̈ano kopỳ izio fo. Kadiriny tamy taon̈o 1450 tan̈y, ndray mbala tsendriky nisy lamasiny fan̈anaovan̈a pirinty, tapany tamy Baiboly io mety efa nisy tamy volan̈a 33 karazany. Baka io tafara tatỳ, nahainaro fo Baiboly nadika ndreky naboaka.

VOKANY: Ndray nifen̈y mare iro panjaka matanjaka ndreky pitondra fivavahan̈a aby io han̈afoan̈a Baiboly, mbala izio fo boky ten̈a miparitaka ndreky voadika amy volan̈a farany maro letrizay. Izio nisy vokany tamy lalàn̈a ndreky fivolan̈ana tamy tany sasany, salakady izio koa ten̈a nisy vokany tamy fiain̈ananolo antapitrisany.