Mateus 5:1-48
5 Zezusi hã daꞌahâ uptabi na te te daꞌaꞌmadâꞌâ wamhã, ẽtẽ ꞌrãihâ na ma tô saiꞌu. Tame ma tô nhamra. Tawamhã isiré ꞌre inomro mono norĩ hã ma tô itẽme ubumro.
2 Tahawa tinhimirowahutu na ma tô sãnaꞌrata, ãne:
3 — Niꞌwam norĩ ma, ꞌre rowẽ uptabi zaꞌra mono di, ꞌRe ihâimana uꞌâsi mono ãna hã, siptete na ꞌre ihâimana waihuꞌu zaꞌra mono õ na, ꞌre isiꞌmadâꞌâ zaꞌra mono norĩ ma hã. E marĩ wa. Ta norĩ ma, te ꞌre hâimana, Hâiwa ãma ꞌre Isãmra mono, daꞌãma ꞌre isibꞌaꞌuwẽ mono zé hã.
4 — Niꞌwam norĩ ma, ꞌre rowẽ uptabi zaꞌra mono di, ꞌre iꞌruꞌru mono norĩ ma hã. E marĩ wa. Ta norĩ hã te za ꞌRe ihâimana uꞌâsi mono hã te te ꞌre apẽꞌẽtété.
5 — Niꞌwam norĩ ma, ꞌre rowẽ uptabi zaꞌra mono di, ꞌrâwi tinhiptete na ꞌre isiꞌmadâꞌâ ze zaꞌra mono õ norĩ ma hã. E marĩ wa. Ta norĩ hã te za tiꞌa hã sima waibu, ꞌRe ihâimana uꞌâsi mono te te ãma tãma iropisutu zaꞌra hã.
6 — Niꞌwam norĩ ma, ꞌre rowẽ uptabi zaꞌra mono di, te te sima ꞌre iwẽ uptabi zaꞌra mono hã ꞌRe ihâimana uꞌâsi mono te te sima ꞌre iwẽ mono zé, te te ꞌre ꞌmanharĩ zaꞌra mono da hã. E marĩ wa. Ta norĩ ma, te za ꞌRe ihâimana uꞌâsi mono hã te te ꞌre apisutu, rowẽ uptabi na ꞌre hâimana zaꞌra mono da hã, dasai ꞌmahâpãrĩ wẽ wa, rowẽ na ꞌre idahâimana zaꞌra mono ne.
7 — Niꞌwam norĩ ma, ꞌre rowẽ uptabi zaꞌra mono di, daꞌãma ꞌre ipẽꞌẽzé zaꞌra mono norĩ ma hã. E marĩ wa. Ta norĩ ãma te za ꞌRe ihâimana uꞌâsi mono hã ꞌre pẽꞌẽzé.
8 — Niꞌwam norĩ ma, ꞌre rowẽ uptabi zaꞌra mono di, ꞌRe ihâimana uꞌâsi mono ma si, ꞌre isihâiba nhomri zaꞌra mono norĩ ma hã. E marĩ wa. Ta norĩ hã te za ꞌRe ihâimana uꞌâsi mono hã ꞌmadâꞌâ zaꞌra, ꞌrâwi.
9 — Niꞌwam norĩ ma, ꞌre rowẽ uptabi zaꞌra mono di, ꞌre dasisawi wẽ zaꞌra mono da, rowẽ zô dama ꞌre isõpré mono norĩ ma hã. E marĩ wa. Ta norĩ hã te za ꞌRe ihâimana uꞌâsi mono hã tiꞌra na te te ꞌre anhisi.
10 — Niꞌwam norĩ ma, ꞌre rowẽ uptabi zaꞌra mono di, da te tãma ꞌre irobꞌmanharĩ wasété zaꞌra mono norĩ ma hã, ꞌRe ihâimana uꞌâsi mono te te sima ꞌre iwẽ mono zé te te ꞌre ꞌmanharĩ zaꞌra mono wa. E marĩ wa. Ta norĩ ma, te ꞌre hâimana, Hâiwa ãma ꞌre Isãmra mono, daꞌãma ꞌre isibꞌaꞌuwẽ mono zé hã.
11 — A norĩ waꞌwa hã ĩzazeiꞌwa ꞌre anomro aba mono wa, da te aiꞌãma ꞌre wasété zaꞌra waꞌaba mono wamhã, duré da te aima ꞌre robꞌmanharĩ wasété zaꞌra waꞌaba mono wamhã, duré siwaꞌru marĩ na senai õ nherẽ, da te ꞌre aiwasuꞌu wasété zaꞌra waꞌaba mono wamhã, aima ꞌre rowẽ uptabi zaꞌra waꞌaba mono di.
12 Aipawaꞌâ hã saꞌẽtẽ uptabi na te asô tihâimana zaꞌra waꞌwa, hâiwa ãma hã. Tahawa, maꞌãpé asima rowẽ zaꞌra waꞌaba. Tô ãne aiwana zaꞌra waꞌaba, ꞌRe ihâimana uꞌâsi mono zadawa ꞌmahârâꞌwa norĩ ꞌre ihâimana zaꞌra mono norĩ ma hã, ma tô da te tãma ꞌre robꞌmanharĩ wasété zaꞌra.
Dasai warĩrĩzé duré robꞌuiwẽzé
13 — A norĩ waꞌwa hã sa, dasai warĩrĩzé, tiꞌai ãma dama hã. Tane nherẽ, sa hã wẽ nherẽ, wasété wamhã, e niha iꞌmanharĩzé hã, wẽ na apâ hâimana da hã. Marĩ dai õ di oto. Da te ime da si. Tawamhã te za oto da te ꞌre watiꞌi zaꞌra, dasima iwẽ na, da te ꞌre roꞌrahâri zaꞌra mono sidâpâsi.
14 — A norĩ waꞌwa hã robꞌuiwẽzé, tiꞌai ãma ꞌre idahâimana zaꞌra mono norĩ ma hã. ꞌRi nhoꞌu hã ẽtẽ ꞌrãihâ nhisiwi da te ꞌri nharĩ wamhã, simaꞌuri na hã hâimana waihuꞌu õ di.
15 Tane duré, robꞌuiwẽzé hã niꞌwa te te roꞌo wamhã, pizaꞌa ꞌrowimhã te te sãrĩ waihuꞌu õ di. Romnhiwasi te za tisã. Tawapsi te za robꞌuiwẽ, uburé ꞌri ꞌre, isiꞌubumro norĩ ma hã.
16 Tane te za duré ate zaꞌra waꞌwa rowaꞌa na, sõꞌawi dama ꞌre irobꞌuiwẽ zaꞌra waꞌaba mo, romhuri iwẽ ꞌre iꞌmanharĩ zaꞌra waꞌaba mono hã da te ꞌre ꞌmadâꞌâ zaꞌra mono da, taha zarina Aimama ꞌwa, hâiwa ãma ꞌre isãmra mono ãma ꞌre dawata zaꞌra mono da.
ꞌRe ihâimana uꞌâsi mono nhimiroti zahi na, Mozési te te irobꞌuiꞌérézé
17 — Ĩꞌãma rosaꞌrata zaꞌra waꞌaba tõ, we ĩmorĩ na hã, ꞌRe ihâimana uꞌâsi mono nhimiroti zahi na Mozési te te ãma irobꞌuiꞌérézé te uprosi da hã, duré isadawa ꞌmahârâꞌwa norĩ nhimiroti zama. Ta norĩ hã te uprosi da, we ĩmorĩ õ di. Te ĩsina uwaimrami da si, wa tô wei mo.
18 Tô sena, wa za ãne hã aima waihuꞌu zaꞌra waꞌwa: Hâiwa, tiꞌai me ꞌre saꞌwari zahuré mono ré hã, ꞌRe ihâimana uꞌâsi mono nhimiroti zahi na robꞌuiꞌéré hã, niꞌwa te te iꞌmaiwazere da hã mare di, iꞌuiꞌérézé iꞌuiꞌéré surure hã duré iꞌrãihâ to norĩ hã. Õne uꞌâ te za ꞌre hâimana zaꞌra, uburé marĩ hã ꞌre iwairébé mono zé te te sina iꞌuwaimrami zaꞌra zéb u.
19 Tahawa, niꞌwam norĩ hã ꞌRe ihâimana uꞌâsi mono nhimiroti zahi, nima hã wapu nherẽ, te te ꞌre ꞌmadâꞌâ zaꞌra mono õ wamhã, duré isine da te ꞌre ꞌmanharĩ zaꞌra mono da, ãma dama ꞌre sisanho zaꞌra mono wamhã, ta norĩ hã dama wapu na te za ꞌre hâimana zaꞌra, Hâiwa ãma ꞌre Isãmra mono, daꞌãma ꞌre isibꞌaꞌuwẽ mono zéb ãma hã. Tazahã niꞌwam norĩ hã ãma ꞌre ihâimana zaꞌra mono norĩ hã duré te te ãma dama ꞌre irowahutu pese zaꞌra mono norĩ hã, pire na te za ꞌre hâimana zaꞌra, Hâiwa ãma ꞌre Isãmra mono, daꞌãma ꞌre isibꞌaꞌuwẽ mono zéb ãma hã.
20 Tô sena wa za ãne hã aima waihuꞌu siromo zaꞌra waꞌwa: ꞌRe ihâimana uꞌâsi mono te te sima ꞌre iwẽ mono zé, marĩ iꞌuwaibaba na ꞌre iꞌmanharĩ zaꞌra waꞌaba mono zé hã, farizeu norĩ hâimanazém nhipai u õ wamhã, duré ꞌRe ihâimana uꞌâsi mono nhimiroti zahi na robꞌuiꞌéré na dama rowahutuꞌwa norĩ hâimanazém nhipai u õ wamhã, niwa iꞌasisi aba da hã, mare uptabi di za, Hâiwa ãma ꞌre Isãmra mono, daꞌãma ꞌre isibꞌaꞌuwẽ mono zéb u hã.
Dasisada ꞌre idanhibꞌru zaꞌra mono zé
21 — Ma tô iwapari zaꞌra waꞌwa, aihiꞌrata norĩ ma, ꞌRe ihâimana uꞌâsi mono nhimiroti, ãne hã: “Daꞌmaiwĩrĩ tõ. Niꞌwa hã te te daꞌmaiwĩrĩ wamhã, te za saprõni ni, daꞌãma rowairébézéb u.”
22 Tane nherẽ, wa hã wa za ãne aima waihuꞌu zaꞌra waꞌwa. Niꞌwa hã tisisãnawã da sahi wamhã, te za saprõni ni, daꞌãma rowairébézéb u. Duré niꞌwa hã tisisãnawãi ma, te te nharĩ wamhã, ãne: “A hã, marĩ dai õ di”, ãma rowairébé hã te za tihâiba, daꞌãma rowairébézéb ãma hã. Duré niꞌwa hã tisisãnawã te te ꞌmahârâ wamhã, ãne: “A hã iꞌasimizaꞌreseꞌõ”, ãne wamhã, tãma hã romnhimimnhasi di, unhama roꞌo uꞌâsi u imorĩ da hã, ropipa u.
23 Tahawa, asõprubzé hã wedezane nhisiwi ꞌRe ihâimana uꞌâsi mono ma hiri ré, marĩ hã asisãnawãi ma ꞌmanharĩ wasété wa, asada ihâimana wasété na aipoꞌre puꞌu wamhã,
24 hiri aꞌâ asõprubzé hã, wedezane nhoꞌre, imorĩꞌrata na aimorĩ da aꞌâ, asisãnawãi me asima hiri wẽ waꞌaba da, rowẽ na ꞌre aihâimana aba mono da apâ. Taha parip si apâ asina siri, asõprubzé hã sõmri da, ꞌRe ihâimana uꞌâsi mono ma.
25 — Niꞌwa hã te te aiwasuꞌu wasété wa, daꞌãma rowairébézéb u te te asaprõni wamhã, tãma robzanhamri, asima hiri wẽ waꞌaba da, bâdâ hã hâimana ré, aimasisi aba wana ré daꞌãma rowairébézéb u hã. E marĩ wa. Daꞌãma rowairébézéb u aimasisi aba parimhã, daꞌãma rowairébéꞌwa nhibꞌrata te za oto aihâiba. Taha pari daꞌãma rowairébéꞌwa hã te za aihâiba nho, dazazéb ꞌre dazaiꞌwai ma. Tawamhã ta hã te za asẽ, dazazéb ꞌre.
26 Tô sena wa za ãne hã aima waihuꞌu zaꞌra waꞌwa: Ta hawimhã aiwatobro õ di za, daꞌãma rowairébéꞌwai ma, uburé asiwaꞌâbâ uprosi õ ré hã.
Damro na dasiwi danhimisaihuri
27 — Ma tô iwapari zaꞌra waꞌwa, ꞌRe ihâimana uꞌâsi mono nhimiroti, ãne hã: “Damro na hã dawi asipsaihuri tõ.”
28 Tane nherẽ, wa hã wa za ãne aima waihuꞌu zaꞌra waꞌwa: Niꞌwa hã piꞌõ te te ꞌmadâꞌâ wamhã, duré ãma hâimana da, te te sima ꞌmadâꞌâ zei wamhã, ãne wamhã, tipẽꞌẽ ꞌremhã ma tô ꞌmanha, piꞌõ na tinhimisaihuri hã.
29 Tahawa, atõmo nhimire niwĩmhã te te ꞌre aiwasété mono wamhã, wazere. Me na asisiti. Iwẽ hã aihâiba na marĩ hã isimini da hã, aihâiba wahuré ré ropipa u iꞌaimorĩ nhipai u.
30 Asibꞌrata nhimire hã te te ꞌre aiwasété mono wamhã, sizâri. Me na asisiti. Iwẽ hã aihâiba na marĩ hã isimini da hã, aihâiba wahuré ré ropipa u iꞌaimorĩ nhipai u.
Damro, da te ꞌre irẽme zaꞌra mono zé
31 — Ãne duré roti hã: “Niꞌwa hã timro te te rẽme wamhã, robꞌuiꞌéré te te tãma sõmri, te te irẽmezém na hã.”
32 Tane nherẽ, wa hã wa za ãne aima waihuꞌu zaꞌra waꞌwa: Aibâ norĩ hã, imro aibâ aimawi na ꞌre simisaihuri zaꞌra mono õ nherẽ, timro te te ꞌre rẽme zaꞌra mono wamhã, aibâ hã te za tiwasédé ꞌmanha, piꞌõ za oto aibâ aimawi na simisaihuri wa, mro zahu wamhã, aibâ aimawi na. Duré aibâ, za ãma imro hã tinhimisaihuri te za ꞌmanha.
Marĩ na da te dasima ꞌre iropisutu zahi zaꞌra mono zé
33 — Ãne hã ma tô duré iwapari zaꞌra waꞌwa, ꞌRe ihâimana uꞌâsi mono nhimiroti zahi na Mozési te te ãma irobꞌuiꞌérézé hã: “Taré hã dama ꞌre ropisutu zaꞌra waꞌaba mono tõ. Ãma ꞌre uwaimrami zaꞌra waꞌaba mono, ꞌre iropisutu zahi zaꞌra waꞌaba mono zém na ꞌRe ihâimana uꞌâsi mono ma, za marĩ ꞌre iꞌmanharĩ zaꞌra waꞌaba mono zém na hã.”
34 Tane nherẽ, wa hã wa za ãne aima waihuꞌu zaꞌra waꞌwa: Dama ꞌre ropisutu zahi zaꞌra waꞌaba mono tõ. Tôꞌã! Hâiwa nhisi na hã ꞌre ropisutu zahi zaꞌra waꞌaba mono tõ. E marĩ wa. Ta hã ꞌRe ihâimana uꞌâsi mono ꞌre isãmra mono zé.
35 Duré tiꞌa nhisi na hã dama ꞌre ropisutu zahi zaꞌra waꞌaba mono tõ. E marĩ wa. Ta hã ꞌre ipara waꞌutu mono zé. Duré Zeruzalẽ nhisi na hã dama ꞌre ropisutu zahi zaꞌra waꞌaba mono tõ. E marĩ wa. Ta hã ꞌri nhoꞌu, Apito Uptabi te.
36 Duré, aiꞌrã na aimreme na dama ꞌre ropisutu zaꞌra waꞌaba mono tõ. E marĩ wa. A norĩ waꞌwa hã ꞌmanharĩ zaꞌra waꞌaba dai õ di, aséré ꞌwa hã rã na, niwamhã ꞌrãdâꞌâ uꞌâsi misi si, hâimana zaꞌra da hã.
37 Marĩ hã dama ꞌre ꞌmanharĩ zaꞌra waꞌaba mono da wamhã, ãne si te za dama ꞌre inha zaꞌra waꞌaba mo: “Ĩhe.” Duré asima ꞌre wẽ zaꞌra waꞌaba mono õ wamhã: “Mare di.” Ã hã ãma ꞌre sipa zaꞌra waꞌaba mono wamhã, ta hã oto Iwasété Uptabi* nhimiromhuri.
ꞌRe idasiꞌruiwaꞌâbâ zaꞌra mono zé
38 — Ma tô duré iwapari zaꞌra waꞌwa, ꞌRe ihâimana uꞌâsi mono nhimiroti, ãne hã: “Niꞌwa hã te te atõmo wamnarĩ wamhã, asa ito hã tiwi wamnarĩ. Duré, tane niꞌwa hã te te aiꞌwa pru wamhã, asa iꞌwa hã tiwi pru na.”
39 Tane nherẽ, wa za wa hã ãne aima waihuꞌu zaꞌra waꞌwa: ꞌRe asiꞌrui waꞌâbâ zaꞌra waꞌaba mono tõ, niꞌwam norĩ hã marĩ te te aima ꞌre iꞌmanharĩ wasété zaꞌra waꞌaba mono norĩ ma hã. Niꞌwa hã aiꞌubu wi te te aiꞌazâri wamhã, tãma aipiꞌra na, ihâiba amo niwĩ te te duré aiꞌazâri da.
40 Niꞌwa hã daꞌuza ihâpa iwaꞌâbâ zaꞌẽne te te aiwi âri da, daꞌãma rowairébézéb u te te asaprõni wamhã, tãma ꞌru na, te te duré âri da, ate dasiꞌubuzéb zama.
41 Niꞌwa hã isisa da, misi tiꞌai pibuzém* na marĩ hã tãma duri da, te te aima ꞌru zahi wamhã, tãma duri, maparane tiꞌai pibuzém na.
42 Niꞌwa hã marĩ te te aiwi waptẽrẽ wamhã, tãma sõmri. Duré niꞌwa hã marĩ te te aiwi waptẽrẽ wamhã, iwaꞌrãmimhã apâ te te aima sõmri da, tô tãma sõmri.
Daꞌruiwapariꞌwa norĩ, da te ꞌre isawi pese zaꞌra mono zé
43 — Ãne hã ma tô duré iwapari zaꞌra waꞌwa: “Asiré hã ꞌre sawi pese zaꞌra waꞌaba mono. Aiꞌruiwapariꞌwa norĩ si ꞌre ꞌruiwapari zaꞌra waꞌaba mono.”
44 Tane nherẽ, wa hã wa za ãne aima waihuꞌu zaꞌra waꞌwa: Aiꞌruiwapariꞌwa norĩ hã ꞌre sawi pese zaꞌra waꞌaba mo. Duré te te aima ꞌre irobꞌmanharĩ wasété zaꞌra waꞌaba mono norĩ ãma, ꞌre rowaptẽrẽ zaꞌra waꞌaba mono, ꞌRe ihâimana uꞌâsi mono ma,
45 Aimama aba ꞌra na ꞌre aihâimana zaꞌra waꞌaba mono da, hâiwa ãma ꞌre isãmra mono ꞌra na. E marĩ wa. Ta hã bâdâ hã te te ꞌre robꞌuiwẽ mono da, te te ꞌre ꞌmanharĩ mono wa, iwẽ norĩ ma, duré iwasété norĩ ma zama. Ta hã te duré tãi ma te te ꞌre robꞌru, te te ꞌre robdiꞌi mono da, marĩ iwẽ te te ꞌre iꞌmanharĩ zaꞌra mono norĩ ma hã, duré marĩ iwasédé te te ꞌre iꞌmanharĩ zaꞌra mono norĩ ma zama.
46 Te te ꞌre iꞌasawi pese zaꞌra waꞌaba mono norĩ si, ꞌre sawi pese zaꞌra waꞌaba mono wamhã, e marĩ iwaꞌâ ꞌre waibui waꞌaba mono da bâ. Ãne hã robꞌuiprazé arĩ ubumroiꞌwa norĩ zama te tô te te ꞌre ꞌmanharĩ zaꞌra.
47 Asiwaihuꞌu norĩ si ꞌre ꞌmahârâ wẽ zaꞌra waꞌaba mono wamhã, e marĩ iwẽ te duré isiré hã iꞌmanharĩ zaꞌra waꞌwa. ꞌRe ihâimana uꞌâsi mono nhimiroti te te ꞌre iꞌmadâꞌâ zaꞌra mono õ norĩ zama te duré ãne hã te te ꞌre ꞌmanharĩ zaꞌra.
48 Tahawa, marĩ na upai ãna ꞌre aihâimana zaꞌra waꞌaba mono, Aimama ꞌwa marĩ na te te upai ãna ꞌre ihâimana mono ne, hâiwa ãma ꞌre isãmra mono hã.
