PARA ha mga Hebreo ha Tuna nga Iginsaad, an sekular nga tuig nagtitikang ha pag-arado ngan pagsabwag nga nahitatabo ha gintatawag yana nga Septyembre/Oktubre.

An lunar nga kalendaryo nga may 12 ka bulan (nga an tagsa nga bulan may 29 o 30 ka adlaw) nagriresulta ha tuig nga mas halipot kay han solar nga tuig. Iba-iba nga paagi an gin-gamit basi parihoon an kahilawig hito nga duha. Mahihimo ini pinaagi ha pagdugang hin mga adlaw o pagdugang hin bulan ha pana-panahon, bangin antes magtikang an sunod nga tuig. Hini nga paagi, an kalendaryo magigin katugbang ha panahon han pagtanom ngan pag-ani.

Pero ha panahon ni Moises, ginsidngan han Dios an Iya katawohan nga an sagrado nga tuig kinahanglan magtikang ha bulan han Abib, o Nisan, ha katsaringsing. (Ex. 12:2; 13:4) Usa nga piyesta nga ginsasaurog hini nga bulan an may kalabotan ha pag-ani hin sebada.—Ex. 23:15, 16.

“Masayon la mahibaroan kon magdudugang hin bulan ha kalendaryo o diri,” siring han eskolar nga hi Emil Schürer, ha iya libro nga The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ, (175 B.C.–A.D. 135). “An piyesta han Paskua nga kinahanglan iselebrar kon kadayaw ha bulan han Nisan (14 Nisan), kinahanglan pirme mahituman katapos han vernal [o, spring] equinox . . . Salit kon mapansin ha ikatarapos han tuig nga an Paskua mahitutuman antes han vernal equinox, magdudugang hin ika-13 nga bulan antes an Nisan.”

Gin-gagamit han mga Saksi ni Jehova ini nga pamaagi ha paghibaro han tama nga petsa para ha Panihapon han Ginoo, nga ginsasaurog ha katsaringsing ngan katugbang han Nisan 14 ha Hebreo nga kalendaryo. An mga kongregasyon ha bug-os nga kalibotan abanse nga ginpapahibaro hini nga petsa. a

Pero paonan-o nahibabaroan han mga Hebreo kon matatapos na an usa nga bulan ngan magtitikang an bag-o nga bulan? Yana, bangin puydi mo na la ito kitaon ha inimprinta nga kalendaryo o ha calendar app ha imo gadyet. Pero ha panahon han Biblia, diri ito sugad kasayon.

Ha panahon han Baha, ginhunahuna nga an mga bulan 30 ka adlaw an kahilaba. (Gen. 7:11, 24; 8:3, 4) Ha urhi, para ha mga Hebreo an usa ka bulan diri pirme 30 ka adlaw. Ha Hebreo nga kalendaryo, an usa nga bulan nagtitikang kon makita na an dulom. Mga 29 o 30 ka adlaw ito katapos magtikang an nauna nga bulan.

Makausa, nag-istorya hira David ngan Jonathan mahitungod ha usa nga bulan nga nasiring: “Buwas na an dulom.” (1 Sam. 20:5, 18) Salit posible nga han ika-11 ka siglo B.C.E., abanse na nga ginkakarkula an mga bulan. Paonan-o mahibabaroan han ordinaryo nga Israelita an pagtikang han bag-o nga bulan? An Mishnah, usa nga koleksyon han ginyakan nga mga balaud ngan tradisyon han mga Judio, naghahatag hin pipira nga impormasyon. Iginpapakita hito nga katapos han pagkadistyero han mga Judio, nahidabi na an Sanhedrin (an hitaas nga korte han mga Judio). Ha panahon han pito ka bulan diin ginsasaurog an mga piyesta, nagtitirirok hira ha ika-30 ka adlaw han bulan. Ito nga kalalakin-an an may responsabilidad nga magdesisyon kon san-o magtitikang an sunod nga bulan. Ano an ira basihan?

An mga lalaki nga ginpapwesto ha higtaas nga mga lugar ha palibot han Jerusalem nag-oobserbar ha langit kon gab-i para makita an dulom. Ginpapahibaro dayon nira an Sanhedrin. Kon pagkita han kalalakin-an hini nga korte may igo na hira nga proyba nga nakita na an dulom, igindideklara nira an pagtikang han bag-o nga bulan. Pero ano man kon may mga dampog o burong ngan diri makita han mga magbarantay an dulom?  An presente nga bulan idideklara nga may-ada 30 ka adlaw, ngan magtitikang na an bag-o nga bulan.

Sumala ha Mishnah, iginpapahibaro an desisyon han Sanhedrin pinaagi ha pagharing hin kalayo ha Bukid han mga Olibo, hirani ha Jerusalem. Naghaharing liwat hin kalayo ha iba nga higtaas nga mga lugar ha bug-os nga Israel basi ipasamwak an sumat. Ha paglabay han panahon, nagpapadara na hin mga mensahero. Hito nga paagi, an mga Judio ha Jerusalem, ha bug-os nga Israel, ngan ha iba nga lugar nahibabaro han pagtikang han bag-o nga bulan. Salit an ngatanan durungan nga makakagsaurog han mga piyesta.

Makakabulig ha imo an tsart ha ubos ha pagsabot kon paonan-o konektado an Hebreo nga mga bulan, piyesta, ngan panahon.