HAN madiskobrehan han mga syentista an kemikal nga mga antibiotic ha kabutngaan han ika-20 ka siglo, naglaom an mga doktor nga makakatambal ini hin pipira nga sakit. Ha tinikangan, baga hin epektibo ini. Kondi tungod han kalyap nga paggamit hini, nagkaada mga bakterya nga diri namamatay han antibiotic.

Basi makabiling hin bag-o nga tambal para ha impeksyon, gin-adman utro han pipira nga syentista an kadaan nga mga pamaagi ha pagkontrol hin sakit. An usa hini amo an pag-estudyo kon ano an kapulsanan han sirak han adlaw ngan presko nga hangin ha aton kahimsog.

Hadto ha Inglatera, may mga nasiring nga nakakatambal an sirak han adlaw ngan an presko nga hangin. Iginrekomendar ni Doktor John Lettsom (1744-1815) nga maopay an hangin nga tikang ha dagat ngan sirak han adlaw para ha kabataan nga may tuberkulosis (TB). Han 1840, naobserbaran han surgeon nga hi George Bodington nga adton nagtatrabaho ha gawas—parauma, paraarado, ngan parabantay hin kakarnerohan—kasagaran nga waray TB, samtang adton haros aada pirme ha sulod hin bilding mas masayon magkaada hito.

An nars nga hi Florence Nightingale (1820-1910) nagin kilala ha iya pamaagi ha pagtambal ha may samad nga mga Britano nga sundalo ha panahon han Crimean War. Nag pakiana hiya: “Nakasulod ka na ba ha kwarto hin bisan hin-o . . . ha gab-i, o antes abrihan an mga bintana ha aga, ngan naobserbaran mo nga an baho baga hin nabur-ok tungod kay waray nakakasulod nga hangin?” Iya iginrekomendar nga mas maopay nga an hangin ha sulod han kwarto han pasyente magin presko pariho ha gawas, kondi sadang siguruhon nga diri hagkuton an pasyente. Hiya nagdugang: “Ha akon hilawig nga eksperyensya ha pag-ataman hin mga may sakit, naobserbaran ko nga siyahan ha ngatanan, kinahanglan han pasyente an presko nga hangin, ngan ikaduha, nanginginahanglan hira hin kahayag . . . Ngan diri la basta kahayag kondi direkta nga sirak han adlaw.” Damu liwat an natoo hito nga panahon nga an pagbulad han mga punda, sapin ha higdaan, ngan mga bado nakakabulig ha maopay nga kahimsog.

 Daku na an igin-uswag han syensya tikang han panahon ni Florence Nightingale, kondi pariho la gihapon hito an nadiskobrehan han moderno nga mga pagsaliksik. Pananglitan, nadiskobrehan ha usa nga pag-aram ha Tsina han 2011 nga ha mga dormitoryo ha kolehiyo nga damu hinduro an naukoy ngan diri maopay an bentilasyon “mas damu an may impeksyon ha respiratory system.”

Ginkikilala han World Health Organization (WHO) nga an natural nga bentilasyon, upod na an nasulod ngan nagawas nga hangin ha usa nga bilding, importante para makontrol an impeksyon. Ngani, an mga instruksyon nga iginpublikar han WHO han 2009 nagrirekomendar nga gamiton an natural nga bentilasyon basi maibanan an posibilidad nga magkaada impeksyon ha mga hospital. *

Bangin sumiring ka, ‘Maopay gud ito. Pero ginsusuportaran ba ito han syensya? Paonan-o nakukontrol han sirak han adlaw ngan hangin an impeksyon?’

May pipira nga baton an mga pagsaliksik nga gindumara ha United Kingdom Ministry of Defence. Karuyag hibaroan han mga syentista didto kon mationan-o kaiha magigin peligroso an hangin kon may bumuto ha London nga bayolohikal nga armas nga may nakakadaot nga mga bakterya. Basi hibaroan an kaihaon han kinabuhi han mga organismo nga nagigin hinungdan han sakit, an mga parasaliksik nagbutang hin E. coli nga mga mikroorganismo ha sapot han lawa-lawa o baraw ngan iginbutang ito ha gawas basi mahanginan. Ito nga eksperimento ginhimo ha gab-i kay maaram man an publiko nga namamatay ito nga bakterya tungod han sirak han adlaw. Ano an resulta?

Paglabay hin mga duha ka oras, patay na an haros ngatanan nga bakterya. Kondi han iginbutang an bakterya ha usa nga sarado nga kahon ha pariho gihapon nga lokasyon, temperatura, ngan kaalindanga, kadam-an hito buhi la gihapon paglabay hin duha ka oras. Kay ano? Matin-aw, may substansya ha natural nga hangin nga nakakamatay ha mga kagaw. Ano man ito, diri pa ito hinbabaroan. Kondi may gin-uunabi an mga parasaliksik nga usa nga substansya nga aada ha hangin nga “nagios sugad nga natural nga pangontra ha mga organismo o kagaw nga aada ha atmospera.”

An sirak han adlaw may natural liwat nga pangontra nga mga substansya. Iginsaysay han Journal of Hospital Infection nga “kadam-an han mikrobyo nga nagigin hinungdan han mga impeksyon nga dara han hangin namamatay ha sirak han adlaw.”

Paonan-o ka magpapahimulos hini nga impormasyon? Bangin karuyag mo gumawas hin madaliay basi magpasirak ngan huminggot hin presko nga hangin. Makakaopay gud ito ha imo.