1. Ano nga klase hin paglakaton an paghihimoon ni Jonas, ngan ano an iya inaabat ha iya destinasyon?

DAKU pa an panahon ni Jonas ha paghunahuna. Magtitikang pa la hiya pagbaktas hin sobra 800 ka kilometro—nga posible umabot hin usa ka bulan, o sobra pa. Siyahan, kinahanglan hiya magdesisyon kon diin hiya maagi—ha mas halipot nga ruta o ha mas hirayo kondi talwas nga dalan, katapos magbabaktas hiya ha mga walog ngan kabukiran. Maagi hiya ha haluag nga Disyerto han Sirya, matabok hin mga salog sugad han daku nga Salog Euprates, ngan mamimiling hin makakaturogan ha mga bungto ngan baryo han Sirya, Mesopotamia, ngan Asirya. Samtang nalabay an mga adlaw han iya pagbaktas, nahunahuna niya an iya destinasyon, nagtitikahirani hiya ha syudad nga iya gud nahahadlokan—an Ninibe.

2. Paonan-o gintutdoan ni Jehova hi Jonas nga karawaton an iya toka?

² Usa nga butang an sigurado hi Jonas: Diri na hiya makakaatras o makakapalagiw hini nga toka. Ginbuhat na niya ito hadto. Sugad han aton hinbaroan ha nahiuna nga kapitulo, mapailubon nga gintutdoan ni Jehova hi Jonas pinaagi hin subasko ha dagat ngan hin milagroso nga pagtalwas ha iya pinaagi hin daku hinduro nga isda. Paglabay hin tulo ka adlaw, iginsuka nga buhi hi Jonas ha baybayon. Tungod han nahitabo, nagin mas masinugtanon ngan mapainubsanon hiya.—Jonas, kap. 1, 2.

3. Ano nga kalidad an iginpakita ni Jehova kan Jonas, ngan ano nga pakiana an nabangon?

 ³ Han ginsugo utro ni Jehova hi propeta Jonas nga kumadto ha Ninibe, sinugot hiya ngan nagtikang pagbaktas tipaeste. (Basaha an Jonas 3:1-3.) Kondi nagbag-o gud ba hiya katapos hiya disiplinahon ni Jehova? Pananglitan, nagpakita hi Jehova hin kalooy ha iya, gintalwas hiya tikang ha kalumos, waray siruti bisan kon nakasayop, ngan gintagan utro hin higayon ha pagtuman ha iya toka. Katapos hini ngatanan, nahibaro ba hiya ha pagpakita hin kalooy? Kasagaran nga makuri para ha diri hingpit nga mga tawo an pagpakita hito. Aton kitaon kon ano an aton mahibabaroan ha eksperyensya ni Jonas.

4, 5. Kay ano nga gin-unabi ni Jehova an Ninibe sugad nga “daku nga bungto,” ngan ano an igintututdo hito mahitungod ha iya?

⁴ Diri pariho han pagtagad ni Jonas, an Ninibe importante kan Jehova. Tulo ka beses nga ginkotar han rekord ni Jonas hi Jehova nga nag-uunabi ha ‘Ninibe nga daku nga bungto.’ (Jon. 1:2; 3:2; 4:11) Kay ano nga ini nga syudad daku, o importante kan Jehova?

 ⁵ An Ninibe kadaan nga syudad, usa han siyahan nga gin-establisar ni Nimrod katapos han Baha. Haluag ngan matawo ito nga rehiyon nga may sakop nga iba pa nga syudad, ngan maabot hin tulo ka adlaw kon babaktason tikang ha usa nga durho ngadto ha kaluyo. (Gen. 10:11; Jon. 3:3) An Ninibe may dagku ngan mag-opay nga templo, magrig-on nga pader, ngan iba pa nga istraktura. Kondi diri ito an hinungdan kon kay ano nga importante ito nga syudad kan Jehova. An importante ha iya amo an mga tawo. Hito nga panahon, daku an populasyon han Ninibe. Bisan pa han karaotan han mga tawo, nagtatagad ha ira hi Jehova. Ginpapabilhan niya an kinabuhi han tawo, ngan para ha iya an kada tagsa mahimo magbasol ngan mahibaro ha pagbuhat han husto.

6. (a) Kay ano nga posible nga nahadlok hi Jonas ha Ninibe? (Kitaa liwat an footnote.) (b) Ano an aton mahibabaroan mahitungod ha pagsangyaw ni Jonas?

⁶ Han inabot na hi Jonas ha Ninibe, posible nga nadugangan an iya kahadlok hito nga lugar tungod han daku nga populasyon hito nga sobra 120,000. * Ha sulod hin usa ka adlaw, nagbinaktas hiya ngadto ha sentro han syudad, bangin ha pagpinamiling hin angayan nga dapit ha pagsangyaw. Paonan-o niya nakaistorya an mga tawo? Maaram ba hiya han ira yinaknan? O milagroso ba nga gintagan hiya ni Jehova hin abilidad ha pagyakan hito? Diri kita maaram. Posible nga iginpasamwak ni Jonas an mensahe ha iya yinaknan nga Hebreo ngan gumamit hin parahubad basi masabtan ito han mga taga-Ninibe. Anoman an nahitabo, simple an iya mensahe ngan posible nga waray maruyagi han mga tawo: “Kap-atan na la ka adlaw, ngan an Ninibe paglalaglagon.” (Jon. 3:4) Maisugon ngan pauroutro niya ito nga iginpasamwak. Ha pagbuhat hito, nagpakita hiya hin talagsahon nga kaisog ngan pagtoo—mga kalidad nga labi nga ginkikinahanglan han mga Kristiano yana.

7, 8. (a) Paonan-o ginios an mga taga-Ninibe ha mensahe ni Jonas? (b) Ano an ginbuhat han hadi han Ninibe han hinbaroan niya an mensahe ni Jonas?

⁷ An mensahe ni Jonas nakaaghat ha mga taga-Ninibe nga mamati ha iya. Sigurado nga ginhunahuna niya nga masisina hira ngan magigin madarahog. Kondi may nahitabo nga diri ginlalaoman. Namati hira! An iya tagna mahitungod ha kabungkagan  madagmit nga nagsarang ngan nagin uruistorya ha bug-os nga syudad. (Basaha an Jonas 3:5.) An mga riko ngan pobre, batan-on ngan lagas—ngatanan nagbasol. Nagpuasa hira. Waray pag-iha, hinbaroan ito han hadi.

⁸ An hadi nagbasol liwat. Tungod han kahadlok ha Dios, binuhat hiya ha iya trono, ginhukas an iya magarbo nga bado, nagsul-ot hin masapara nga panapton pariho han kanan iya katawohan, ngan ‘liningkod [pa ngani] ha agbon.’ Upod an iya bantogan nga mga tawo, iya gindeklara nga opisyal an pagpuasa nga ginhihimo han mga tuminungnong. Iya ginsugo an tanan nga magsul-ot hin panapton nga sako, bisan an mga hayop. * Mapainubsanon nga ginkarawat niya nga an iya katawohan mga madarahog ngan magraot. Tungod kay naglalaom nga malolooy an tinuod nga Dios kon makita an ira pagbasol, an hadi nagsiring: “An Dios . . . bumaya [unta] han iya mabangis nga kasina, nga kita diri mahanaw.”—Jon. 3:6-9.

9. Ano an ginsiring han mga kritiko mahitungod ha mga taga-Ninibe, kondi paonan-o kita nahibaro nga sayop hira?

⁹ May mga kritiko nga nasiring nga imposible magbasol hin sugad kadagmit an mga taga-Ninibe. Kondi an mga eskolar ha Biblia nagsiring nga natural la ito ha sugad nga kultura ha kadaan nga panahon, diin an mga tawo damu an patootoo ngan paburobag-o an disposisyon. Dugang pa, maaram kita nga sayop ito nga mga kritiko tungod kay ha urhi nag-unabi mismo hi Jesu-Kristo mahitungod han pagbasol han mga taga-Ninibe. (Basaha an Mateo 12:41.) Maaram hiya han iya ginsisiring tungod kay nag-eksister na hiya ha langit ngan nakita ito nga panhitabo. (Juan 8:57, 58) An tinuod, diri gud naton sadang hunahunaon nga imposible magbasol an mga tawo, anoman hira karaot para ha aton. Hi Jehova la an nakakabasa ha kasingkasing han usa.

10, 11. (a) Ano an ginbuhat ni Jehova han nagbasol an mga taga-Ninibe? (b) Kay ano nga makakasiguro kita nga waray magsayop hi Jehova ha iya iginpahayag nga paghukom?

¹⁰ Ano an ginbuhat ni Jehova han nagbasol an mga taga-Ninibe?  Ha urhi hi Jonas nagsurat: “An Dios nakakita han ira mga buhat, nga hira tinalikod tikang ha ira maraot nga paagi; ngan an Dios nagbasol han maraot nga iya iginsiring nga iya bubuhaton ngada ha ira; ngan hiya waray magbuhat hini.”—Jon. 3:10.

¹¹ Karuyag sidngon ba hini nga nagsayop hi Jehova ha iya iginpahayag nga paghukom ha Ninibe? Diri. An Biblia nagsasaysay nga hingpit an hustisya ni Jehova. (Basaha an Deuteronomio 32:4.) Nawara an kasina ni Jehova ha mga taga-Ninibe. Nakita niya an ira pagbag-o ngan nasantop nga diri na angayan an sirot nga iya unta ipapadapat. Salit nagdesisyon hiya nga kalooyan hira.

12, 13. (a) Paonan-o iginpakita ni Jehova nga makatadunganon, mapauyon-uyon, ngan maloloy-on hiya? (b) Kay ano nga diri buwa an tagna ni Jonas?

¹² Hi Jehova diri usa nga Dios nga istrikto, waray gugma, ngan madarahog, sugad han agsob ihulagway han mga lider han relihiyon. Lugod, hiya makatadunganon, mapauyon-uyon, ngan maloloy-on. Kon nagdidesisyon hiya ha pagsirot ha magraot, iya anay ginagamit an iya mga representante ha tuna ha pagpahamangno tungod kay karuyag niya buhaton han magraot an ginbuhat han mga taga-Ninibe—nagbasol ngan nagbag-o. (Esek. 33:11) Hi Jehova nagsiring kan propeta Jeremias: “Bisan san-o . . . ako pagyakan mahatungod hin usa nga nasud, ngan mahatungod hin usa nga ginhadian, ha pag-abot ngan ha pagbungkag ngan ha paggunaw hini; kon ito nga nasud, nga hinanabihan ha akon pagyakan, bumalik tikang ha ira karaotan, akon pagbabasolan an maraot nga akon ginhunahuna pagbuhat ha ira.”—Jer. 18:7, 8.

¹³ Buwa ba an tagna ni Jonas? Diri; nakagpahamangno ito ha mga taga-Ninibe sugad han katuyoan ni Jehova. Ito nga pahamangno iginhatag tungod han ira magraot nga buhat—nga ira ginbag-o ha urhi. Kon bumalik hira ha pagbuhat hito, ipapadapat ha ira han Dios an paghukom nga iya ginsiring. Ngan ito gud an nahitabo ha urhi.—Sep. 2:13-15.

14. Ano an reaksyon ni Jonas ha kalooy nga iginpakita ni Jehova ha mga taga-Ninibe?

¹⁴ Ano an reaksyon ni Jonas han waray umabot an kabungkagan ha takna nga iya ginlalaoman? Aton mababasa: “Ini nakaburigo hinduro kan Jonas ngan hiya nasina.” (Jon. 4:1) Nag-ampo pa ngani hiya ha paagi nga baga hin gintatadong an Makagarahum-ha-ngatanan! Nagsiring hiya nga nagpabilin na la unta hiya ha iya lugar. Siring liwat niya nga ha tinikangan pa la maaram na hiya nga diri bubungkagon ni Jehova an Ninibe; ito pa ngani an iya iginpasangil ha iya pagpalagiw ngadto ha Tarsis. Katapos naghangyo hiya nga mamatay na la, ngan nagsiring nga mas maopay pa an mamatay kay ha mabuhi.—Basaha an Jonas 4:2, 3.

15. (a) Ano an bangin nakapasubo ngan nakapasina kan Jonas? (b) Paonan-o gintagad ni Jehova an iya masurub-on nga propeta?

 ¹⁵ Ano an ginkabarak-an ni Jonas? Diri naton mahibabaroan an ngatanan nga iya ginhunahuna, kondi maaram kita nga iginpasamwak niya ha mga taga-Ninibe an ira kabungkagan. Tinoo hira ha iya, salit waray kabungkagan nga inabot hito nga takna. Nahadlok ba hiya nga pakarauton o tawagon nga palso nga propeta? Anoman an iya ginhunahuna, waray hiya malipay ha pagbasol han mga tawo o ha kalooy ni Jehova. Lugod, baga hin nasina hiya, nalooy ha kalugaringon, ngan inabat nga nadaot an iya reputasyon. Bisan pa hito, an maloloy-on nga Dios may nakita pa gihapon nga maopay hinin masurub-on nga propeta. Imbes nga sirotan tungod han kawaray-pagtahod, mapinairon nga ginpakianhan hiya ni Jehova basi makapanhunahuna hiya: “Nagbubuhat ka ba hin maopay ha imo kasina?” (Jon. 4:4) Binaton ba hi Jonas? Waray magsumat an Biblia.

16. Ha ano nga mga paagi iginpapakita han iba nga diri hira nauyon ha panhunahuna han Dios, ngan ano an aton mahibabaroan ha ehemplo ni Jonas?

¹⁶ Masayon la hukman hi Jonas tungod han iya ginbuhat, pero sadang naton hinumdoman nga an diri hingpit nga mga tawo usahay diri nauyon ha panhunahuna han Dios. An iba bangin naghuhunahuna nga unta ginpupugngan ni Jehova an usa nga trahedya, o ginlalaglag dayon an magraot, o hadto pa unta ginbungkag inin bug-os nga kalibotan. An ehemplo ni Jonas nagpapahinumdom ha aton nga kon diri kita nauyon ha panhunahuna ni Jehova, an aton panhunahuna an kinahanglan bag-uhon—diri an Iya.

17, 18. (a) Ano an ginbuhat ni Jonas pagbaya niya ha Ninibe? (b) Ano an epekto kan Jonas han tabayag nga ginpatubo ni Jehova?

¹⁷ An masurub-on nga propeta binaya ha Ninibe pero waray hiya umuli. Nagbaktas hiya tipaeste, ha may mga kabukiran diin nakikita an bug-os nga Ninibe. Didto, naghimo hiya hin sirongan ngan naghulat han mahitatabo. Bangin naglalaom pa gihapon hiya nga makita an kabungkagan hito. Paonan-o tututdoan ni Jehova inin diri mapinasayloon nga tawo nga magin maloloy-on?

¹⁸ Han gab-i, ginpahinabo ni Jehova nga may tumubo nga “tabayag.” Pagmata ni Jonas, nakita niya inin marampag nga tanom nga haglapad an dahon nga mas nakakahatag hin landong kay han iya diri marig-on nga sirongan. “Hi Jonas nalipay kaopay” ha tanom, bangin ginhunahuna niya nga iton milagroso nga pagtubo pangirilal-an han bendisyon ngan pag-uyon han Dios. Kondi ginbuhat ito ni Jehova diri la basi makahatag hin landong o mawara  an kasina ni Jonas. Karuyag Niya matugkad an iya kasingkasing. Salit naghimo an Dios hin dugang nga milagro. Naggamit Hiya hin ulod basi patayon an tanom. Katapos, nagpadara Hiya “hin mapaso hinduro nga hangin ha sinirangan” tubtob nga hi Jonas “nahiraptay” ha kapaso. Nasubo na liwat hi Jonas, ngan naghangyo utro ha Dios nga mamatay na unta hiya.—Jon. 4:6-8.

19, 20. Ano an ginsiring ni Jehova kan Jonas may kalabotan ha tabayag?

¹⁹ Makausa pa, ginpakianhan ni Jehova hi Jonas kon husto ba nga masina hiya, hini nga takna ha kalaya han tanom. Imbes nga magbasol, nangatadongan hi Jonas: “Ako nagbubuhat hin maopay ha kasina, bisan ngadto ha kamatayon.” Panahon na para ipatin-aw ni Jehova kan Jonas an leksyon.—Jon. 4:9.

²⁰ An Dios nagsiring kan Jonas nga nasusubo an propeta ha kalaya han ordinaryo nga tanom nga basta la tinubo ha gab-i, nga diri ngani hiya an nagtanom o nagpatubo. Katapos an Dios nagsiring: “Diri ba ako magtatagad han Ninibe adton daku nga bungto, diin aada an labaw hin usa kagatos karuhaan ka yukot nga tawo nga diri nakakatino han ginkakalainan han ira too nga kamot ngan han  ira wala nga kamot; ngan an damu liwat nga hayop?”—Jon. 4:10, 11. *

21. (a) Ano nga ilustrasyon an gin-gamit ni Jehova ha pagtutdo kan Jonas? (b) Paonan-o an asoy mahitungod kan Jonas mabulig ha aton nga usisahon an aton kalugaringon?

²¹ Nasasabtan mo ba an karuyag sidngon han ilustrasyon ni Jehova? Hi Jonas waray ginbuhat ha pag-ataman ha tanom. Ha luyo nga bahin, hi Jehova an gintikangan han kinabuhi han mga taga-Ninibe ngan an nagtatagana ha ira, sugad han iya ginbubuhat ha ngatanan nga linarang. Kay ano nga mas ginpabilhan ni Jonas an usa la nga tanom kay han kinabuhi han 120,000 nga tawo, labot pa han ira mga hayop? Tungod ba kay gintugotan niya nga magin makikalugaringon hiya? Aw, nasubo hiya ha kalaya han tanom tungod kay nakapahimulos hiya hito. Nasisina ba hiya ha Ninibe tungod han iya makikalugaringon nga motibo—karuyag niya nga diri maalohan ngan mapamatud-an nga husto hiya? An asoy mahitungod kan Jonas mabulig ha aton nga usisahon an aton kalugaringon. May-ada ba ha aton diri nagkakaada hin sugad nga mga tendensya? Mapasalamaton gud kita nga mapailubon nga gintututdoan kita ni Jehova nga magin diri makikalugaringon, magin mas mapinairon, ngan mas maloloy-on—pariho ha iya!

22. (a) Ano an epekto kan Jonas han maaramon nga instruksyon ni Jehova mahitungod ha kalooy? (b) Ano nga leksyon an angay naton hibaroan?

²² Nahibaro ba hi Jonas hin leksyon ha iya eksperyensya? An libro han Jonas nagtatapos ha usa nga pakiana ni Jehova. An pipira nga kritiko bangin magsiring nga waray bumaton hi Jonas. Pero ha pagkamatuod, binaton hiya. An iya baton amo mismo an libro nga gintawag ha iya ngaran. Iginpapakita han mga ebidensya nga hi Jonas an nagsurat hito. Handurawa la ito nga propeta nga nakauli nga talwas ha iya natawohan nga lugar, ngan nagsusurat hini nga asoy. Mahuhunahuna naton an mas edaran, mas maaramon, ngan mas mapainubsanon nga lalaki nga nagpipiling-piling samtang ginsusurat an iya kasaypanan, pagtalapas, ngan pagdumiri ha pagpakita hin kalooy. Matin-aw nga nahibaro hi Jonas hin importante nga leksyon ha maaramon nga instruksyon ni Jehova. Nahibaro hiya ha pagin maloloy-on. Mahibabaro ba liwat kita?—Basaha an Mateo 5:7.