Konttenttiyaa bessa

Kesuwaa bessa

Eliyas Huteranne I Giigisso Ibraawetto Geeshsha Maxaafata

Eliyas Huteranne I Giigisso Ibraawetto Geeshsha Maxaafata

IBRAAWETTUWAN xaafettida Geeshsha Maxaafaa nabbabana danddayay? Neeni waaya danddayana. Ibraawettuwan xaafettida Geeshsha Maxaafaa mule beˈa erennankka aggana danddayaasa. Gidikkokka, 16tta xeetu layttaa heeran deˈida eranchaa Eliyas Huterabaanne i Ibraawettuwan attamissido naaˈˈu Geeshsha Maxaafaabaa eriyoogee neessi deˈiya Geeshsha Maxaafaa neeni keehi nashshanaadan maaddana.

Eliyas Huteri ha wodiyan Polanddenne CHek Iripublike zawaa matan, Jarmanen Gorlitiz giyo qeeri kataman 1553n yelettiis. Huteri Jenan Luteran Yuniversttiyan Giddo Arshsho qaalata xannaˈiis. Ayyo layttay biron 24 gidiyo wode, i Lepzigen Ibraawetto qaalaa profeesere gididi sunttettiis. I gooba erancha gidiyo gishshawu, tamaareti oyddu layttan Ibraawettuwaa, Giriikettuwaa, Laatinettuwaanne Jarmanettuwaa tamaariyo timirtte keettaa Nurembergen essiis. He wode ay timirtte keettan woy yuniversttiyan hegaadan oottiyoogee danddayettennaba.

“I GIIGISSO GEESHSHA MAXAAFAA LOˈˈOTETTAA”

Huteri 1587n Ibraawettuwan giigissido Geeshsha Maxaafaa huuphe yohuwaa sinttaa

Huteri 1587n, Galˈˈa Maachaa giyo Geeshsha Maxaafaa shaahuwaa Ibraawettuwan giigissiis. Hegee Derekh ha-Kodesh geetettees; he sunttay Isiyaasa 35:8⁠ppe ekettiis; hegee “Geeshshatettaa Ogiyaa” giyoogaa. Beˈiyo wode loˈˈiya he maxaafay “i giigissido Geeshsha Maxaafaa loˈˈotettaa” asay nashshanaadan oottees. SHin he Geeshsha Maxaafay daro maaddiyaagaa gidanaadan oottiyaabay, tamaareti Ibraawettuwaa tamaaranawu keehi goˈettiyo miishsha gididoogaa.

Huteri Ibraawettuwan giigissido Geeshsha Maxaafay keehi maaddiyaaba gidiyoogaa akeekanawu, issi tamaaree Geeshsha Maxaafaa Ibraawettuwan nabbabanawu maliyo wode metootiyo naaˈˈubaa beˈa. Koyruwan, pitaleti dummanne meezetoogaa mala gidokkona; naaˈˈanttuwan, waanna qaalaa bolli sinttaara woy guyyeera gujettiyaabati he waanna qaalaa shaakki eriyoogee metanaadan oottoosona. Leemisuwawu, נפשׁ (nefesh geetettidi nabbabettiya) qaalay “shemppo” giyoogaa. Hizqqeela 18:4n he qaalaa bolli ה (ha) pitalee gujettiis; hegaara issippe xaafettiyo wode הנפשׁ (han·nefesh) gidees. Tamaaribeenna urawu הנפשׁ (han·nefesh) giyaagee נפשׁ (nefesh) giyaagaappe keehi dumma qaala milatana danddayees.

Huteri ba tamaareta maaddanawu dumma hiillaa goˈettiis; Ibraawetto pitaleta naaˈˈu meran, hegeekka, borxxu oottidinne gidduwaa kofa oottidi xaafiis. Waanna qaalata borxxu giida pitaletun xaafiis. Waanna qaalaa bolli sinttaara woy guyyeera xaafettiya pitaleta qassi kofa oottidi xaafiis. Hegaadan oottidoogee tamaareti Ibraawetto doonaa tamaariyo wode waanna qaalata sohuwaara akeekanaadan maaddiis. Inggilizettuwan giigida, Pilgganawu Maaddiya Qofaa Oyqqida—Ooratta Alamiyaa Geeshsha Maxaafaa Xuufetu Birshshettankka tohossa qofay hegaadan xaafettiis. Xaafettidoogaadan nabbabettiya Ibraawetto waanna qaalay borxxu giida pitaliyan, hegaa bolli gujettiya pitalee qassi hara meran xaafettiis. Qommoora qonccida leemisoti, Hizqqeela 18:4y Pilgganawu Maaddiya Geeshsha Maxaafaa tohossa qofaaninne Huteri giigissido Ibraawetto Geeshsha Maxaafan issi meran xaafettidoogaa bessoosona.

IBRAAWETTUWAN BIRSHSHETTIDA “OORATTA MAACHAA”

Ooratta Maachaa giyo Geeshsha Maxaafaa shaahuwaa Huteri 12 qaalan attamissiis. I hegaa 1599n Nurembergen attamissiis; hegee darotoo Nuremberge Polyglot geetettees. Huteri Giriikettuwan xaafettida Geeshsha Maxaafaa shaahoy Ibraawettuwan birshshettanaadankka koyiis. SHin i Ibraawettuwan birshshettidaagaa demmanawu daro miishshaa kessanawu koyikkokka, hegaa demmana danddayibeennaagaa yootiis. * Yaatiyo gishshawu, Ooratta Maachaa Giriikettuwaappe Ibraawettuwawu birshshanawu qofaa qachiis. Huteri oottiyo hara ubbabaa aggibayidi, issi laytta xallan hegaa birshshidi wurssiis!

Huteri Ibraawettuwan birshshido, Geeshsha Maxaafaa Giriiketto shaahoy ay keenaa maaddidee? Ibraawetto qaalaa eranchay Franz Delitishi 1891n hagaadan giis: “I Ibraawettuwan birshshidobay qaalaa i loytti eriyoogaa bessees; hegee Kiristtaaneti darin erennabaa; qassi he xuufiyan likke gididabaa zaari zaaridi xaafido gishshawu hegee waabe oottidi goˈettana danddayiyoobaa.”

DARO WODIYAWU MAADDIDAAGAA

Huteri birshshiyo oosuwan duretibeenna, qassi i attamissidobay darin bayzettibeenna. SHin, i oottidobay daro wodiyawu keehi maaddiis. Leemisuwawu, i Ibraawettuwan giigissido Ooratta Maachaa 1661n Wiliyam Robertsoni, qassi 1798n Richard Kadiki zaaretti giigissidi attamissidosona. Huteri Giriikettuwan koyro xaafettidaagaappe birshshiyo wode, Ibraawettuwaappe ekettidaagaa woy Yihoowa giyaagaa bessanaassa giidi qoppido sohuwan Kyʹri·os (Godaa), qassi The·osʹ (Xoossaa) giyaagaa “Yihoowa” (יהוה, JHVH) giidi suure birshshiis. Huteri birshshidobay Giriikettuwan xaafettida Geeshsha Maxaafaa shaahuwan Xoossaa sunttaa kase deˈiyoosan zaarettidi gelissanaadan maaddiya naqaasha; Ooratta Maachaa daro birshshettati Xoossaa buzo sunttaa goˈettenna gishshawu, i oottidobay keehi maaddiyaaba.

Haroode Giriikettuwan xaafettida Geeshsha Maxaafaa shaahuwan Yihoowa giya Xoossaa sunttaa beˈiyo wode, Eliyas Huteri oottidobaanne maalaaliya hanotan i birshshido Ibraawetto Geeshsha Maxaafata hassaya.

^ MENT. 9 Hegaappe kasekka, eranchati Ooratta Maachaa Ibraawettuwan birshshidosona. Etappe issoy 1360 heeran birshshida Simon Atumanosa. Haray qassi 1565 heeran birshshida, Jarmane eranchaa Osvalt SHirekenfaksa. He birshshettati mule aattamettibookkona; ubba haˈˈi xayidosona.