Pfukelani kha mafhungo

Pfukelani kha zwi re ngomu

NGUDO 2

U Ḓiṱukufhadza

U Ḓiṱukufhadza

U ḒIṰUKUFHADZA ZWI AMBA MINI?

Vhathu vhane vha ḓiṱukufhadza vha na ṱhonifho. A vha ḓikukumusi nahone a vha ṱoḓi vhaṅwe vhathu vha tshi vha dzhia vhe vha ndeme. Nṱhani hazwo muthu ane a ḓiṱukufhadza u na ndavha na vhaṅwe vhathu nahone o ḓiimisela u guda khavho.

Vhaṅwe vhathu vha vhona u nga u ḓiṱukufhadza ndi vhushayanungo, fhedzi zwenezwo a si ngoho. Ngoho ndi ya uri u ḓiṱukufhadza zwi ita uri vhaṅwe vhathu vha kone u vhona vhukhakhi havho na u ḓivha zwine vha si kone u zwi swikelela.

NDI NGANI U ḒIṰUKUFHADZA ZWI ZWA NDEME?

  •   U ḓiṱukufhadza zwi a vhuyedza kha u fhaṱa vhukonani. Bugu ine ya pfi The Narcissism Epidemic i ri: “Zwi a leluwa uri vhathu vhane vha ḓiṱukufhadza vha vhumbe vhukonani.” I dovha ya amba uri vhenevho vhathu, “zwi a vha lelutshela u davhidzana na vhaṅwe.”

  •   U ḓiṱukufhadza zwi ita uri ṅwana waṋu a vhe na vhumatshelo havhuḓi. Arali ṅwana waṋu a guda u ḓiṱukufhadza zwino, zwi ḓo mu lelutshela uri a wane mushumo musi o no aluwa. Vho Dokotela Leonard Sax vho ṅwala uri: “Arali muthu muswa a tshi ḓikukumusa, a tshi kundelwa u vhona zwithu zwine a nga si kone u zwi swikelela a nga si bvelele musi a tshi ṱoḓa mushumo. Fhedzi muthu muswa ane a ṱoḓa u ḓivha zwine mutholi wawe a ṱoḓa, a nga fheleledza o wana wonoyo mushumo.” a

NḒILA YA U GUDISA U ḒIṰUKUFHADZA

Thusani ṅwana waṋu uri a si ḓidzhiele nṱha.

ZWINE BIVHILI YA AMBA: “Ane a humbula uri u wa ndeme ngeno e si tshithu, u khou ḓifhura.”​—Vhagalata 6:3.

  •   Iledzani u xedza ṅwana waṋu. U vhudza ṅwana waṋu uri, “Miḽoro yaṋu yoṱhe i nga bvelela” na uri “Ni nga vha tshiṅwe na tshiṅwe tshine na ṱoḓa” zwi nga pfala zwi tshi ṱuṱuwedza, fhedzi zwenezwo a si kanzhi zwi tshi itea. Arali vhana vhaṋu vha na zwipikwa zwine zwa swikelelea nahone vha finya dza khwaṱha, vha nga bvelela.

  •   Khoḓani zwe vha ita. U sokou vhudza ṅwana waṋu uri ndi muthu wa ndeme, a zwi iti uri a ḓiṱukufhadze. Mu khoḓeleni zwe a ita.

  •   Itani uri ṅwana waṋu a si fhedze tshifhinga tshinzhi kha vhudavhidzano ha nnyi na nnyi (social media). Kanzhi kha vhudavhidzano ha nnyi na nnyi ndi hune vhathu vha ḓivhea vhuimoni ha nṱhani, vha amba nga vhukoni havho na zwe vha zwi swikelela. Zwenezwo a zwi sumbedzi u ḓiṱukufhadza.

  •   Ṱuṱuwedzani ṅwana waṋu uri a ṱavhanye u humbela pfarelo. Thusani ṅwana waṋu uri a pfesese na u ṱanganedza vhukhakhi hawe.

Mu gudiseni u livhuwa.

ZWINE BIVHILI YA AMBA: “Ni dzule ni tshi livhuwa.”—Vhakolosa 3:15.

  •   U dzhiela tsiko nṱha. Vhana vha tea u dzhiela nṱha tsiko na u pfesesa uri vhutshilo hashu ho ḓitika ngayo. Ri ṱoḓa muya uri ri feme, maḓi uri ri nwe na zwiḽiwa uri ri ḽe. Shumisani dzenedzi tsumbo u thusa vhana uri vha dzhiele nṱha zwithu zwi mangadzaho zwe Mudzimu a zwi sika.

  •   U dzhiela vhaṅwe vhathu nṱha. Thusani ṅwana waṋu uri a si vhe na vivho musi vhaṅwe vhana vhe na vhutsila kana vhukoni ho no fhira hawe, vhudzuloni ha zwenezwo a gude khavho.

  •   U livhuwa. Gudisani ṅwana waṋu u livhuwa zwi tshi bva mbiluni. U livhuwa zwi ri thusa uri ri dzule ri tshi ḓiṱukufhadza.

Gudisani vhana vhaṋu uri ndi zwa ndeme u thusa vhaṅwe.

ZWINE BIVHILI YA AMBA: “Ni ḓiṱukufhadze ni dzhie vhaṅwe vhe vhahulwane kha inwi. Ni songo lavhelesa zwaṋu fhedzi, ni lavhelese na zwa vhaṅwe.”​—Vhafilipi 2:3, 4.

  •   Vhana vhaṋu vha tea u ita mishumo ya nḓuni. Arali na vhudza ṅwana waṋu uri ho ngo tea u ita mishumo ya nḓuni, zwenezwo zwi nga ita uri a vhone u nga u ita mishumo ya nḓuni a si zwa ndeme. Mishumo ya hayani i tea u ḓa u thoma ha kona u tevhela u tamba. Mu sumbedzeni uri u ita mishumo ya nḓuni zwi vhuyedza hani vhaṅwe nahone zwenezwo zwi ḓo ita uri vha mu livhuwe na u mu ṱhonifha.

  •   Ombedzelani uri ndi ndugelo u itela vhaṅwe zwithu zwavhuḓi. U ita nga u ralo zwi thusa vhana uri vha aluwe zwavhuḓi. Nga zwenezwo, ṱuṱuwedzani ṅwana waṋu uri a kone u vhona uri ndi vhafhio vhane vha khou ṱoḓa thuso. Ambani nga ha zwine a nga ita u itela u vha thusa. Khoḓani na u tikedza ṅwana waṋu musi a tshi khou thusa vhaṅwe.

a Zwi khou bva kha bugu ino pfi The Collapse of Parenting.