Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

NKHANI YA PA CHIKOPI

Kasi Yesu Wakaŵako Nadi?

Kasi Yesu Wakaŵako Nadi?

YESU wakaŵa musambazi panji wamazaza chomene yayi. Wakaŵavya nyumba. Ndipouli, visambizgo vyake vyawovwira ŵanthu ŵanandi chomene. Kasi Yesu Khristu wakaŵako nadi? Kasi ukaboni walero na wakale ukulongorachi?

  • Michael Grant, wakulemba mbiri kweniso nkhwantha ya mdauko wakale, wakati: “Usange tingagomezga ivyo Testamente Lasono likuyowoya nga umo tikugomezgera ivyo mabuku ghanyake gha mdauko wakale ghakuyowoya, tingakana yayi kuti Yesu wakaŵako. Para tingakana, vingayana waka na kukana kuti ŵanthu ŵanandi awo ŵakuzunulika mu mabuku gha mdauko ŵakaŵako nadi.”

  • Rudolf Bultmann, pulofesa wa vya Testamente Lasono, wakati: “Ŵanthu awo ŵakukayika kuti Yesu wakaŵako, ŵakumanya yayi icho ŵakuchita ndipo palije chifukwa cha kulimbana nawo. Palije munthu wamahara uyo wangakayika kuti Yesu ndiyo mwenecho wa gulu [la Ŵakhristu] ilo likambira ku Palestina.”

  • Will Durant, mulembi, wakumanya mbiri, na nkhwantha ya filosofe, wakati: “Fundo yakuti ŵanthu bweka [awo ŵakalemba Makani Ghawemi] ŵakakhala pasi na kwata nkhani ya munthu wankhongono na wakutemweka, uyo wakakhukiskanga ŵanthu kuti ŵaŵenge ŵamoza njakupulikikwa yayi. Nakuti mphanyi uwu ukaŵa munthondwe ukuru chomene kuluska minthondwe yose iyo yili kulembeka mu Makani Ghawemi.”

  • Albert Einstein, Muyuda wakubabikira ku Germany, wakati: “Ndine Muyuda, kweni nkhuzizikika chomene na munthu uyu Munazarete.” Wakati wafumbika usange wakugomezga kuti Yesu wakaŵako nadi, iyo wakati: “Nkhukayika yayi. Palije munthu uyo wangaŵazga mabuku gha Makani Ghawemi na kuleka kujipulika nga kuti wakuwona Yesu. Pa lizgu lose ilo munthu wakuŵazga, wakuwona wunthu wa Yesu. Vingaŵa nthena yayi na munthu uyo kukaŵavya.”

    “Palije munthu uyo wangaŵazga mabuku gha Makani Ghawemi na kuleka kujipulika nga kuti wakuwona Yesu.”—Albert Einstein

KASI MDAUKO UKULONGORACHI?

Mabuku gha mu Baibolo gha Makani Ghawemi ndigho ghakulongosora makora vya umoyo na uteŵeti wa Yesu. Mabuku agha ghakumanyikwa na mazina gha awo ŵakalemba, Mateyu, Mariko, Luka, na Yohane. Kweniso mabuku ghanyake ghakale agho ngachikhristu yayi nagho ghakuzunurapo zina la Yesu.

  • TACITUS

    (56 m’paka m’ma 120 C.E.) Ŵanthu ŵakuti Tacitus wakaŵa yumoza wa nkhwantha Zachiroma zakumanya chomene mdauko. Buku lake (Annals) likulongosora vya Ufumu wa Ŵaroma kwambira mu 14 C.E. m’paka 68 C.E. (Yesu wakafwa mu 33 C.E.) Tacitus wakalemba kuti apo moto ukuru ukawotcha msumba wa Romu mu 64 C.E., mahumuhumu ghakatenge Themba Nero ndilo likabuska moto wura. Kweni Tacitus wakalembaso kuti Nero wakapusikizgira Ŵakhristu kuti “wajare nkhani izo zikapulikikwanga.” Kufuma apo, Tacitus wakati: “Christus, uyo kuli kufuma zina [lakuti Ŵakhristu], wakapokera chilango cha nyifwa kufuma kwa yumoza wa ŵakazembe ŵithu, Pontiyo Pilato, mu nyengo ya kuwusa kwa Tiberiyo.”—Annals, XV, 44.

  • SUETONIUS

    (69 m’paka m’ma 122 C.E.) Mu buku lake (Lives of the Caesars), wakulemba mbiri uyu wali kulemba ivyo vikachitikanga mu nyengo ya mathemba 11 ghakwambilira gha Ufumu wa Ŵaroma. Pa chigaŵa icho chikulongosora vya Kilaudiyo wali kulongosorapo vya chivulupi icho chikaŵako pakati pa Ŵayuda mu msumba wa Romu, icho chikayamba chifukwa cha kukwesana pa nkhani ya Yesu. (Milimo 18:2) Suetonius wakalemba kuti: “Pakuti Ŵayuda ŵakatemwanga chomene kuchita vivulupi pakutumika na Chrestus [Khristu], ntheura [Kilaudiyo] wakaŵachimbizga mu Romu.” (The Deified Claudius, XXV, 4) Nangauli Suetonius wakateta kuyowoya kuti Yesu ndiyo wakatumanga ŵanthu kuchita vivulupi, kweni iyo wakakayika yayi kuti Yesu wakaŵako.

  • PLINY THE YOUNGER

    (61 m’paka 113 C.E.) Mulembi Wachiroma uyu kweniso kazembe wa Bitiniya (lero ni Turkey) wakalembera kalata Trajan themba la Ŵaroma, kumulongosolera umo wakachitiranga na Ŵakhristu mu chigaŵa chake. Pliny wakayowoya kuti wakayezga kuchichizga Ŵakhristu kuti ŵaleke chipulikano chawo, ndipo wakakomanga wose awo ŵakana. Wakalongosora kuti: ‘Awo ŵakanilondezganga pakujilapizga ku ŵachiuta ŵangoza, kuchindika chithuzithuzi chinu na kupeleka vinyo na lubani, kweniso kutuka Khristu, nkhaŵafwaturanga.’—Pliny—Letters, Book X, XCVI.

  • FLAVIUS JOSEPHUS

    (37 m’paka 100 C.E.) Wakaŵa wasembe Wachiyuda kweniso wakulemba mbiri. Iyo wakayowoya kuti Anasi, wasembe mukuru Wachiyuda, uyo wakaŵa na mazaza chomene pa ndyali, “wakawunganya ŵeruzgi ŵa mu Sanihedirini [Khoti Likuru Chomene la Ŵayuda]. Ndipo wakatolera panthazi pawo munthu wakuchemeka Yakobe, munung’una wa Yesu uyo wakachemekanga Khristu.”—Jewish Antiquities, XX, 200.

  • THE TALMUD

    Ili ni buku ilo ŵakalemba ŵarabi Ŵachiyuda, kwambira m’ma 200 C.E. m’paka m’ma 500 C.E. Buku ili likulongora kuti ŵalwani ŵa Yesu nawo ŵakagomezganga kuti wakaŵako nadi. Ndime yinyake yikulongosora kuti: “Pa Paska, Yeshu [Yesu] Munazarete wakapayikika.” Fundo iyi yikukolerana na ivyo mdauko ukuyowoya. (Babylonian Talmud, Sanhedrin 43a, Munich Codex; wonani Yohane 19:14-16.) Ndime yinyakeso yikuti: “Tileke kuŵa na ŵana panji ŵasambiri awo ŵangajilengeska pa wumba nga ni Munazarete,” zina ilo ŵakamuchemangaso Yesu.—Babylonian Talmud, Berakoth 17b, footnote, Munich Codex; wonani Luka 18:37.

UKABONI WA MU BAIBOLO

Mabuku gha Makani Ghawemi ghakulongosora makora vya umoyo na uteŵeti wa Yesu. Ghakuzunuraso ŵanthu, malo, na nyengo, ivyo ni vinthu vyakukhumbikwa chomene pa nkhani ya mdauko. Chiyelezgero chili pa Luka 3:1, 2, icho chikutovwira kumanya deti leneko ilo munthu wakuchemeka Yohane Mubatizi, wakambira uteŵeti wake. Yohane wakasengulira nthowa Yesu.

“Malemba ghose ngakupelekeka na Chiuta.”—2 Timote 3:16

Luka wakalemba kuti: “Mu chaka cha 15 cha ufumu wa Tiberiyo Kesare, Pontiyo Pilato wakaŵa kazembe wa Yudeya. Herode wakalamuliranga chigaŵa cha Galileya ndipo Filipu mukuru wake wakalamuliranga chigaŵa cha Itureya na Tirakoniti. Lusaniya wakalamuliranga chigaŵa cha Abilene. Mu mazuŵa gha mulara wa ŵasembe Anasi na gha Kayafa, mazgu gha Chiuta ghakiza kwa Yohane mwana wa Zekariya mu mapopa.” Nkhani iyi yikutovwira kumanya kuti “mazgu gha Chiuta ghakiza kwa Yohane” mu chaka cha 29 C.E.

Ŵanthu ŵakumanya vya mdauko ŵakuŵamanya makora ŵanthu 7 awo Luka wakaŵazunura. Nangauli vili nthena, kweni nyengo yinyake ŵanyake ŵakakayikapo usange Pontiyo Pilato na Lusaniya ŵakaŵako nadi. Kweni ŵakabuda waka kughanaghana nthena. Chifukwa ntchakuti ŵanthu ŵali kubowozga vinthu vyakale ivyo pali kulembeka mazina gha ŵalaraŵalara ŵaŵiri aŵa, kulongora kuti Luka wakaneneskanga. *

KASI VILI NA NTCHITO YILIYOSE?

Yesu wakasambizganga ŵanthu vya Ufumu wa Chiuta, ilo lizamuŵa boma la pa charu chose

Ntchakukhumbikwa chomene kumanya usange Yesu wakaŵako nadi chifukwa visambizgo vyake ni vyakovwira. Chiyelezgero, Yesu wakasambizganga umo ŵanthu ŵangaŵira na umoyo uwemi na wakukhorweska. * Kweniso wakalayizga kuti nyengo yikwiza apo ŵanthu ŵazamukhala mwamtende na kufwasa, ŵazamuŵa ŵakukolerana pasi pa boma limoza lakuchemeka “Ufumu wa Chiuta.”—Luka 4:43.

Zina lakuti “Ufumu wa Chiuta” ndakwenelera nadi chifukwa boma ili ntchilongolero cha muwuso wa Chiuta pa charu chapasi. (Chivumbuzi 11:15) Yesu wakalongora makora chomene fundo iyi, apo wakati: “Adada ŵithu imwe muli kuchanya, . . . Ufumu winu wize. Khumbo linu lichitike pano pasi.” (Mateyu 6:9, 10) Kasi Ufumu uwu uzamuŵachitira vichi ŵanthu? Wonani vyakulondezgapo:

Ŵanthu ŵanyake ŵangawona nga ivi ni maloto waka. Kweni asi ghangaŵa maloto waka usange tikugomezga kuti ŵanthu ndiwo ŵanganozga vinthu? Wonani fundo iyi: Nangauli charu chaluta panthazi pa nkhani za masambiro, sayansi, na vyakupangapanga, kweni ŵanthu ŵanandi ŵakukhala mwawofi ndipo ŵakumanya yayi icho chiŵengeko machero ghake. Zuŵa lililose tikuwona ukaboni wa masuzgo gha vyachuma, ndyali, na chisopa, kweniso uryezi na vimbundi. Nadi, ŵanthu ŵatondeka kwendeska makora vinthu.—Mupharazgi 8:9.

Ntheura ntchakukhumbikwa nadi kumanya usange Yesu wakaŵako. * Baibolo likuti: “Nanga malayizgo gha Chiuta ghaŵe ghanandi wuli, ghazgoka “enya” kwizira mwa [Khristu].”—2 Ŵakorinte 1:19, 20.

^ ndime 23 Ŵanthu ŵali kusanga chinthu icho pali kulembeka zina la kazembe panji “wakulamulira chigaŵa,” wakuchemeka Lusaniya. (Luka 3:1) Wakaŵa kazembe mu Abilene pa nyengo iyo Luka wakazunura.

^ ndime 25 Vinyake mwa visambizgo vya Yesu vikusangika pa Mateyu machaputara 5 m’paka 7. Kanandi ukuchemeka Upharazgi wa pa Phiri.

^ ndime 32 Kuti mumanye vinandi vya Yesu na ivyo wakasambizganga, lutani pa www.pr418.com/tum ndipo penjani pa IVYO BAIBOLO LIKUSAMBIZGA > MAFUMBO AGHO BAIBOLO LIKUZGORA.