CICADA ni mtundu wa chenje uwo ukusangika mu vyaru vyose pa charu chapasi, kupaturako ku Antarctica. Kweni ku chigaŵa cha kumafumiro gha dazi cha kumpoto kwa America, kuli mtundu wa chenje uyo watindika ŵanthu awo ŵakusambira za vyamoyo.

Wonani fundo iyi: Ŵachenje mamiliyoni ghanandi ŵa mtundu uwu ŵakubulika mu sabata zichoko waka mu nyengo ya chihanya. Pa nyengo iyo ŵabulikira, ŵakusintha thupi lawo, ŵakulira chomene, kuduka, kubabana, na kufwa. Chakuzizika ntchakuti muwiro unyake wa ŵachenje aŵa ukuzakawonekera para pajumpha vyaka 13 panji 17, malinga na mtundu wake. Kasi pa nyengo iyi ŵachenje aŵa ŵakuchitachi?

Kuti tisange zgoro, tikwenera kumanya makora umoyo wa chenje uyu. Sabata yimoza kufuma apo ŵabulikira, ŵachenje ŵalara ŵakukwerana, ndipo ŵanakazi ŵakutayira masumbi 400 panji 600 mu vikwa vya makuni. Kufuma apo, ŵachenje ŵalara ŵakufwa. Mu masabata ghachoko waka ghakulondezgapo, masumbi ghakukonkhomoka ndipo twana tukuwa pasi, na kunjira kusi ku dongo, tukwamba kukhala kuko. Pasi para, tukonkha tumaji ku misisi ya makuni vyaka vinandi. Para pajumpha vyaka 13 panji 17, ŵachenje ŵanyake ŵalara ŵakubulikaso kuti ŵababaneso.

Magazini yinyake yikulongosora kuti umoyo wa chenje uyu ‘watindika ŵasayansi vyaka vinandi chomene. Nanga ni sono, ŵanthu awo ŵakusambira vya vibenene ŵakuyezga kuti ŵapulikiske umo ŵachenje aŵa ŵakambira kuchita nthena.’ Nkhakwamba kuti ŵasayansi ŵatindikike nthena pa ntchito yawo ya kusanda vyamoyo.

Kasi mukuti wuli? Kasi vikuchitika waka vyekha kuti chenje wakuchemeka cicada wachitenge nthena? Panji kasi ndimo wali kulengekera?