Ŵanthu awo ŵali na nkharo yiwemi ŵakumanya makora icho ntchiwemi na icho ntchiheni. Iwo ŵakwendera waka vya mu mutu wawo yayi. M’malo mwake ŵakwendera fundo za mu Baibolo pa ivyo ŵakuchita nanga ŵangaŵa kwaŵekha.

Ŵana ŵakupulika vinthu vinandi vyautesi pa nkhani ya icho ntchiwemi na chiheni, kwali nkhu ŵanyawo ŵa ku sukulu, sumu izo ŵakutegherezga, mafilimu, kweniso ivyo ŵakuwona pa TV. Ivi vingapangiska ŵana kuti ŵakayikilenge vinthu vyaunenesko ivyo ŵakugomezga pa nkhani ya chiwemi na chiheni.

Suzgo ili ndikuru chomene pakati pa ŵana ŵa vyaka vyakwambira pa 13 mpaka 19. Buku linyake likuti: “Ŵana ŵakwenera kumanya kuti para ŵafika vyaka ivi, ŵanthu ŵanandi ŵaŵachichizgenge kuchita vinthu viheni. Ntheura ŵakwenera kusambira umo ŵangasankhira vinthu mwamahara mwakuyana na ivyo ŵakumanya pa nkhani ya chiwemi na chiheni nangauli ŵabwezi ŵawo ŵangaŵatinkha.” (Beyond the Big Talk) Lekani ŵapapi ŵakwenera kwamba kusambizga ŵana ŵawo apo ŵachali ŵachoko.

Ŵasambizgani makora icho ntchiwemi na chiheni.

FUNDO YA MU BAIBOLO: “Ŵanthu ŵakukhwima, . . . ŵali kuzgoŵezga nkhongono zawo zakamanyiro kupambaniska pakati pa chiwemi na chiheni.”—Ŵahebere 5:14.

• Muyowoyenge mazgu agho ghangaŵawovwira kumanya chiwemi na chiheni. Yowoyani vinthu ivyo vikuchitika zuŵa na zuŵa kuti muŵawovwire ŵana ŵinu kumanya uwo “mbunenesko na uwo mbutesi; kugomezgeka na kuleka kugomezgeka; kumanya ulo ni lusungu na ulo ni lusungu yayi.” Para pajumpha nyengo, mwana winu wamanyenge vinthu viwemi ivyo wakwenera kuchita na ivyo wakwenera yayi kuchita.

• Muphalirani uwemi na uheni wake. Mwachiyelezgero, fumbani mafumbo nga ghakuti: Chifukwa wuli ntchiwemi kuti nyengo zose tiyowoyenge unenesko? Kasi utesi ungananga wuli ubwezi? Chifukwa wuli kwiba nkhuheni? Dumbiskanani na mwana winu munthowa yakuti wamanye icho ntchiwemi na chiheni.

• Mulongosolerani uwemi wakuŵa na nkharo yiwemi. Mungamuphalira kuti: “Para nyengo zose ukuyowoya unenesko, ŵanthu ŵakugomezgenge.” Panji mungamuphalira kuti: “Para uli na lusungu, uŵenge na ŵabwezi ŵanandi.”

Woneseskani kuti mose pa nyumba muli na nkharo yiwemi

FUNDO YA MU BAIBOLO: “Lutilirani kuyezga umo imwe muliri.”—2 Ŵakorinte 13:5.

•   Mukwenera kuŵa na nkharo yiwemi mu banja linu, mwakuti mungaŵa na wanangwa kuyowoya kuti:

  • “Ise mu banja lithu mulije mutesi.”

  • “Tikutimba ŵanji yayi nesi kuŵakolomokera.”

  • “Tikutuka yayi”

Ivi viwovwirenge mwana winu kumanya kuti muli kuŵika waka malango yayi, kweni mukukhumba kuti banja linu limanyikwenge kuti lili na nkharo yiwemi.

• Nyengo zose mudumbiskanenge na mwana winu fundo ziwemi izo banja linu likulondezga. Yowoyani vinthu ivyo vikuchitika zuŵa na zuŵa kuti musambizge makora mwana winu. Mungayaniska nkharo yinu na ya ŵanthu awo ŵakuwoneka pa TV panji awo wakusambira nawo sukulu. Mungafumba mwana winu mafumbo nga ghakuti: “Kasi uŵenge iwe mphanyi wanguchita wuli? Kasi banja lithu mphanyi languchita wuli?”

Ŵakhukiskani kuti ŵalutilire kuchita viwemi

FUNDO YA MU BAIBOLO:“Lutilirani kuŵa na njuŵi yiwemi.”—1 Petrosi 3:16.

• Muwongani chifukwa cha nkharo yake yiwemi. Usange mwana winu walongora nkharo yiwemi, muwongani na kumulongosolera chifukwa chake. Mwachiyelezgero, mungayowoya kuti: “Nakondwa chomene chifukwa wanguyowoya unenesko.” Usange mwana winu wamuphalirani kuti wachita chithu chinyake chiheni, pambere mundamovwire muwongani chifukwa cha kuyowoya unenesko.

• Movwirani para wachita viheni. Movwirani mwana winu kumanya kuti udindo ngwake pa ivyo wabuda. Mwana wakwenera kumanya ivyo wabuda kweniso kuti ivyo wachita vikupambana na umo banja linu likuchitira. Ŵapapi ŵanyake ŵakuŵaphalira yayi ŵana ŵawo ivyo ŵabuda, kweni para mwaŵaphalira ŵana ŵinu ivyo ŵabuda, vikovwira kuti ŵaŵe na njuŵi yiwemi iyo yingaŵawovwira kuti kunthazi ŵaleke kuzakachitaso viheni.