YOSEFE na ŵamalonda ŵakendanga kuumaliro wa mlonga wa Nile kuluta ku Eguputo. Panyengo iyi wakwenera kuti wakapulikanga kasungu kawemi ka maluŵa. Muŵe nga mukuwona ŵanalume ŵali pa ngamila ŵakwenda mumphepete mwa mlonga kuluta ku tawuni ya ku Eguputo. Yosefe wakwenera kuti wakakumbuka kukaya kwake ku Heburoni uko panyengo iyi kukaŵa kutali chomene.

Apo wakendanga wakwenera kuti wakawonanga tumbwengu mu makuni tukupoma vyongo. Yosefe wakwenera kuti wakapulikanga yayi ivyo ŵanthu awo wakajumphananga nawo ŵakayowoyanga. Panji wakapulikangako waka patalipatali. Wakwenera kuti wakasambirangaso. Icho wakamanyanga pa nyengo iyi ntchakuti wazamuweleraso yayi ku chikaya cha kwake.

Panyengo iyi Yosefe wakwenera kuti wakaŵa na vyaka 17 panji 18. Kweni wakasangana na masuzgo ghakujumpha msinkhu wake. Yosefe awiske ŵakamutemwanga chomene. Ntheura ŵakuru ŵake ŵakakhumbanga kumukoma chifukwa cha sanji. Kweni m’malo mwake ŵakamuguliska ku ŵanthu ŵamalonda. (Genesis 37:2, 5, 18-28) Ŵati ŵenda masabata ghanandi, ŵakwenera kuti ŵakaŵa pafupi kufika ku tawuni. Ŵamalonda ŵakwenera kuti ŵakakondwa chifukwa ŵakamanya kuti ŵamusanga ndalama zinandi para ŵamuguliska Yosefe kweniso katundu munyake uyo ŵakaŵa nayo. Chifukwa wuli Yosefe wakataya mtima yayi? Ndipo kasi ise mazuŵa ghano tingachita wuli kuti masuzgo ghaleke kunanga chipulikano chithu? Pali vinandi ivyo tingasambira kwa Yosefe.

‘Sono Yosefe ŵakakhilira nayo ku Eguputo; ndipo Potifara, nduna ya Faro, mukuru wa ŵalinda, mu Eguputo, wakamugura kwa Ŵaishimayeli, ŵeneawo ŵakiza nayo.’ (Genesis 39:1) Apa Baibolo likutovwira kughanaghanira umo Yosefe wakajipulikiranga. Soni zikwenera kuti zikamukora apo ŵakamuguliskanga. Wakaŵa nga ni katundu. Muŵe nga mukumuwona Yosefe wali na nduna ya Ŵaeguputo ndipo ŵakwenda kujumpha mu tawuni kuluta uko sono wamukhala.

Paumaliro Yosefe wakafika panyumba. Malo agha ghakaŵa ghakupambana chomene na agho Yosefe wakamanyanga. Iyo wakakulira mu mbumba yambura kukhazikika, iyo yikakhalanga mu mahema na kuliska viŵeto. Ku malo agha, ŵanthu ŵasambazi nga ni Potifara ŵakakhalanga mu nyumba ziwemi zikuruzikuru. Ŵanthu awo ŵakufukura vinthu vyakale ŵakuyowoya kuti ŵanthu ŵa ku Eguputo ŵakatemwanga vinthu vyapachanya. Mwachiyelezgero, minda yikaŵanga mu mpanda kweniso mukaŵanga tumakuni, ŵakaŵanga na viziŵa viwemi ivyo vikawovwiranga kuthilira ivyo ŵapanda. Nyumba zinyake zikaŵanga mukati mwa minda, zikaŵanga na kakhonde apo munthu wangakhala kuti tumphepo tuwemi tumupute. Nyumba izi zikaŵanga na mawindo ghakuru kuti tumphepo tunjirenge makora, vipinda vinandi, kweniso chipinda chikuru chakulyeramo. Pakaŵangaso kanyumba ka ŵantchito.

Kasi Yosefe wakatoleka mtima na malo agha? Vikuwoneka kuti ndimo vikaŵira yayi. Kweni kwakuluska, wakwenera kuti wakaŵanga na phukwa  likuru. Ŵanthu ŵa ku Eguputo ŵakaŵa ŵachilendo. Ŵakapambananga pa kavwaliro, chiyowoyero, kujitozga kweniso pakusopa. Ŵakasopanga vikozgo vyakupambanapambana, kuchita vyamizimu, kweniso kuchita maluso ghanyake pa nyifwa. Kweni pali chinthu chimoza icho chikawovwira Yosefe kuti waleke kusuzgika na phukwa. Baibolo likuti: ‘Yehova wakaŵa nayo Yosefe.’ (Genesis 39:2) Yosefe wakalombanga kwa Yehova na mtima wose. Baibolo likuti: “Yehova wali pafupi na wose awo ŵakumuchema.” (Salmo 145:18) Kasi ntchivichi chinyake icho chikamovwira kusendelera kwa Chiuta?

Yosefe wakataya mtima yayi, kweni wakaŵikapo mtima kuchita ntchito iyo wakapika. Ntheura Yehova wakamutumbika, ndipo bwana wake wakamba kumutemwa chomene. Potifara wakawona kuti Yehova wakumutumbika Yosefe kweniso kuti vinthu vikwenda makora mu nyumba yake. Paumaliro Potifara wakamuŵika kuti walaŵilirenge vinthu vyose vya mu nyumba yake.—Genesis 39:3-6.

Yosefe ntchiyelezgero chiwemi ku ŵawukirano awo ŵakuteŵetera Yehova. Mwachiyelezgero, para ŵali ku sukulu ŵangasangana na viyezgo vyakupambanapambana nga nkhuchita vyamizimu panji vinthu vinyake ivyo ŵanthu awo ŵalije chigomezgo ŵakuchita. Para vinthu vili nthena kwa imwe, manyani kuti Yehova wandasinthe. (Yakobe 1:17) Wakuŵataya yayi awo mbakugomezgeka kwa iyo awo ŵakuyezgayezga kuchita vinthu kuti ŵamukondweske. Wakuŵatumbika chomene ndipo namwe wangamutumbikani.

Kweni pa nyengo iyi, Baibolo likuti Yosefe wakakuranga. Muwukirano uyu wakaŵa ‘wakuwoneka makora ndipo wakakura na thupi lankhongono.’ Mazgu agha, ghakulongora kuti wakeneranga kukumana na viyezgo, chifukwa para munthu ngwakuwoneka makora kanandi ŵanthu ŵakukaŵa yayi kukopeka nayo.

Yosefe wakaŵa ŵakugomezgeka kweni muwoli wa Potifara wakaŵa wambura kugomezgeka. Baibolo likuti: “Muwoli wa sekuru wake wakamudodoliska Yosefe, wakati, ‘Gona nane.’” (Genesis 39:7) Kasi Yosefe wakakopeka na mwanakazi uyu? Yayi. Nakuti Baibolo likuyowoyapo yayi kuti Yosefe wakaŵavya makhumbiro nga umo vikuŵira na ŵawukirano. Kweniso likuyowoyapo yayi kuti muwoli wa Potifara wakaŵa wambura kuwoneka makora. Kasi wakaghanaghanapo kuti bwana wake wamanyenge yayi? Kasi wakaghanaghanapo kuti muwoli wa Potifara wangamupa vinthu vinyake para wangazomera?

Unenesko ngwakuti tingamanya yayi vyose ivyo wakaghanaghananga. Kweni ivyo wakazgora vikutovwira kumanya ivyo vikaŵa mu mtima wake.  Iyo wakati: ‘Sekuru wane kuti wakwenjerwa chara na kanthu ka mu nyumba, ndipo waŵika vyose ivyo wali navyo mu woko lane. Kulije mukuru wakuluska ine mu nyumba iyi, nakuti palije icho wandikanizga, kweni imwe chifukwa muli muwoli wake. Ningachitirachi uheni ukuru uwu na kunangira Chiuta?’ (Genesis 39:8, 9) Muŵe nga mukumuwona Yosefe wakuyowoya ivi kufumira pasi pa mtima. Wonani kuti Yosefe wakachita kughanaghanirapo dankha yayi ivyo muwoli wa Potifara wakamupempha. Chifukwa wuli?

Potifara wakamugomezganga nadi Yosefe. Wakaŵika vinthu vyose mu mawoko ya Yosefe kupatulako muwoli wake. Uwu ukaŵa mwaŵi wapadera wakuti Yosefe wangawutaya yayi. Iyo wakatinkha ivyo muwoli wa Potifara wakamupempha. Kweni chifukwa chikuru icho wakakanira ntchakuti wakawopanga kunangira Yehova Chiuta. Yosefe wakasambira ku ŵapapi ŵake pa umo Chiuta wakuwonera nthengwa kweniso kugomezgana. Yehova ndiyo wakambiska nthengwa ndipo dango lake ndakupulikikwa makora pa nkhani iyi. Mwanalume na mwanakazi ŵakwenera kubatikana na kuŵa “thupi limoza.” (Genesis 2:24) Ŵanthu awo ŵakutimbanizga dango ili, ŵakukwiyiska Yehova. Mwachiyelezgero, ŵanthu awo ŵakakhumbanga kutora muwoli wa Abrahamu, ŵakatenge ŵakumanenge na soka lakofya. (Genesis 20:1-3; 26:7-11) Yosefe wakasambirapo kanthu, ndipo wakakhumbanga kulondezga dango la Chiuta.

Muwoli wa Potifara wakakondwa yayi na ivyo Yosefe wakayowoya. Yosefe uyo wakaŵa muzga wakakana ivyo mwanakazi uyu wakamupempha ndipo wakati ivyo wakamupempha ni ‘uheni ukuru’! Kweni mwanakazi uyu wakalutilira kukosera. Pakuti wakajiwonanga kuti ngwapachanya wakaghanaghananga kuti wangamuchichizga Yosefe kuti wazomere. Ntheura wakachita nga ni Satana uyo wakayezga Yesu. Viyezgo vya Satana vikatondeka, ndipo m’malo mwakuti walekerethu iyo wakalindilira “mpata unyake uwemi.” (Luka 4:13) Pa nkhani ya viyezgo, ŵateŵeti ŵakugomezgeka ŵakwenera kuŵa ŵambura kusunkhunyika. Umo ndimo Yosefe wakachitira. Nangauli muwoli wa Potifara wakalutilira kumupempha “zuŵa na zuŵa,” kweni Yosefe wakasunkhunyika yayi. Baibolo likuti: “Wakamupulikira chara.” (Genesis 39:10) Ndipouli, muwoli wa Potifara wakaŵikapo mtima kuti wamukope.

Muwoli wa Potifara wakasangirapo mwaŵi apo ŵateŵeti wose ŵakaŵa kuwaro. Wakamanyanga kuti Yosefe wanjirenge mu nyumba kuchita mulimo wake. Wati wanjira, mwanakazi uyu wakayezga kumunyengelera. Wakakora chakuvwara cha Yosefe na kuyowoya kaumaliro kuti: “Gona nane.” Yosefe wakachitapo kanthu mwaluŵiro. Wakamukankha, kweni muwoli wa Potifara wakakoleska chakuvwara. Ntheura Yosefe wakaleka chakuvwara chake mu woko la mwanakazi yura na kuchimbira.—Genesis 39:11, 12.

Nkhani iyi yikutikumbuska ulongozgi wa Paulosi wakuti: “Chimbirani ku uzaghali.” (1 Ŵakorinte 6:18) Ivyo Yosefe wakachita ntchiyelezgero chiwemi chomene ku Ŵakhristu ŵaunenesko. Nyengo zinyake tingaŵa pafupi chomene na ŵanthu awo ŵakusulako fundo za Chiuta, kweni chikung’anamura kuti titherenge ku vinthu viheni yayi. Mulimose umo vingaŵira, tikwenera kugega kuchita viheni.

Kweni muwoli wa Potifara wakakhumbanga kuwezgera. Nyengo yeneyiyo wakamba kulira na kuchema ŵateŵeti kuti ŵanjire mu nyumba. Ndipo wakaŵaphalira kuti Yosefe wakhumbanga kunikolelera ndipo wanguleka chakuvwara chake wati wawona kuti namba kulira. Wakasunga chakuvwara ichi kuti uŵe ukaboni kwa mfumu wake. Mfumu wake wati wiza, wakayowoya utesi wakuyana waka. Ndipo wakati vyose ivi ntchifukwa cha mfumu wake chifukwa ndiyo wakiza nayo Yosefe. Kasi Potifara wakachita wuli? Baibolo likuti: ‘Ukali wake ukagolera. Wakamutora Yosefe na kumunjizga mu gadi.’—Genesis 39:13-20.

Tikumanya makora yayi umo magadi ya ku Eguputo ghakaŵiranga. Ŵanthu awo ŵakufukura vinthu vyakale, ŵali kusanga malo agho kukaŵa magadi agha. Ŵali kusanga vinyumba ivyo vikuwoneka kuti vikaŵa na tuvipinda twakusungamo ŵakayidi, ndipo tunyake tukaŵanga pasi. Yosefe nayo wakalongosorapo malo ghanthena agha kuti “nyumba ya magoli [gadi] ya pasi.” Mazgu agha, ghakulongora kuti ku malo agha kukaŵanga  mdima ndipo munthu wakaŵavyanga chigomezgo kuti wafumengemo. (Genesis 40:15) Buku la Masalimo likulongora kuti Yosefe wakasuzgika chomene mu gadi. Tikuŵazga kuti: “Malundi ghake ghakapwetekeka na magoli, singo yake na unyoro wa cisulo.” (Salmo 105:17, 18) Nyengo zinyake ku Eguputo ŵazga ŵakaŵakakiliranga mawoko kumanyuma ndipo ŵanji ŵakaŵavwalikanga simbi mu singo iyo ŵakayikakiliranga ku chiliŵa. Ipo Yosefe wakasuzgika chomene kwambura mulandu.

Kweni ku malo agha, Yosefe wakakhalako kanyengo kachoko waka yayi. Baibolo likuti: ‘Yosefe wakakhala mu gadi mwenemumo.’ Wakakhalamo vyaka vinandi mu malo ghaheni agha. * Yosefe wakamanyanga yayi usange wazamufuma. Kasi ntchivichi chikamovwira kuti waleke kutaya mtima apo nyengo yitali yikajumphanga?

Baibolo likutovwira kusanga zgoro. Likuti: ‘Yehova wakaŵa nayo Yosefe, na kumulongora lusungu.’ (Genesis 39:21) Palije icho chingatondeska Yehova kuchitira lusungu ŵateŵeti ŵake, kwali munthu waŵe mu gadi, mu simbi, panji mu mdima. (Ŵaroma 8:38, 39) Yosefe wakwenera kuti wakalombanga kwa Yehova kufumira pasi pa mtima. Ndipo wakwenera kuti wakawovwirika kuŵa na mtende wa mu mtima uwo “Chiuta wa chisangulusko” wakupeleka. (2 Ŵakorinte 1:3, 4; Ŵafilipi 4:6, 7) Kasi ntchivichi chinyake icho Yehova wakachitira Yosefe? Baibolo likuti Yehova wakalutilira kumovwira kuti ‘watemwekenge na mulinda mulara wa gadi.’

Ntchakuwonekerathu kuti ŵakayidi ŵakaŵapanga ntchito. Yosefe wakalimbikiranga na kuchita ntchito yiliyose iyo wapika, ntheura Yehova wakamutumbika. Chifukwa chakuti Yehova wakamutumbika, Yosefe ŵakamugomezganga na kumuchindika nga umo vikaŵira kwa Potifara. Baibolo likuti: ‘Ndipo Mulinda mulara wakapeleka ŵakayidi wose mu woko la Yosefe awo ŵakaŵa mu nyumba ya ukayidi. Ndiyo wakalongozganga chilichose icho ŵakayidi ŵakachitanga. Mulinda mulara wa gadi wakafipanga mtima yayi na chilichose icho Yosefe wakachitanga, chifukwa Yehova wakaŵa nayo ndipo Yehova wakatumbikanga chilichose icho wakachitanga.’ (Genesis 39:22, 23) Yosefe wakwenera kuti wakakhozgeka chomene kumanya kuti Yehova wakumupwelelera.

Nase tingasangana na masuzgo ghakupambanapambana. Ŵanthu ŵangatichitira vinthu vyambura urunji, kweni tingasambirako kwa Yosefe. Yehova watitumbikenge usange timukulomba, kulondezga malango ghake, na kufwilirapo kuchita icho ntchakukondweska kwa iyo. Yehova wakamusungira vitumbiko vinandi Yosefe nga umo tizamuwonera mu nkhani yinyake ya kunthazi.