Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

Chiŵiya Chakale Chomene Icho Pali Kusangika Zina la mu Baibolo

Chiŵiya Chakale Chomene Icho Pali Kusangika Zina la mu Baibolo

Mu 2012, ŵakufufuza vinthu vyakale, ŵakakondwa chomene ŵakati ŵafukura madengere agho ghakhala vyaka 3,000. Chifukwa wuli chiŵiya ichi chikaŵa chakuzirwa chomene? Madengere agho ŵakasanga ndigho ghakaŵa ghakuzirwa yayi, kweni ivyo vikalembekapo.

Awo ŵakufukura vithu vyakale ŵakati ŵaghaŵika mu malo ghake madengere agha, ŵakamba kuŵerenga vilembo ivyo vikaŵa mu chiyowoyero cha ku Kenani. Vikalembeka kuti: “Eshibali Beni [mwana wa] Beda.” Aka kakaŵa kakwamba kuti ŵanthu ŵakufukura vinthu vyakale ŵasange zina ili mu vinthu vyakale chomene.

Mu Baibolo mukusangikaso zina lakuti Eshibali uyo wakaŵa mwana wa Fumu Sauli. (1 Mid. 8:33; 9:39) Munthu munyake wakusambira chomene, Yosef Garfinkel, uyo nayo wakafukurapo vinthu vyakale, wakayowoya kuti: “Ntchakukondweska kumanya kuti zina lakuti Eshibali likusangika mu Baibolo, kweniso mu vinthu vyakale chomene, ivyo vikaŵako mu nyengo iyo Fumu Davide yikalamuliranga.” Ŵanthu ŵanyake ŵakuti zina ili likaŵa lakumanyikwa chomene mu nyengo iyo. Ivyo ŵakufukura vinthu vyakale ŵakasanga, mbukaboni wakuti zina lakuti Eshibali ilo likusangika mu Baibolo likaŵako nadi.

Mu malo ghanyake mu Baibolo, zina lakuti Eshibali, ŵali kulemba kuti Ishi-bosheti. Apo pakeneranga kuŵa mazgu ghakuti “bali,” ŵali kulembapo “bosheti.” (2 Sam. 2:10) Chifukwa wuli? Ŵakufukura vinthu vyakale ŵakati: “Mu buku la 2 Samuyeli ŵakalembamo yayi zina lakuti Eshibali chifukwa chakuti likaŵakumbuskanga chiuta Baala wa ku Kenani. Kweni zina leneko lakuti Eshibali, likalembeka mu Buku la Midauko.”