Lutani apo pali nkhani

Kasi Likasa la Phangano Ni Vichi?

Kasi Likasa la Phangano Ni Vichi?

Ivyo Baibolo likuyowoya

 Likasa la phangano likaŵa bokosi lakupatulika ilo mtundu wakale wa Israyeli ukapanga kuyana na dango kweniso mawonekero agho Chiuta wakaŵaphalira. Mu bokosi ili mukaŵa “Ukaboni,” Malango 10 agho ghakalembeka pa malibwe ghaŵiri ghapapati.​—Ekisodo 25:8-10, 16; 31:18.

  •   Umo likapangikira. Likasa likaŵa mu utali mikono yiŵiri na hafu, mu usani mkono umoza na hafu, ndipo msinkhu wake mkono umoza na hafu. Likapangika kufuma ku khuni la akasiya, ndipo ŵakalimata na golide mukati na kuwaro, kweniso ŵakalitoweska mumphepete mwake. Chibenekelero chake chikapangika na golide, ndipo pachanya pake pakaŵa ŵakerubi ŵaŵiri ŵagolide, munyake lwande ili munyakeso lwande ili. Ŵakerubi aŵa ŵakalazgirana visko ndipo mapapindo ghawo ghakatandawukira muchanya kuti ghabenekelere chibenekelero. Likasa likaŵa na tuvizingo tunayi twagolide uto tukaŵa muchanya mwa malundi ghake. Michiko ya khuni la akasiya iyo ŵakayimata na golide, ŵakayinjizga mu tuvizingo ndipo ndiyo ŵakanyamuliranga Likasa.​—Ekisodo 25:10-21; 37:6-9.

  •   Malo ghake. Pakwamba, Likasa likasungikanga mu Malo Ghatuŵa Chomene mu chihema, icho chikaŵa malo ghakusoperamo agho ghakasamuskikanga ndipo chikapangika pa nyengo yimoza na Likasa. Malo Ghatuŵa Chomene ŵakaghatchinga kuti ŵasembe na ŵanthu ŵaleke kughawona. (Ekisodo 40:3, 21) Wasembe mukuru yekha ndiyo wakanjiranga ku malo agha, zuŵa limoza pa chaka, pa Zuŵa la Mphepiska, na kuwona Likasa. (Levitiko 16:2; Ŵahebere 9:7) Kufuma apo, Likasa ŵakalisamuskira ku Malo Ghatuŵa Chomene mu tempile la Solomoni.​—1 Mathemba 6:14, 19.

  •   Chilato chake. Likasa ŵakasungangamo vinthu vyakupatulika ivyo vikakumbuskanga Ŵaisrayeli, phangano panji kuti ivyo ŵakakolerana na Chiuta pa Phiri la Sinayi. Likagwirangaso ntchito yapadera chomene pa Zuŵa la Mphepiska.​—Levitiko 16:3, 13-17.

  •   Ivyo vikaŵamo. Malibwe ghapapati agho pakalembeka Malango 10, ndigho ghakaŵa ghakwamba kuŵikika mu Likasa. (Levitiko 16:3, 13-17) Pamanyuma, chiŵiya cha golide icho mukaŵa mana na “ndodo ya Aroni iyo yikasunda” navyo vikaŵikika mu Likasa mwenemumu. (Ŵahebere 9:4; Ekisodo 16:33, 34; Maŵazgo 17:10) Ukaboni ukulongora kuti, chiŵiya na ndodo vikawuskikamo mu Likasa, chifukwa pa nyengo iyo Likasa likasamuskikira ku tempile vinthu ivi mukaŵavya.​—1 Mathemba 8:9.

  •   Kanyamuliro kake. Likasa likeneranga kunyamurika na Ŵalevi pa viŵegha ndipo ŵakagwiliskiranga ntchito michiko yakupangika kufuma ku khuni la akasiya. (Maŵazgo 7:9; 1 Midauko 15:15) Michiko iyi yikafumiskikangako yayi ku Likasa, mwakuti Ŵalevi ŵaleke kulikhwaska. (Ekisodo 25:12-16) “Katani” iyo yikapaturanga Malo Ghatuŵa na Malo Ghatuŵa Chomene, ndiyo ŵakabenekeleranga Likasa para ŵalinyamura.​—Maŵazgo 4:5, 6. a

  •   Kwimira chinthu chinyake. Likasa likimiranga kuŵapo kwa Chiuta. Mwachiyelezgero, bingu ilo likawonekanga pachanya pa Likasa mu Malo Ghatuŵa Chomene na misasa ya Ŵaisrayeli, likimiranga kuŵapo kwa Yehova na vitumbiko vyake. (Levitiko 16:2; Maŵazgo 10:33-36) Baibolo likuti Yehova “[wakakhala] pachanya pa ŵakerubi,” kung’anamura ŵakerubi ŵaŵiri awo ŵakaŵa pachanya pa chibenekelero cha Likasa. (1 Samuyeli 4:4; Salimo 80:1) Ntheura ŵakerubi aŵa ŵakaŵa “chikozgo cha gileta” la Yehova. (1 Midauko 28:18) Nakuti chifukwa cha ivyo Likasa likimiranga, Themba Davide likalemba kuti Yehova “wakukhala mu Ziyoni” Likasa lati lafika ku malo agha.​—Salimo 9:11.

  •   Mazina agho likapika. Baibolo likugwiliskira ntchito mazina ghakupambanapambana pakuyowoya vya bokosi lakupatulika ili. Mwachiyelezgero, “likasa la Ukaboni,” “likasa la phangano,” “likasa la Yehova,” na “likasa la nkhongono za [Yehova].”—Maŵazgo 7:89; Joshuwa 3:6, 13; 2 Midauko 6:41.

     Chibenekelero cha Likasa chikachemekanga kuti “chibenekelero chakuphepiskirapo,” panji kuti ‘chitengo cha lusungu.’ (1 Midauko 28:11; Tumbuka Bible) Zina ili likwimira ntchito yapadera iyo chibenekelero chikawovwiranga pa Zuŵa la Mphepiska, apo wasembe mukuru wa Ŵaisrayeli wakamijiranga ndopa za sembe za nyama kufupi na panthazi pa chibenekelero. Ivyo wakachitanga wasembe mukuru ndivyo vikaphepiskanga, panji kuti kubenekelera zakwananga za iyo “yekha na nyumba yake kweniso mpingo wose wa Israyeli.”​—Levitiko 16:14-17.

Kasi likasa la phangano lichalipo mazuŵa ghano?

 Palije ukaboni wakulongora kuti Likasa lichalipo. Baibolo likulongora kuti Likasa ndakukhumbikwaso yayi pasono chifukwa phangano ilo likimiranga lili kuwezgekerapo na “phangano liphya,” ilo likujintha pa sembe ya Yesu. (Yeremiya 31:31-33; Ŵahebere 8:13; 12:24) Baibolo likayowoyerathu vya nyengo iyo likasa la phangano lizamuŵakoso yayi, ndipo ŵanthu ŵa Chiuta ŵazamulidokaso yayi.​—Yeremiya 3:16.

 Phangano liphya lati lakhazikiskika, mpositole Yohane wakawona mboniwoni, ndipo mu mboniwoni iyi wakawona likasa la phangano lili kuchanya. (Chivumbuzi 11:15, 19) Likasa lakuyelezgera ili likwimira kuŵapo kwa Chiuta na vitumbiko vyake pa phangano liphya.

Kasi likasa likawovwiranga munthu mwamunthondwe?

 Yayi. Ni nyengo zose yayi apo munthu uyo wali na likasa wakasanganga vitumbiko. Mwachiyelezgero, Ŵaisrayeli ŵakaŵa kuti ŵali na Likasa mu msasa wawo apo ŵakarwanga na msumba wa Ayi, kweni ŵakathereskeka chifukwa cha kuleka kugomezgeka kwa munthu yumoza. (Joshuwa 7:1-6) Ulendo unyake, ŵakathereskeka na Ŵafilisiti nangauli ŵakaluta na likasa ku nkhondo. Iwo ŵakathereskeka chifukwa cha mauheni agho ŵakachitanga ŵasembe ŵawo, Hofini na Finehasi. (1 Samuyeli 2:12; 4:1-11) Ŵafilisiti ŵakapoka Likasa apo ŵakathereska Ŵaisrayeli, kweni Chiuta wakaŵatimba na nthenda zakupambanapambana m’paka apo ŵakaliwezgera ku Israyeli.​—1 Samuyeli 5:11–6:5.

Mbiri ya likasa la phangano

Chaka (B.C.E.)

Chakuchitika

1513

Lapangika na Bezaleli na awo ŵakamovwira pakugwiliskira ntchito vinthu ivyo Ŵaisrayeli ŵakapeleka.​—Ekisodo 25:1, 2; 37:1.

1512

Mozesi wakulipatulira ndipo wakuvipatulira lumoza na chihema kweniso usembe.​—Ekisodo 40:1-3, 9, 20, 21.

1512—Pamanyuma pa 1070

Lasamuskikira ku vigaŵa vyakupambanapambana.​—Joshuwa 18:1; Ŵeruzgi 20:26, 27; 1 Samuyeli 1:24; 3:3; 6:11-14; 7:1, 2.

Pamanyuma pa 1070

Likutolekera ku Yerusalemu na Themba Davide.​—2 Samuyeli 6:12.

1026

Likusamuskikira ku tempile la Solomoni ku Yerusalemu.​—1 Mathemba 8:1, 6.

642

Likuwezgekeraso ku tempile na Themba Yosiya.​—2 Midauko 35:3. b

Pambere chaka cha 607

Vikuwoneka kuti likafumiskikamo mu tempile. Likuzunulikapo yayi pa vinthu ivyo vikatolekera ku Babuloni apo tempile likaparanyika mu 607 B.C.E. panji vinthu ivyo vikawezgekera ku Yerusalemu.​—2 Mathemba 25:13-17; Ezira 1:7-11.

63

Pompey, uyo wakaŵa Mulongozgi wa ŵasilikari Ŵachiroma wakapharaza kuti lasoŵa, apo wakathereska Yerusalemu na kwendera Malo Ghatuŵa Chomene gha tempile. c

a Ŵaisrayeli ŵakasangananga na masuzgo ghakuru panji kufwa usange ŵaleka kupulikira dango la Chiuta pakuyowoya vya kanyamuliro na kubenekelera Likasa.​—1 Samuyeli 6:19; 2 Samuyeli 6:2-7.

b Baibolo likuyowoya yayi kuti pakaŵa pawuli, chifukwa wuli, panji uyo wakalifumiskako.

c Wonani buku la The Histories, lakulembeka na Tacitus, Book V, ndime 9.