Lutani apo pali nkhani

Kasi Baibolo Likuti Wuli pa Nkhani ya Chakhumi?

Kasi Baibolo Likuti Wuli pa Nkhani ya Chakhumi?

Ivyo Baibolo Likuyowoya

 Pakukhumba kuti nawo ŵawovwirepo pakusopa kwaunenesko, Ŵaisrayeli ŵakaphalirika kuti ŵapelekengepo chakhumi a cha vinthu ivyo ŵasanga pa chaka. Chiuta wakaŵaphalira kuti: “Mukawoneseske kuti chaka na chaka mukupeleka chakhumi cha mbuto zinu izo zikupambika mu minda.”​—Dotoronome 14:22.

 Languro lakuti ŵanthu ŵapelekenge chakhumi likaŵa mu Dango la Mozesi, kung’anamura malango agho Chiuta wakapeleka ku Ŵaisrayeli kale. Ŵakhristu ŵakulongozgeka na Dango la Mozesi yayi, ntheura ŵakukhumbikwira yayi kupeleka chakhumi. (Ŵakolose 2:13, 14) M’malo mwake, Mkhristu waliyose wakwenera kupeleka ndalama “umo wadumulira mu mtima wake, mwakukwenyelera yayi panji mwakuchichizgika, chifukwa Chiuta wakutemwa uyo wakupeleka mwakukondwa.”​—2 Ŵakorinte 9:7.

 Chakhumi mu Baibolo—“Chipangano Chakale”

 Chakhumi chikuzunulika chomene mu chigaŵa cha Baibolo icho ŵanandi ŵakuti Chipangano Chakale. Mu malo ghanandi vikulongora kuti chakhumi chikamba kuzunulika Dango (Dango la Mozesi) likati lapelekeka ku Ŵaisrayeli kwizira mwa Mozesi. Ndipouli, mu malo ghachoko waka vikulongora kuti chakhumi chikamba kupelekeka kumanyuma.

Pambere Dango la Mozesi Lindaŵeko

 Munthu wakwamba uyo wakuyowoyeka kuti wakapeleka chakhumi wakaŵa Abramu (Abrahamu). (Genizesi 14:18-20; Ŵahebere 7:4) Vikuwoneka kuti chakhumi icho Abramu wakapeleka chikaŵa chawanangwa icho wakapeleka kamoza pera kwa themba la Salemu ilo likaŵaso wasembe. Mu Baibolo mulije ukaboni wakuti Abrahamu panji ŵana ŵake ŵakapelekaso chakhumi.

 Munthu wachiŵiri uyo wakuzunulika mu Baibolo kuti wakapeleka chakhumi wakaŵa Yakhobe, muzukuru wa Abrahamu. Iyo wakalayizga kuti usange Chiuta wangamutumbika, wazamupeleka “chakhumi pa vyose” ivyo wakapokera. (Genizesi 28:20-22) Nkhwantha zinyake za Baibolo zikuti Yakhobe wakapeleka nadi chakhumi ichi apo wakapeleka sembe zanyama. Nangauli Yakhobe wakafiska chilapo chake ichi, kweni wakaŵaphalirapo yayi ŵana ŵake kuti ŵapelekenge chakhumi ichi.

Mu Dango la Mozesi

 Ŵaisrayeli ŵakaphalirika kupeleka chakhumi kuti ŵawovwirepo pa vyakuchitika vya chisopa chawo.

  •   Chakhumi chikawovwiranga chomene ŵateŵeti ŵanyengozose ŵa chisopa—Ŵalevi, kusazgapo ŵasembe—chifukwa ŵakapika yayi malo ghakulimapo. (Maŵazgo 18:20, 21) Ŵalevi awo ŵakaŵa ŵasembe yayi ŵakapokeranga chakhumi kufuma ku ŵanthu ndipo nawo ŵakapelekanga “chimoza pa chakhumi” chiwemi chomene ku ŵasembe.—Maŵazgo 18:26-29.

  •   Vikuwoneka kuti pakakhumbikwangaso chakhumi chachiŵiri pa chaka, icho chikawovwiranga Ŵalevi kweniso ŵanthu ŵanyake awo ŵakaŵa Ŵalevi yayi. (Dotoronome 14:22, 23) Mbumba za Ŵaisrayeli zikagwiliskiranga ntchito wovwiri uwu pa viphikiro vyapadera, ndipo mu vyaka vinyake ŵakagaŵirangako ŵakavu chomene kuti nawo ŵasange pakukora.—Dotoronome 14:28, 29; 26:12.

 Kasi chakhumi ŵakapendanga wuli? Ŵaisrayeli ŵakaŵikanga pamphepete chakhumi cha mbuto izo ŵavuna chaka chilichose. (Levitiko 27:30) Usange ŵasankha kupeleka ndalama m’malo mwa mbuto, ŵakasazgirangapo 20 peresenti. (Levitiko 27:31) Ŵakaphalirikaso kuti ŵapelekenge “chakhumi chilichose pa ng’ombe, mberere panji mbuzi.”—Levitiko 27:32.

 Kuti ŵamanye chakhumi chachiŵeto icho ŵangapeleka, Ŵaisrayeli ŵakasankhanga chiŵeto chilichose cha nambara 10 icho chikafumanga mu chiŵaya chawo. Dango likayowoya kuti chiŵeto icho ŵasankha ŵangachisandanga panji kusinthiska yayi, nanga nkhupeleka ndalama m’malo mwa viŵeto yayi. (Levitiko 27:32, 33) Ndipouli, chakhumi chachiŵiri icho chikagwiranga ntchito pa viphikiro vyapachaka ŵakazomerezgekanga kusinthiska na ndalama. Ichi chikawovwiranga chomene Ŵaisrayeli awo ŵakendanga mitunda yitali kukafika ku viphikiro ivi.—Dotoronome 14:25, 26.

 Kasi Ŵaisrayeli ŵakapelekanga pawuli chakhumi? Ŵaisrayeli ŵakapelekanga chakhumi chaka chilichose. (Dotoronome 14:22) Kweni ŵakalekanga kupeleka pa chaka chilichose cha 7. Chaka ichi chikaŵanga sabata, panji kuti chaka chakupumulira, ndipo Ŵaisrayeli ŵakapandanga mbuto yiliyose yayi. (Levitiko 25:4, 5) Pakumanya fundo yapadera iyi, ŵakatoleranga yayi chakhumi mu nyengo yavuna. Chaka chachitatu na cha 6 chilichose cha chaka cha 7, Ŵaisrayeli ŵakagaŵirangako chakhumi chachiŵiri ŵakavu na Ŵalevi.—Dotoronome 14:28, 29.

 Kasi para munthu wandapeleke chakhumi ŵakachitanga nayo vichi? Dango la Mozesi likayowoya yayi chilango icho munthu wangapika para watondeka kupeleka chakhumi. Waliyose wakawonanga waka kuti ntchakwenelera kupeleka chakhumi. Ŵaisrayeli ŵakayowoyanga pamaso pa Chiuta kuti ŵapeleka chakhumi na kupempha kuti Chiuta waŵatumbike chifukwa cha kuchita nthena. (Dotoronome 26:12-15) Para munthu wakuleka kupeleka chakhumi, Chiuta wakawonanga nga kuti ŵakumwibira.—Malaki 3:8, 9.

 Kasi kupeleka chakhumi wakaŵa katundu muzito? Yayi. Chiuta wakalayizga mtundu uwu kuti usange ŵakwiza na chakhumi, iyo waŵapungulirenge vitumbiko ndipo ŵasoŵenge kanthu yayi. (Malaki 3:10) Kweni usange ŵaleka kupeleka chakhumi, ŵanthu wose ŵakasuzgikanga. Chiuta wakalekanga kuŵatumbika, ndipo ŵasembe na Ŵalevi nawo ŵakalekanga kuŵawovwira pakusopa chifukwa ŵakasoŵanga vyakukhumbikwa.—Nehemiya 13:10; Malaki 3:7.

 Chakhumi mu Baibolo—“Chipangano Chasono”

 Apo Yesu wakaŵa pano pasi, dango lakuti ŵanthu awo ŵakusopa Chiuta ŵapelekenge chakhumi likaŵa lichali kugwira ntchito. Kweni Yesu wati wafwa, dango ili likalekeskeka.

Mu nyengo ya Yesu

 Mu chigaŵa icho ŵanandi ŵakuti Chipangano Chasono, Baibolo likulongora kuti Ŵaisrayeli ŵakapelekanga nipera chakhumi apo Yesu wakaŵa pano pasi. Yesu wakazomerezga kuti kupeleka chakhumi chikaŵa chakukhumbikwa nadi kwa iwo, kweni wakasuska ŵalongozgi ŵachisopa awo ŵakalimbikiranga kupeleka chakhumi kweni ‘ŵakazerezganga vinthu vyakuzirwa vya Dango, ivyo ni urunji, lusungu, na kugomezgeka.’—Mateyu 23:23.

Yesu wati wawuka

 Yesu wati wawuka chikaŵaso chakukhumbikwa yayi kupeleka chakhumi. Nyifwa ya Yesu yikafufuta, panji kuti yikamazga Dango la Mozesi, kusazgapo “dango lakuti ŵapokenge chakhumi ku ŵanthu.”—Ŵahebere 7:5, 18; Ŵaefeso 2:13-15; Ŵakolose 2:13, 14.

a Chakhumi “ntchigaŵa cha 10 cha ivyo munthu wasanga ndipo wachipatura kuti chigwire ntchito yinyake. . . . Chakhumi icho chikuzunulika mu Baibolo chikaŵa chakovwira pa ntchito za chisopa.”—Harper’s Bible Dictionary, page 765.