1. Hi xihi xilotlelo xa ndyangu lowu tsakeke?

YEHOVHA XIKWEMBU u lava leswaku ndyangu wa wena wu va lowu tsakeke. Rito ra yena, ku nga Bibele, ri nyika nkongomiso eka xirho xin’wana ni xin’wana, ri hlamusela leswi Xikwembu xi lavaka leswaku un’wana ni un’wana a swi endla endyangwini. Loko xirho ha xin’we xa ndyangu xi endla leswi Xikwembu xi swi languteleke eka xona, ku va ni vuyelo lebyinene. Yesu u te: “Va tsaka lava twaka rito ra Xikwembu va tlhela va ri hlayisa!”—Luka 11:28.

2. I yini lexi hi faneleke hi xi tsundzuka leswaku ndyangu wa hina wu va lowu tsakeke?

² Leswaku ku va ni ntsako endyangwini, hi fanele hi tsundzuka leswaku ndyangu hi woxe wu sunguriwe hi Yehovha, loyi Yesu a n’wi vitaneke “Tata wa hina.” (Matewu 6:9) Ndyangu wun’wana ni wun’wana emisaveni wu kona hikwalaho ka Tata wa hina wa le matilweni—naswona a swi kanakanisi leswaku u swi tiva kahle leswi endlaka leswaku ndyangu wu va lowu tsakeke. (Vaefesa 3:14, 15) Kutani, i yini leswi Bibele yi swi dyondzisaka mayelana ni leswi xirho ha xin’we endyangwini xi faneleke xi swi endla?

3. Bibele yi ri ndyangu wa vanhu wu sungurise ku yini naswona hi swi tivisa ku yini leswaku leswi yi swi vulaka i ntiyiso?

³ Yehovha u vumbe vanhu vo sungula, Adamu na Evha, kutani  a va hlanganisa va va nuna ni nsati. U va veke ekaya ro saseka leri a ri ri paradeyisi kwala misaveni—ku nga ntanga wa Edeni—kutani a va byela leswaku va va ni vana. Yehovha u te: “Tswalanani mi andza, mi tata misava.” (Genesa 1:26-28; 2:18, 21-24) Lowu a hi ntsheketo hikuva Yesu u kombise leswaku leswi buku ya Genesa yi swi vuleke hi masungulo ya ndyangu i ntiyiso. (Matewu 19:4, 5) Hambileswi hi langutanaka ni maxangu yo tala lama hi dyisaka mbitsi sweswi, a hi xona xikongomelo xa Xikwembu, kutani a hi voneni leswaku ha yini swi nga koteka leswaku mindyangu yi va leyi tsakeke.

4. (a) Hi yihi ndlela leyi un’wana ni un’wana endyangwini a nga hoxaka xandla leswaku ku va ni ntsako? (b) Ha yini ku dyondza mahanyelo ya Yesu swi ri swa nkoka swonghasi leswaku ndyangu wu va lowu tsakeke?

⁴ Un’wana ni un’wana endyangwini a nga hoxa xandla leswaku ndyangu wu va lowu tsakeke, hi ku va ni rirhandzu ku fana ni Xikwembu. (Vaefesa 5:1, 2) Kambe, hi nga xi tekelela njhani Xikwembu kasi a hi swi koti no xi vona? Hi nga dyondza ndlela leyi Yehovha a endlaka swilo ha yona hi ku languta leswi N’wana wa yena wa mativula a swi endleke loko a te laha misaveni a huma etilweni. (Yohane 1:14, 18) Loko N’wana loyi, Yesu Kreste a ri la misaveni, u endle swilo leswi fanaka ni leswi endliwaka hi Tata wa yena wa le matilweni lerova ku vona Yesu ni ku n’wi yingisa, a swi fana niloko u ri na Yehovha, u N’wi yingisile. (Yohane 14:9) Hikwalaho, un’wana ni un’wana wa hina a nga hoxa xandla leswaku ndyangu wu va lowu tsakeke, hi ku dyondza rirhandzu leri Yesu a ri kombiseke ni ku landzela xikombiso xa yena.

5, 6. (a) Ndlela leyi Yesu a khomaka vandlha ha yona yi vekela vavanuna lava tekeke xikombiso hi ndlela yihi? (b) Munhu u fanele a endla yini leswaku swidyoho swa yena swi rivaleriwa?

⁵ Bibele yi vula leswaku vavanuna lava tekeke va fanele va khoma vasati va vona hi ndlela leyi fanaka ni leyi Yesu a a khoma vadyondzisiwa va yena ha yona. Xiya nkongomiso lowu wa Bibele lowu nge: “Vavanuna, hambetani mi rhandza vasati va n’wina, hilaha Kreste na yena a rhandzeke vandlha hakona kutani a tinyiketa hikwalaho ka rona, . . . Hi ndlela leyi vavanuna va fanele ku rhandza vasati va vona ku fana ni mimiri ya vona. Loyi a rhandzaka nsati wakwe wa tirhandza, hikuva a nga kona munhu loyi a  tshameke a venga nyama yakwe; kambe wa yi wundla ni ku yi khathalela, hilaha Kreste na yena a endlaka hakona evandlheni.”—Vaefesa 5:23, 25-29.

⁶ Ndlela leyi Yesu a a va rhandza ha yona vadyondzisiwa va yena lava a va ri swirho swa vandlha ra yena, i xikombiso lexinene ngopfu eka vavanuna lava tekeke. Yesu “u va rhandze ku fikela emakumu,” a nyiketela ni vutomi bya yena hikwalaho ka vona hambileswi a va nga hetisekanga. (Yohane 13:1; 15:13) Hilaha ku fanaka, vavanuna lava tekeke va khongoteriwa: “Tshamani mi ri karhi mi rhandza vasati va n’wina naswona mi nga va hlundzukeli ku tlula mpimo.” (Vakolosa 3:19) I yini lexi nga ta pfuna wanuna leswaku a tshama a ri karhi a tirhisa ndzayo leyi, ngopfu-ngopfu loko nsati wa yena a pfa a tsandzeka ku endla swilo hi vutlhari? U fanele a tsundzuka swihoxo swa yena n’wini ni leswi a faneleke a swi endla leswaku Xikwembu xi n’wi rivalela. Swi vula yini sweswo? Swi vula leswaku u fanele a rivalela lava n’wi dyohelaka, ku katsa ni nsati wa yena. Na yena nsati u fanele a endla hilaha ku fanaka. (Matewu 6:12, 14, 15) Wa swi vona leswaku ha yini vanhu van’wana va vula leswaku vukati byi famba kahle loko vatekani va ri lava rivalelanaka?

7. I yini leswi Yesu a swi anakanyeleke naswona u vekele vavanuna lava tekeke xikombiso xihi?

⁷ Nakambe vavanuna lava tekeke va fanele ku tsundzuka leswaku minkarhi hinkwayo Yesu a a anakanyela vadyondzisiwa va yena. A a anakanyela ku tsana ka vona ni swilaveko swa vona swa nyama. Hi xikombiso, loko va karhele, u te: “Tanani, mi ri swenu hi ya enhoveni, mi wisanyana.” (Marka 6:30-32) Hilaha ku fanaka, vavasati va fanele va anakanyeriwa na vona. Bibele yi vula leswaku i ‘swibya swo tsana,’ leswi vavanuna va lerisiwaka leswaku va swi “xixima.” Ha yini? Hikuva vavanuna ni vavasati va ta kuma tintswalo “leti nga faneriwiki ta vutomi.” (1 Petro 3:7) Vavanuna lava tekeke va fanele va tsundzuka leswaku nchumu wa risima eka Xikwembu i ku tshembeka, ku nga ri ku va wanuna kumbe ku va wansati.—Pisalema 101:6.

8. (a) Ha yini ku vuriwa leswaku wanuna “loyi a rhandzaka nsati wakwe wa tirhandza”? (b) Ku va “nyama yin’we” swi vula yini eka wanuna ni nsati wakwe?

⁸ Bibele yi vula leswaku wanuna la “rhandzaka nsati wakwe wa  tirhandza.” Xivangelo xa sweswo hileswaku “a va ha ri vambirhi, kambe i nyama yin’we,” hilaha Yesu a vuleke hakona. (Matewu 19:6) Kutani a nga kona la faneleke a navela ku hlanganyela rimbewu ni munhu un’wana handle ka munghana wa yena wa vukati. (Swivuriso 5:15-21; Vaheveru 13:4) Sweswo va nga kota ku swi endla loko va tiyimisele ku nga tsonani. (1 Vakorinto 7:3-5) Xitsundzuxo lexi nga fanelangiki xi rivariwa hi lexi nge: “A nga kona loyi a tshameke a venga nyama yakwe; kambe wa yi wundla ni ku yi khathalela.” Vavanuna va fanele va rhandza vasati va vona hilaha va tirhandzaka hakona, va tsundzuka leswaku va ta tihlamulela eka nhloko ya vona, Yesu Kreste.—Vaefesa 5:29; 1 Vakorinto 11:3.

9. Hi yihi mfanelo ya Yesu leyi boxiweke eka Vafilipiya 1:8, naswona ha yini vavanuna va fanele va kombisa mfanelo leyi eka vasati va vona?

⁹ Muapostola Pawulo u vulavule hi “xinakulobye lexikulu xo fana ni lexi Kreste Yesu a nga na xona.” (Vafilipiya 1:8) Xinakulobye xa yena a xi phyuphyisa naswona a xi endla leswaku a rhandzeka eka vavasati lava veke vadyondzisiwa va yena. (Yohane 20:1, 11-13, 16) Vavasati va navela leswaku vanuna va vona va va rhandza hi mbilu hinkwayo.

10. Hi yihi ndlela leyi Yesu a nga xikombiso lexinene eka vavasati lava tekiweke?

¹⁰ Ndyangu i nhlengeletano kutani leswaku swilo swa yona swi famba kahle, wu fanele wu va ni nhloko leyi wu rhangelaka. Hambi ku ri Yesu u ni Nhloko. “Nhloko ya Kreste i Xikwembu” tanihi laha ‘wanuna a nga nhloko ya wansati.’ (1 Vakorinto 11:3) Yesu u hi vekele xikombiso lexinene hi ku titsongahata eka Xikwembu hikuva hinkwerhu hi ni nhloko leyi hi faneleke hi titsongahata eka yona.

11. Wansati u fanele a tikhoma njhani eka nuna wa yena naswona hi byihi vuyelo lebyi nga ta va kona?

¹¹ Vavanuna lava nga hetisekangiki va endla swihoxo kutani hakanyingi a va vi tinhloko leti nga swikombiso leswinene emindyangwini ya vona. Kutani i yini lexi wansati a faneleke a xi endla? A nga fanelanga a swi tekela ehansi leswi nuna wa yena a swi endlaka kumbe a ringeta ku n’wi tekela vunhloko. Wansati u fanele a tsundzuka leswaku munhu la nga ni moya wo rhula ni wo olova i wa nkoka swinene eka Xikwembu. (1 Petro 3:4) Loko  wansati a ri ni moya wo rhula, swi ta n’wi olovela ku titsongahata hi ndlela leyi amukelekaka eka Xikwembu, hambiloko a langutane ni swiyimo leswi ringaka. Ku tlula kwalaho, Bibele yi ri: “Wansati u fanele ku va ni xichavo xo enta eka nuna wakwe.” (Vaefesa 5:33) Kambe ku vuriwa yini loko nuna wa yena a nga ri na mhaka ni Vunhloko bya Kreste? Bibele yi khongotela vavasati lava tekiweke yi ku: “Tivekeni ehansi ka vanuna va n’wina, leswaku, loko ku ri ni lava nga yingisiki rito, va ta kokiwa handle ka rito hi ku tikhoma ka vasati va vona, hikwalaho ka leswi va veke timbhoni leti ti ku voneke hi mahlo ku tikhoma ka n’wina loku tengeke swin’we ni xichavo lexi enteke.”—1 Petro 3:1, 2.

12. Ha yini swi nga hoxanga leswaku wansati a phofula langutelo ra yena hi xichavo?

¹² Hambi nuna wa yena i mupfumeri kumbe a hi mupfumeri, wansati u ta va a nga deleli loko a phofula langutelo ra yena hi vutlhari, leri hambaneke ni ra nuna wa yena. Langutelo ra yena ri nga ha va ri ri rinene naswona ndyangu hinkwawo wu nga vuyeriwa loko wu n’wi yingisa. Hambileswi Abrahama a nga n’wi yingisangiki nsati wa yena Sara, kambe u endle xiringanyeto lexinene lexi a xi ta tlhantlha xiphiqo xo karhi endyangwini wakwe, xisweswo Xikwembu xi byele Abrahama xi ku: “Yingisa rito rakwe.” (Genesa 21:9-12) Hambiswiritano, loko wanuna a endla xiboho emhakeni yo karhi lexi nga kwetlembetaniki ni nawu wa Xikwembu, wansati u kombisa ku titsongahata eka nuna wa yena hi ku seketela xiboho xexo.—Mintirho 5:29; Vaefesa 5:24.

13. (a) Tito 2:4, 5 yi khongotela vavasati lava tekiweke leswaku va endla yini? (b) Xana Bibele yi ri yini hi ku dlaya vukati ni ku hambana?

¹³ Swi tele swilo leswi wansati a nga swi endlaka leswaku a khathalela ndyangu wa yena. Hi xikombiso, Bibele yi kombisa leswaku vavasati lava tekiweke va fanele va ‘rhandza vanuna va vona, va rhandza vana va vona, va va lava hlutekeke emianakanyweni, va va lava tengeke, va tirha ekaya, va va vanene naswona va tiveka ehansi ka vanuna va vona.’ (Tito 2:4, 5) Loko wansati a ri karhi a khathalela vutihlamuleri bya yena tanihi nsati tlhelo manana, ndyangu wa yena wu ta tshama wu ri karhi wu n’wi rhandza ni ku n’wi xixima. (Swivuriso 31:10, 28) Kambe, tanihi leswi vukati byi hlanganisaka vanhu lava nga hetisekangiki, swiyimo swin’wana swo tika swinene swi nga endla leswaku vatekani va hambana kumbe va dlaya vukati.  Ku ni swiyimo swo karhi leswi Bibele yi pfumelaka leswaku vatekani va hambana hikwalaho ka swona. Hambiswiritano, ku hambana a ku fanelanga ku tekiwa ku ri yona ndlela yo tlhantlha swiphiqo hikuva Bibele yi ri: “Wansati a nga hambani ni nuna wa yena; . . . naswona wanuna a nga fanelanga a tshika nsati wa yena.” (1 Vakorinto 7:10, 11) Nakambe Matsalwa ma boxa leswaku loko un’wana eka vona a endle vumbhisa, loyi a nga riki na nandzu a nga hlawula ku dlaya vukati loko a vona swi fanerile.—Matewu 19:9.

14. Yesu a a va khoma njhani vana, naswona i yini leswi vana va swi lavaka eka vatswari va vona?

¹⁴ Yesu u vekele vatswari xikombiso lexinene hi ndlela leyi a a khoma vana ha yona. Loko van’wana va ringete ku sivela vana loko va ta eka Yesu, u te: “Tshikani vana lavatsongo va ta eka mina; mi nga ringeti ku va sivela.” Bibele yi vula leswaku hiloko “a angarha vana, a va katekisa, a va tlhandleka mavoko.” (Marka 10:13-16) Leswi Yesu a tinyikeke nkarhi wo va ni vana, na wena u fanele u tinyika nkarhi wo va ni vana va wena! Va lava u va nyika nkarhi wo tala swinene. U fanele u tinyika nkarhi wo va dyondzisa hikuva hi swona leswi Yehovha a lerisaka vatswari leswaku va swi endla.—Deteronoma 6:4-9.

15. I yini leswi vatswari va nga swi endlaka leswaku va sirhelela vana va vona?

 ¹⁵ Leswi vuhomboloki bya misava leyi byi yaka byi nyanya, vana va lava vatswari lava nga ta va sirhelela eka vanhu lava lavaka ku va hlasela, vo fana ni lava pfinyaka vana. Xiya ndlela leyi Yesu a va sirheleleke ha yona vadyondzisiwa va yena, lava a a va vitana “vana lavatsongo,” hikwalaho ka leswi a a va rhandza. Loko a khomiwile naswona a ri kusuhi ni ku dlayiwa, Yesu u luke mano ya leswaku va kota ku baleka. (Yohane 13:33; 18:7-9) Tanihi mutswari, u fanele u xalamukela matshalatshala ya Diyavulosi yo lava ku hlasela vana va wena. U fanele u va lemukisa ka ha ri ni nkarhi. * (1 Petro  5:8) Va le khombyeni lerikulu ngopfu hi tlhelo ra nyama, ra moya ni ra mahanyelo.

16. I yini leswi vatswari va nga swi dyondzaka eka ndlela leyi Yesu a swi tameleke ha yona swihoxo swa vadyondzisiwa vakwe leswi a swi vangiwa hi ku nga hetiseki ka vona?

¹⁶ Hi vusiku lebyi Yesu a feke ha byona, vadyondzisiwa va yena va kanetane hi leswaku i mani lonkulu exikarhi ka vona. Yesu a nga va karihelanga, kambe hi rirhandzu u hambete a va khongotela hi marito ni hi xikombiso xa yena lexinene. (Luka 22:24-27; Yohane 13:3-8) Loko u ri mutswari, xana wa yi vona ndlela leyi u nga tekelelaka xikombiso xa Yesu ha yona loko u laya vana va wena? I ntiyiso leswaku va fanele va tshinyiwa kambe va fanele va tshinyiwa hi “mpimo lowu ringaneke,” ku nga ri hi vukarhi. Loko u vulavula na vona a wu fanelanga u phatluka, u va twisa ku vava “ku fana ni ku tlhava ka banga.” (Yeremiya 30:11; Swivuriso 12:18) N’wana u fanele a layiwa hi ndlela leyi hi ku famba ka nkarhi a nga ta yi twisisa leswaku ha yini ndzayo ya kona a yi fanerile.—Vaefesa 6:4; Vaheveru 12:9-11.

17. Yesu u ve xikombiso lexi hetisekeke eka vana hi ndlela yihi?

¹⁷ Xana vana va nga dyondza swo karhi eka Yesu? Ina! Yesu u kombise hi xikombiso xa yena n’wini ndlela leyi vana va faneleke va yingisa vatswari va vona ha yona. U te: ‘Ndzi vulavula hilaha Tatana a ndzi dyondziseke hakona.’ U engete a ku: “Nkarhi hinkwawo ndzi endla swilo leswi n’wi tsakisaka.” (Yohane 8:28, 29) Yesu a a yingisa Tata wa yena wa le tilweni naswona Bibele yi byela vana leswaku va yingisa vatswari va vona. (Vaefesa 6:1-3) Hambileswi Yesu a a ri n’wana la hetisekeke, a a yingisa vatswari va yena, Yosefa na Mariya lava a va nga hetisekanga. A swi kanakanisi leswaku sweswo swi endle leswaku un’wana ni un’wana endyangwini wa ka va Yesu a tsaka!—Luka 2:4, 5, 51, 52.

18. Ha yini Yesu a a yingisa Tata wa yena wa le tilweni minkarhi hinkwayo naswona i mani la tsakaka loko vana va yingisa vatswari va vona namuntlha?

¹⁸ Xana vana va yi xiya ndlela leyi va nga fanaka na Yesu ha yona leswaku va tsakisa vatswari va vona? I ntiyiso leswaku minkarhi yin’wana vana va nga vona onge swa tika ku yingisa vatswari kambe Xikwembu xi lava leswaku va endla tano. (Swivuriso 1:8; 6:20)  Minkarhi hinkwayo Yesu a a yingisa Tata wa yena wa le tilweni hambiloko a langutane ni swiyimo swo tika. Siku rin’wana loko Xikwembu xi lava leswaku Yesu a endla nchumu wun’wana wo tika swinene, u te: “Susa xinwelo lexi [ku nga swo karhi leswi a a lerisiwe swona] eka mina.” Nilokoswiritano, Yesu u endle leswi Xikwembu xi n’wi kombeleke swona hikuva a a swi tiva leswaku Tata wa yena u tiva leswi a faneleke a swi endla. (Luka 22:42) Loko vana va dyondza ku yingisa, va ta va tsakisa ngopfu vatswari va vona ni Tata wa vona wa le tilweni. *—Swivuriso 23:22-25.

19. (a) Hi yihi ndlela leyi Sathana a ringaka vana ha yona? (b) Loko vana va tikhoma hi ndlela yo biha swi nga endla leswaku vatswari va titwisa ku yini?

¹⁹ Diyavulosi u ringe Yesu naswona hi swi tiva kahle leswaku na vona vana u ta va ringa leswaku va endla leswo biha. (Matewu 4:1-10) Sathana Diyavulosi u tirhisa ntshikilelo wa tintangha, kutani a swi olovi ku wu tiyiselela. Hikwalaho i swa nkoka leswaku vana va papalata ku aka vuxaka ni vadyohi! (1 Vakorinto 15:33) Dina, n’wana wa Yakobe a a hambeta a tolovelana ni vanhu lava nga riki vagandzeri va Yehovha, kutani sweswo swi pfuxe madzolonga lamakulu. (Genesa 34:1, 2) Anakanya ndlela leyi ndyangu wu nga ta va ni gome ha yona loko un’wana ekaya a wela eku tikhomeni ko biha hi tlhelo ra rimbewu!—Swivuriso 17:21, 25.

20. Leswaku ndyangu wu va lowu tsakeke, i yini lexi un’wana ni un’wana a faneleke a xi endla?

²⁰ Loko ndyangu wu tirhisa ndzayo ya Bibele, wu nga swi kota ku langutana ni swiphiqo. Kahle-kahle, ku tirhisa ndzayo yoleyo hi kona ku nga xilotlelo xa ntsako endyangwini. Hikwalaho, vavanuna, rhandzani vasati va n’wina, mi va khoma hi ndlela yo fana ni leyi Yesu a a khoma vandlha ra yena ha yona. N’wina vavasati, titsongahateni eka vunhloko bya vanuna va n’wina, mi landzela xikombiso xa wansati la fanelekaka, la hlamuseriweke eka Swivuriso 31:10-31. Vatswari, letelani vana va n’wina. (Swivuriso 22:6) Vatatana, ‘ungamelani mindyangu ya n’wina hi mukhuva lowunene.’ (1 Timotiya 3:4, 5; 5:8) N’wina vana, yingisani vatswari va n’wina. (Vakolosa 3:20) A nga kona endyangwini la hetisekeke, hinkwerhu hi endla swihoxo. Hikwalaho, titsongahate eka van’wana, u kombela ku rivaleriwa.

21. Hi wihi ntshembo lowu tsakisaka lowu hi wu languteleke naswona hi nga endla njhani leswaku mindyangu ya hina yi va leyi tsakeke sweswi?

²¹ Hakunene, Bibele yi tamele tindzayo to tala ni ndzetelo lowu khumbaka ndyangu. Tlhandlakambirhi, yi hi dyondzisa hi misava leyintshwa ya Xikwembu leyi nga ta va paradeyisi leyi teleke hi vanhu lava tsakeke, lava gandzelaka Yehovha. (Nhlavutelo 21:3, 4) Mawaku ntshembo lowu hi wu languteleke! Nisweswi hi nga va ni mindyangu leyi tsakeke loko hi tirhisa ndzetelo wa Xikwembu, lowu humaka eRitweni ra xona, ku nga Bibele.