Skip to content

Skip to table of contents

Sena Mulizyi?

Sena Mulizyi?

Lya Pentekoste 33 C.E, sena masimpe kuti ba Juda ibakaliko ‘bakazwa muzisi zyoonse zyaanyika’ kuya ku Jerusalemu?

Mugwagwa uuzwide bantu mu Jerusalemu lya Pentekoste 33 C.E.

Kuyungizya acibalo camu Bbaibbele cijanika mulugwalo lwa Milimo 2:5-11, mulembi umwi mu Juda iwakali kupona aciindi eeco uutegwa Philo wakalemba cibalo cipandulula nkamu yabantu bakaboolede ku Jerusalemu lya Pentekoste 33 C.E.

Kujatikizya baabo bakaunka ku Jerusalemu, Philo wakalemba kuti: “Makamu makamu aabantu ibazwa muminzi iitabaliki, bakali kuboola kuzwa kunze aazisi, bamwi bakali kuzabuka milonga mipati, kuzwa kunyika, kumbo, kujwe alimwi akumusanza, kutegwa bajanike kupobwe lili lyoonse.” Alimwi wakazubulula amajwi aali mulugwalo ndwaakatuma Agripa I, muzyukulu wa Heroda Mupati, ku Mweendelezi muna Roma, Caligula. Mulugwalo oolo, Agripa wakaamba boobu kujatikizya Jerusalemu: “Munzi Uusalala . . . tauli munzi mupati wacisi comwe buyo ca Judaya pele azisi zimbi, akaambo kabantu bakali kuzwa mu Jerusalemu akuyookkala muzisi zyakeengelede.”

Agripa wakaamba mulongo wamasena alo aakali kweendelezyegwa aba Juda, kubikkilizya amasena aakule mbuli Mesopotamiya, North Africa, Asia Minor, Greece, alimwi ansumbu zyaku Mediterranean. Syaazibwene umwi uutegwa Joachim Jeremias wakaamba kuti: “Nokuba kuti mulongo ooyu tawaambi cacigaminina kujatikizya nyendo zyaku Jerusalemu, muzeezo nkouli mbwaanga wakali mulawo buya kuti ba Juda boonse bapati kabaunka kuyookomba okuya.”—Deuteronomo 16:16.

Ino zyuulu-zyuulu zyabantu ibakali kuunka ku Jerusalemu kumapobwe aaba Juda bakali kukkala kuli?

Matongo aazintu mobakali kusambila aajanwa ku Jerusalemu

Kuli mapobwe otatwe aakali kucitwa mwaka amwaka mu Jerusalemu, mbuli Pobwe Lyakwiindilila, lya Pentekoste, alimwi a Pobwe lya Zivwuka. Mumwaanda wamyaka wakusaanguna, bantu banji bakali kuunka ku Jerusalemu kumapobwe aali boobu kuzwa mu Israyeli moonse alimwi akuzwa mumasena aambi imwakali kukkala ba Juda. (Luka 2:41, 42; Milimo 2:1, 5-11) Beenzu boonse aaba bakeelede kujana masena aakukkala.

Bamwi bakali koona mubalongwe; mpoonya bamwi bakali koona mumaanda aabeenzu aakubbadela buya. Pesi banji bakali koona mumatente mulubuwa naa mumabali aabulambo bwamunzi. Mumazuba aakwe aamamanino mu Jerusalemu, Jesu wakoona mumunzi wakali afwaafwi wa Betaniya.Matayo 21:17.

Zyaanda-anda zili mbozibede izijisi mwakusambila zyakajanwa munsi-munsi aatempele. Eezyi zyaanda kulibonya kuti aakali maanda mobakali kukkala beenzu alimwi akusambila kabatananjila mutempele. Muŋanda imwi mwakalembedwe majwi aakuti Theodotus, imupaizi mupati alimwi musololi wacikombelo, “nguwakayaka cikombelo mwakubalila Torah alimwi . . . , amaanda abeenzu, amaluumu, alimwi akubikka maanzi kutegwa beenzu ibapengede kababelesya.”