Skip to content

Skip to table of contents

Makani Aayeeme Amutwe Uuli Acivwumbyo

Kuzilanga Kabotu Zintu Kulagwasya!

Kuzilanga Kabotu Zintu Kulagwasya!

Akati katwaambo tutobela, nkaakali nkomuyeeya kuti nkakamupa kukkomana kapati?

  • bukkale bwanu

  • mbomupangidwe (genes)

  • kuzilanga kabotu zintu

BANTU bamwi inga basala “bukkale,” ambweni akwaamba kuti, “Ndilakonzya kukkomana . . .

  • “ikuti kandijisi mali manji”

  • “ikuti cikwati cangu kacili kabotu”

  • “ikuti kanditaciswi-ciswi”

Pele mubwini, kuzilanga kabotu zintu kanji-kanji kulagwasya kuba alukkomano kwiinda bukkale naa mbomupangidwe. Alimwi aaya makani mabotu. Ino nkaambo nzi? Akaambo kakuti, mukwiimpana abukkale bwanu naa mbomupangidwe—izintu nzyomutakonzyi kucinca—mulakonzya kucinca mbomuzilanga zintu.

“MUSAMU MUBOTU”

Kasimpi kamwi kamu Bbaibbele kaamba kuti: “Moyo uukkomene musamu mubotu uuponya, pele kupengana mumizeezo kupa kuti muntu amaninwe nguzu.” (Tusimpi 17:22) Munzila imwi, kuzilanga kabotu zintu kulagwasya! Kulakonzya kupa kuti musike ambaakani yanu naa kwaalilwa, alimwi akupa kuti cintu cibyaabi icakamucitikila cipe kuti mube abube bubotu naa butali kabotu.

Bantu bamwi balaadooneka makani aaya. Balakonzya kwaamba kuti:

  • ‘Ino ndisisila nzi mapenzi aangu akaambo kabulangizi?’

  • ‘Nokuba kuti ndazilanga kabotu buti zintu, tacikoocinca bukkale bwangu.’

  • ‘Ncibotu kwaagama mapenzi muciindi cakuyeeyela zintu izitako.’

Twaambo ootu inga twalibonya mbuli kuti tuli kabotu. Nokuba boobo, kuli bubotu buliko mukuzilanga kabotu zintu. Mucikozyanyo, amulange-lange bukkale butobela.

Kumulimo nkobabeleka ba Alex alimwi aba Brian, balabeleka canguzu mumulimo aumwi ngwapedwe. Basikulanganya mulimo nibamana kulanga-langa mulimo ngobacita, baamba lubazu aumwi mpayelede kubelekela.

  • Ba Alex: “Ndabelesya ciindi cinji alimwi anguzu mumulimo ooyu, pele mbubwenya buyo kwaambwa kuti tiindaubeleka kabotu! Tandilangilwi kuzwidilila mumulimo ooyu. Nokuba kuti ndabeleka buti canguzu, kunyina nonduubeleka kabotu. Alimwi buya ino ndipengela nzi?”

  • Ba Brian: “Ba bboosi bangu bandaambila mbazu mondacita kabotu, pele kuli mumwi mondatacita kabotu. Ndaiya ciiyo cibotu iciyoondigwasya kucita kabotu ciindi ciboola.”

INO MUYEEYA BUTI?

  • Kwainda myezi iili cisambomwe, nguni uuyooba mubelesi uuli kabotu, ba Alex naa ba Brian?

  • Ikuti nimwali basikunjizya mulimo, nguuli akati kabaalumi bobilo aaba ngomukonzya kunjizya mulimo naa kulekela kuti azumanane amulimo?

  • Ciindi nomwatyompwa, ino inga mucita mbuli mwaalumi uuli akati kabaaba bobilo?

Ba Andrea alimwi aba Brittney baciswa bulwazi bwakulendelelwa. Aumwi kuli nzila njabelesya kutegwa aliyumye mubukkale oobu.

  • Ba Andrea babikkila buyo maano kuzintu zibajatikizya. Balakaka kucitila bamwi zintu ccita kuti aabo bantu basaanguna mbabo kubacitila nzyobayanda. Baamba kuti, ‘Nsikonzyi kusowa ciindi cangu kubantu batandipi cintu cili coonse.’

  • Ba Brittney balasolekesya kuba alubomba kubantu akucitila bamwi zintu, tacikwe makani naa balalumba naa pe. Balautobela Mulawo wa Bukkale Bubotu—kucitila bamwi zintu mbubwenya mbobayanda kuti babacitile. (Luka 6:31) Ba Brittney babona kuti kucita zintu zibotu ciletela zilongezyo tacikwe makani naa balalumba naa pe.

INO MUYEEYA BUTI?

  • Nguli akati kabamakaintu bobilo aaba ngomukonzya kuyanda kuti abe mulongwe wanu?

  • Nguli akati kabo uukonzya kukkutila azilongwe nzyajisi?

  • Ikuti kamuciswa bulwazi bwakulendelelwa, sena zintu muzicita mbuli ba Andrea naa ba Brittney?

Andiza mulibazyi bantu bacita zintu mbuli ba Brian alimwi aba Brittney. Ambweni inga mwalimvwa kuti muli mbuli mbabo. Ikuti kacili boobo, cakutadooneka mulakonzya kubona kuti mbomuzilanga zintu kulakonzya kumugwasya mubuumi bwanu. Kulubazu lumwi, mbuti kuti kamuli mbuli ba Alex naa ba Andrea? Amulange-lange nzila zyotatwe Bbaibbele mbolikonzya kumugwasya kuzilanga kabotu zintu ciindi nomujisi buyumuyumu mubuumi bwanu.

1 MUTANOOTYOMPWI

BBAIBBELE LYAAMBA KUTI: “Ikuti watyompwa mubuzuba bwamapenzi, nkokuti nguzu zyako zilaceya.”Tusimpi 24:10.

NCOCAAMBA: Kutyompwa kulakonzya kumumanina nguzu nzyomweelede kubelesya kubambulula zintu naa kuliyumya mupenzi ndyomujisi.

CIKOZYANYO: Ba Juliza tiibakakkomene kubwana. Bausyi bakali bacakolwa alimwi mukwasyi wabo wakali mucete. Bakali kulonga-longa. Kusaanguna, ba Juliza bakalityompedwe kujatikizya zyakali kucitika mubuumi bwabo. Pele zintu zyakacinca. Ino ncinzi cakabagwasya? Ba Juliza bakaamba kuti: “Bazyali bangu kabatanajana nzila yakumana mapenzi, Ibbaibbele lyakandigwasya kucinca mbondakali kuzibona zintu. Kusikila sunu, Bbaibbele lilandigwasya kutayeeya zintu zitali kabotu. Mazuba aano, ciindi bantu nobacita zintu zitandikkomanisyi, ndilasola kumvwisya ncobacitila boobo.”

Ba Juliza bakaiya kuti Bbaibbele ndibbuku lijisi njiisyo zigwasya. Lulayo lujanika mumo lulakonzya kumugwasya kuliyumya ciindi nomuli mubukkale butyompya. Mucikozyanyo, lugwalo lwa Baefeso 4:23 lwaamba kuti: “Mweelede kuzumanana kubukulusya mizeezo iimweendelezya lyoonse.”

Mbubwenya mbokatondezya kapango aaka, mulakonzya kucinca mbomuzilanga zintu. Mulakonzya “kubukulusya” mizeezo yanu. Nokuba boobo, kucinca kuli boobu kulazumanana. Nkakaambo kaako kapango kaamba kuti tweelede “kuzumanana kubukulusya mizeezo.”

2 AMUBIKKILE MAANO KUZINTU ZILI KABOTU

BBAIBBELE LYAAMBA KUTI: “Mazuba oonse aamuntu uupengede mabyaabi, pele ooyo uulaamoyo uukkomene ulaapobwe ciindi coonse.”Tusimpi 15:15.

NCOCAAMBA: Kuti zintu zyoonse kamuzilanga munzila iitali kabotu, munoolimvwa ‘kupenga’ alimwi munoobona kuti mazuba oonse “mabyaabi.” Pele kuti kamubikkila maano kuzintu zili kabotu, muyooba “amoyo uukkomene” alimwi lyoonse munoolimvwa kukkomana. Ndinywe mweelede kulisalila.

CIKOZYANYO: Ba Yanko bakali kwaalilwa kucita zimwi zintu mbuli kweenda alimwi akwaambaula akaambo kakwaandulwa ziindi zinji kutegwa bagusye cikoto icakali kubongo. Akaambo kakulimvwa kuti mapenzi aaya alakonzya kubalesya kuzuzikizya mbaakani zyabo, ba Yanko bakalityompedwe kwamyaka minji. Pele bakacinca. Ino bakacinca buti? Bakaamba kuti: “Muciindi cakubikkila maano kuzintu nzyondatakali kukonzya kucita, ndakaiya kuyeeya zintu zikulwaizya lyoonse.”

Nzila imwi iibagwasya ba Yanko kucita oobo, nkubala zibalo zyamu Bbaibbele. Bakaamba kuti: “Eeci cipa kuti kandiyeeya zintu zili kabotu. Tiindazilekela limwi mbaakani nzyondijisi izitola ciindi cilamfwu kuzuzikizya, pele ndibikkila maano kumbaakani zisyoonto-syoonto nzyondikozya kuzuzikizya. Ciindi nindaba amizeezo iityompya, ndilasola kuyeeya twaambo tunji tupa kuti kandikkomene.”

Mbubwenya mbuli ba Yanko, mulakonzya kwiigusya mizeezo iimupa kutyompwa kwiinda mukuyeeya zintu zili kabotu. Ikuti kamuli mubukkale butali kabotu, andiza kuciswa, mbuli ba Yanko, amulibuzye kuti: ‘Sena tandijisi bulangizi buli boonse? Sena kunyina cimbi ncondikonzya kucita naa ncisinkilizyo buyo? Amwiiye kugwisya mizeezo iitali kabotu kwiinda mukubikkila maano kuzintu zigwasya.

3 AMUCITILE BAMWI ZINTU ZIBOTU

BBAIBBELE LYAAMBA KUTI: “Kupa kulakkomanisya kapati kwiinda kupegwa.”Milimo 20:35.

NCOCAAMBA: Kupa bamwi kuzwa ansi aamoyo kupa lukkomano kuli sikupa. Nkaambo nzi? Akaambo kakuti twakalengwa munzila yakuti katubikkila maano kuzintu nzyobayandika bamwi kutali buyo zyesu. (Bafilipi 2:3, 4; 1 Johane 4:11) Lukkomano ndotujana akaambo kakupa lulakonzya kutugwasya kapati kuliyumya mubukkale bukatazya.

CIKOZYANYO: Ba Josué baciswa bulwazi bwiitwa kuti spina bifida, ibulwazi bulwana moongolola. Kanji-kanji inga bali mumacise. Nokuba boobo, ba Josué balikkomene akaambo kakugwasya bantu. Bakaamba kuti: “Muciindi cakwaamba kuti ‘eciya tandikonzyi kucicita,’ ndilakkomana kuyeeya nzila zigwasya kutegwa ndigwasye bantu nzyobayandika abuzuba. Ndilajana nzila mbondikonzya kubacitila zintu zibotu bantu, alimwi eeci cindipa kukkomana mubuumi.”

NCOMUKONZYA KUCITA

Amuyandaule zyoolwe nomukonzya kucitila bamwi zintu cakulyaaba. Mucikozyanyo, sena mulakonzya kumujikila cakulya simukobonyoko uucisidwe? Sena kuli bacembeede mbomuzyi ibayandika kugwasya milimo yaaŋanda?

Amubikkile maano mbomuzilanga zintu mbubwenya mbomukonzya kubikkila maano kukulima muunda. Amuleke kuyeeyela zintu zityompya izikonzya kucitika. Amube abulangizi alimwi akucita zintu zigwasya kuba amizeezo iili kabotu. Muyooba amizeezo iigwasya yalo iiyoopa kuti buumi bwanu kabukkomanisya. Eeci ciyoosinizya nkamasimpe kaambo kakuti kuzilanga kabotu zintu kulagwasya!

Akaambo kakuyanda kukwabilila buumi bwabo, bantu bamwi tabalyi zyakulya zimwi; mulakonzya kucita mbubwenya oobo kujatikizya mizeezo iitali kabotu