Skip to content

Skip to table of contents

Sena Mwiibelesya Cabusongo Mincini Iisumpukide Yakutuminana Twaambo?

Sena Mwiibelesya Cabusongo Mincini Iisumpukide Yakutuminana Twaambo?

Ba Jenni balaacilengwa cakusobana kavidiyo. Baamba kuti: “Mazuba aano ndilasobana mawoola aali lusele abuzuba, alimwi lyandibeda penzi.”

Ba Dennis bakasola kukkala mazuba aali ciloba kakunyina kubelesya kancini kabo naa Intaneti. Bakakkala buyo kwamawoola aali 40.

Ba Jenni alimwi aba Dennis tabali bakubusi pe. Ba Jenni ibajisi bana bone bajisi myaka iili 40, mpoonya ba Dennis bajisi myaka iili 49.

SENA MULAIBELESYA mincini iisumpukide yakutuminana twaambo? * Banji balakonzya kwiingula kuti inzya, kabajisi atwaambo tumvwika. Mincini iisumpukide ilijisi mulimo mupati kumulimo, mubuumi alimwi amumakani aakulikondelezya.

Nokuba boobo, mbubwenya mbuli ba Jenni alimwi aba Dennis, bantu banji balaciindizya kubikkila maano kumincini iisumpukide. Mucikozyanyo, Nicole uujisi myaka iili 20 waamba kuti: “Nokuba kuti tacindiboteli kucaamba, pele mebo afooni yangu tuli balongwe babotu kapati. Lyoonse inga nkoili afwaafwi. Inga cilandicima kuti ndalijana mubusena mutako network mpoonya kwainda maminiti aali 30, inga ndiliyandide kapati kubona tugwalo twaafooni alimwi. Tacili cintu!”

Bantu bamwi balabelesya tuncini twabo masiku oonse kubona zintu zipya alimwi atugwalo ntobatambula. Inga balimvwa kulendelelwa kuti kabatali akancini kabo. Basikuvwuntauzya bamwi bapandulula bukkale oobu kuti ncizibilizi—nokuba kuti bujatikizya mincini iisumpukide naa Intaneti, naa kancini kamwi mbuli mafooni aasumpukide. Bamwi tabayandi kubelesya bbala lyakuti “cizibilizi” pele basala kwaamba bukkale oobu kuti ndipenzi, bulakwelelezya naa bupa muntu kuyandisisya kucita cimwi cintu.

Tacikwe makani ambociitwa, kutabelesya cabusongo mincini iisumpukide inga kwaleta mapenzi. Bamwi cabapa kutakamantana abanamukwasyi. Mucikozyanyo, musimbi uujisi myaka iili 20 wakaamba kuti: “Bataata kunyina ncobazyi mazuba aano kujatikizya zicitika mubuumi bwangu. Ciindi nobabandika andime kabakkede muŋanda, inga kumwi balemba ma e-mail. Lyoonse inga bajisi bubi afooni yabo. Ambweni bataata balandibikkila maano, pele zimwi ziindi kuboneka mbuli kuti tabandibikkili maano.”

Icikonzya Kumugwasya

Kutegwa bantu bagwasyigwe kubelesya kabotu mincini iisumpukide, muzisi mbuli China, South Korea, United Kingdom alimwi a United States, babikka masena aategwa “digital detox”, kwalo muntu nkwakasyigwa kwamazuba aali mbwaabede kubelesya Intaneti alimwi amincini imwi. Mucikozyanyo, amuyeeye kujatikizya ba Brett, balo aciindi cimwi ibakali kuuma zisobano a Intaneti mawoola aali 16 abuzuba. Bakaamba kuti: “Kufwumbwa nondakali a Intaneti, cakali mbuli kuti ndeendelezyegwa amusamu uukola.” Ciindi ba Brett nobakaunka ku digital detox bakajana kuti tabacilembedwe mulimo, tiibakali kubikkila maano kubulondo, alimwi bakasweekelwa balongwe. Ncinzi cikonzya kumugwasya kutegwa mutacitikilwi cintu cuusisya cili boobu?

AMULANGE-LANGE MBOMWIIBELESYA MINCINI IISUMPUKIDE. Amulange-lange mincini eeyi mboibujatikizya buumi bwanu. Amulibuzye mibuzyo iili mbuli yeeyi iitobela:

  • Sena inga ndilanyema kapati, ambweni akuba akabuko kuti tiindalanga-langa a Intaneti naa kubelesya kancini kangu?

  • Sena ndilazumanana kubelesya Intaneti nokuba kuti casika ciindi ncondakalibikkila kuti kandileka?

  • Sena ndilaalilwa koona akaambo kakutaleka kulanga-langa tugwalo itwaboola ntondituminwa?

  • Sena kubelesya mincini iisumpukide kwandipa kutaubikkila maano mukwasyi wangu? Sena bamukwasyi wangu inga babuzumina bwiinguzi bwangu kumubuzyo ooyu?

Ikuti mbomwiibelesya mincini iisumpukide cimupa kutabikkila maano “zintu ziyandika kapati” mbuli mukwasyi wanu alimwi amikuli iimwi, nkokuti ecino nceciindi cakuti mubambulule zintu. (Bafilipi 1:10) Munzila nzi?

KAMULIBIKKILA CIINDI CAKUCILEKA. Kuciindizya kucita zintu noziba zibotu, kulakonzya kuleta mapenzi. Aboobo kufwumbwa naa mubelesya mincini iisumpukide kucita makwebo naa kusobana buyo, amulibikkile ciindi cigaminide cakucita oobo mpoonya akucitobela lyoonse.

Muzeezo: Mulakonzya kulomba umwi wamumukwasyi naa mulongwe wanu kuti amugwasye kucita oobo. Bbaibbele lyaamba kuti: “Bobilo bali kabotu kwiinda omwe, . . . nkaambo ikuti umwi wabo wawa, ooyo umwi ulakonzya kumugwasya mweenzinyina kuti aimikile.”—Mukambausi 4:9, 10.

Mutalekeli kubotelwa amincini eeyi kumupa kuba “acizibilizi”

Mincini iisumpukide noiyabupa kuti cuube-ube kubona akutuma twaambo cakufwambaana, tacidoonekwi kuti bantu banji tabanikwiibelesyi cabusongo. Pele mutalekeli kubotelwa amincini eeyi kumupa kuba “acizibilizi.” Mulakonzya kwiibelesya kabotu mincini iisumpukide kwiinda ‘mukucibelesya kabotu ciindi coonse ncomujisi.’—Baefeso 5:16.

^ par. 5 Mucibalo eeci, majwi aakuti “mincini iisumpukide” aamba tuncini toonse itukonzya kutuma twaambo naa tukonzya kugwasya kubona twaambo, kubikkilizya ama e-mail, kutuma fooni, tugwalo twaafooni, mavidiyo, nyimbo, zisobano alimwi amafwoto.