Skip to content

Skip to table of contents

 KUBUZYA-BUZYA | BA FRÉDÉRIC DUMOULIN

Syaazibwene Muzyakupanga-panga Ulapandulula Mbwaakatalika Kusyoma Muli Leza

Syaazibwene Muzyakupanga-panga Ulapandulula Mbwaakatalika Kusyoma Muli Leza

Kwamyaka iili mbwiibede, ba Frédéric Dumoulin bakabeleka mucibeela cabasikuvwuntauzya misamu ku Ghent University mu Belgium. Aciindi cimwi tiibakali kusyoma kuti kuli Mulengi. Pele mukuya kwaciindi ba Frédéric bakatalika kusyoma kuti Leza ngowakalenga buumi. Mpoonya mbokunga lino Mbaakamboni ba Jehova, balembi ba Sinsimuka! bakababuzya kujatikizya mulimo wabo alimwi ambobakatalika kusyoma muli Leza.

Sena kuli mbomwakagwasyigwa acikombelo nomwakali bana?

Inzya. Bamaama bakali ba Katolika. Pele nindakabala makani aajatikizya mboceendelezyegwa cikombelo eeci, ndakatyompwa kapati cakuti tiindakacili kuyanda kumvwa makani aali woonse aajatikizya cikombelo. Alimwi ndakabala amakani aazikombelo zitali zya Bunakristo amwalo ndakajana kuti kunyina bubotu buli boonse pe. Nindakajisi myaka yakuzyalwa iili 14, ndakali kuyeeya kujatikizya kuvwula kwalweeno lwakali muzikombelo kuti ncitondezyo cakuti Leza tako. Aboobo, nindakayiisyigwa njiisyo yakusanduka kwazintu kucikolo, ndakabona kuti buumi bwakazwa kuzintu zimwi.

Ino mwakatalika buti kwiikkomanina sayaansi?

Nindakajisi myaka yakuzyalwa iili ciloba, ndakapegwa microscope, icibelesyo cibelesyegwa kubona tuntu tusyoonto kapati calo icakali kundikkomanisya kusobanya. Zimwi ziindi ndakali kwiibelesya kulanga-langa tuuka tugambya, mbuli nkonkolekwa.

Ino mwakatalika buti kwaakkomanina makani aajatikizya matalikilo abuumi?

Nindakajisi myaka yakuzyalwa iili 22, ndakaswaangana asyaazibwene musayansi umwi iwakali Kamboni wa Jehova. Wakali kusyoma kuti Leza ngowakalenga buumi. Eeci cakandigambya kapati. Alimwi ndakali kuyeeya kuti ndilakonzya kumutondezya kuti zintu nzyasyoma bwakali bufwuba-fwuba. Pele icakandigambya ncakuti, mibuzyo yangu wakayiingula munzila iilimvwisya. Eeci cakapa kuti ndibe aaluyandisisyo lwakuzyiba bantu basyoma muli Leza.

Nikwakainda myezi misyoonto buyo, ndakaswaangana a Kamboni uumbi iwakajisi luzyibo mumakani aabusilisi. Ciindi naakalyaaba kundipandulwida zintu nzyasyoma, ndakazumina nkaambo ndakali kuyanda kuzyiba  ikaambo bantu ncobasyoma muli Leza. Alimwi ndakali kuyanda kumubelekela akaambo kanguzu nzyajisi.

Sena mwakamutondezya kuti wakalisweekede?

Peepe. Muciindi caboobo, ndakatalika kuvwuntauzya njiisyo zijatikizya matalikilo aabuumi. Pele icakandigambya ncakuti, basyaazibwene bazyibidwe kapati musayaansi alimwi ibalemekwa baamba kuti nokaba kaseelo ikakatazya kapati kumvwisya kunyina nokakapangwa kuzwa kuzintu zizwa waano anyika pe. Bamwi bayeeya kuti tuseelo tuli boobu twakazwa buyo mumulenga-lenga. Bantu balakazyanya kapati kujatikizya buumi mbobwakatalika.

Sena kuli makani ngomwakazuminana?

Icigambya ncakuti, bunji bwabasayaansi munzila imwi balazumina kuti zintu zimwi nzezyakapa kuti buumi butalike kuzwa kuzintu zitaponi. Ndakatalika kulibuzya kuti, ‘Ikuti kabatazyi kujatikizya mbobwakatalika buumi kakunyina Mulengi, mbuti mbobakonzya kusinizya kuti zintu nzyobayeeyela zyamasimpe?’ Aboobo ndakalanga-langa ncolyaamba Bbaibbele kujatikizya matalikilo aabuumi.

Ino mwakatalika kulibona buti Bbaibbele?

Mbozyakali kuyaabuvwula nzyondakali kwiiya kuzwa mu Bbaibbele, ndakazyiba kuti nzyolyaamba nzyamasimpe. Mucikozyanyo, basayaansi bakabuzyiba ino-ino bumboni butondezya kuti bubumbo bulijisi matalikilo. Pele kapango kakusaanguna kamu Bbaibbele, ikakalembwa myaka iili 3,500 yainda, kaamba kuti: “Kumatalikilo Leza wakalenga ijulu anyika.” * Aboobo ndakabona kuti kufwumba makani ngolyaamba Bbaibbele aajatikizya sayaansi, aliluzi.

Ndakabona kuti kufwumba makani ngolyaamba Bbaibbele aajatikizya sayaansi, aliluzi

Sena luzyibo lwanu musayaansi lwakapa kuti cimuyumine kusyoma muli Leza?

Peepe. Nindakatalika kusyoma muli Leza, ndakalimanizyide kale myaka yotatwe kwiiya sayaansi kuyunivesiti. Kuzikusika lino, mbondiyaabuzumanana kwiiya mbozyakalengwa zintu, ndilasyoma kuti kuli Mulengi.

Sena inga mwapa cikozyanyo?

Inzya. Ndakaiya kujatikizya nguzu nzyoijisi misamu buyo alimwi ayeeyo iikola kuzintu zipona. Cintu cindikkomanisya kapati nkubona mbuli bongo mbobukwabililwa kuzwa kuzintu zinyonyoona alimwi atuzunda. Kuli cintu cikwabilila kutegwa bulowa bwesu kabwaandaanizyigwa kumaseelo aakubongo.

Ino ncinzi cigambya kujatikizya cintu eeco cikwabilila?

Kwamyaka minji yainda, basikuvwuntauzya bakajana kuti izintu zinjila munsinga zyabulowa, zilamwaika mumubuli woonse, kunze buyo lyakubongo alimwi amumoongola. Makani aaya akandigambya kapati, nkaambo tusinga tusyoonto-syoonto tulatola bulowa mumaseelo oonse aakubongo. Maseelo oonse aakubongo alasalazyigwa, kusaninwa, alimwi alatambula muya wa oxygen kwiinda mubulowa. Aboobo, ino mbuti bulowa bwesu mbobwaandaanizyigwa kuzwa kumaseelo aakubongo? Aaya makani kunyina naakazyibidwe kwamyaka minji.

Ino mbuti mbocibeleka cintu eeco cikwabilila zintu zimwi kuti kazitasiki kubongo?

Nsinga zyabulowa tazili mbuli tupila twacipulasitiki twalo twaandaanya zintu zili anze alimwi azyeezyo izili mukati. Nsinga zyabulowa zipangidwe aamaseelo. Aaya maseelo alazumizya zintu zimwi alimwi atuzunda tumwi kunjila mulingawo. Pele, maseelo aali munsinga zyabulowa zyakubongo aliindene kapati. Nkaambo alo aliswaanganizyidwe kabotu-kabotu. Maseelo aaya alimwi ambwaaswaanganizyidwe alagambya kapati. Maseelo aaya apangidwe munzila yakuti zintu zimwi mbuli muya wa oxygen, carbon dioxide alimwi a glucose zilainda akati kansinga zyabulolwa akusika kubongo. Pele zibeela zimwi mbuli, ma proteins, alimwi amaseelo amwi tazisiki kubongo. Aboobo cikwabililo cabulowa bwakubongo cilabeleka munzila iipa kuti kacicikonzya kupanga nguzu zyakukwabilila. Kulindime, zintu zipangidwe munzila iili boobu tiizyakasanduka buya pe.