Skip to content

Ncinzi Cakacitikila Bakamboni ba Jehova Muciindi Cabweendelezi bwa Nazi?

Ncinzi Cakacitikila Bakamboni ba Jehova Muciindi Cabweendelezi bwa Nazi?

 Akati ka Bakamboni bali 35,000 ibakali kukkala mu Germany alimwi amuzisi zimwi zyakali kweendelezyegwa a Nazi, ibatandila ku 1,500 bakafwa. Pele cakapa kuti bantu bamwi bafwe tacinazyibwa. Mbwaanga acivwuntauzyigwa makani aaya, myeelwe alimwi atwaambo tumwi tunooyaabuzyibwa mukuya kwaciindi.

 Ino bakafwa buti?

Muncini uutegwa guillotine ngobakali kubelesya ba Nazi

  •   Kujaigwa: Bakamboni batandila ku 400 bakajaigwa mu Germany alimwi amuzisi zyakali mubweendelezi bwa Nazi. Banji bakabetekwa munkuta, kupegwa mulandu wakujaigwa akukosolwa mitwe. Mpoonya bamwi bakali kudubulwa naa kusinwa buya kakunyina kubetekwa munkuta.

  •   Kuyuma kwabukkale muntolongo: Bakamboni bainda ku 1,000 bakafwa muzilabba zyakupenzyezya zyaba Nazi alimwi amuntolongo. Bakali kufwa akaambo kakubeleka cakuzwa mitukuta alimwi akusubulwa, nzala, kutontola, malwazi naa kubula busilisi buli kabotu. Akaambo kakweendelezyegwa calunya, bamwi bakafwa nobakazwa buyo muntolongo kumamanino aa Nkondo Yanyika Yoonse Yabili.

  •   Zimwi zyakabajaya: Bakamboni bamwi bakali kufwa akaambo kakuti bakali kubikkwa mutwaanda twakajisi gaasi (gas chambers), bamadokota bakali kusolela aali mbabo misamu naa kuyaswa misamu iijaya.

 Nkaambo nzi ncobakali kupenzyegwa?

 Bakamboni ba Jehova bakali kupenzyegwa akaambo kakuti bakazumanana kutobela njiisyo zyamu Bbaibbele. Ciindi bweendelezi bwa Nazi nobwakapa mulawo wakuti Bakamboni kabacita ciimpene ancolyaamba Bbaibbele, Bakamboni bakakaka kuutobela mulawo ooyo. Bakasala “kumvwida Leza mbwali mweendelezi kutali bantu.” (Milimo 5:29) Amulange-lange twaambo tobilo cakapa kuti basale boobu.

  1.   Kuzumanana kutatola lubazu mutwaambo twacisi. Mbubonya mbobabede Bakamboni munyika yoonse mazuba aano, Bakamboni ba Jehova ibakali mubweendelezi bwa Nazi tiibakali kutola lubazu mutwaambo twacisi. (Johane 18:36) Aboobo, bakakaka

  2.   Kutondezya lusyomo lwabo. Nokuba kuti bakali kukasyigwa kutondezya lusyomo lwabo, Bakamboni ba Jehova bakazumanana

 Basyaazibwene ba Robert Gerwarth bakamanizya akwaamba kuti Bakamboni ba Jehova “nkekabunga kalikke mubweendelezi bwa Nazi kabantu ibakapenzyegwa akaambo buyo kazintu nzyobakali kusyoma.” a Baangenyina bakatalika kubanyomenena Bakamboni ba Jehova akaambo kakutazungaana mulusyomo. Mwaange uumwi wakucisi ca Austria wakaamba kuti: “Tabaunki kunkondo. Inga bazumina buyo kujaigwa lwabo kutali kujaya muntu uumwi.”

 Ino bakafwida kuli?

  •   Muzilabba zyakupenzyezya: Ibunji bwa Bakamboni ba Jehova bakafwida muzilabba zyakupenzyezya. Nzyeezyi zimwi nkambi mobakaangilidwe: Auschwitz, Buchenwald, Dachau, Flossenbürg, Mauthausen, Neuengamme, Niederhagen, Ravensbrück, alimwi a Sachsenhausen. Mucilabba caku Sachsenhausen cilikke, mweelwe wa Bakamboni ba Jehova ibakajaigwa uusinizyidwe ulasika ku 200.

  •   Muntolongo: Bakamboni bamwi bakali kusubulwa kusikila mane bafwa muntolongo. Ibambi bakafwa akaambo kakuumwa nobakali kubuzyigwa-buzyigwa.

  •   Masena nkobakali kujailwa: Bakamboni ba Jehova bakali kuvwula kujailwa muntolongo yaku Berlin-Plötzensee, Brandenburg, alimwi aku Halle/Saale. Kuyungizya waawo, masena aamwi aali 70 nkobakali kujailwa Bakamboni akalembwa akuyobolwa.

 Bamwi ibakajaigwa

  •  Zina: Ba Helene Gotthold

     Busena nkobakajailwa: Plötzensee (Berlin)

     Ba Helene, imukaintu alimwi muzyali wabana bobilo, bakaangwa ziindi zinji. Aciindi cimwi mu 1937, bakatundululwa citaambiki nobakali kubuzyigwa-buzyigwa cakuti bakafwidwa mwana wakacili mwida. Mu December 8, 1944, bakakosolwa mutwe kubelesya muncini uutegwa guillotine muntolongo yaku Plötzensee, Berlin.

  •  Zina: Ba Gerhard Liebold

     Busena nkobakajailwa: Brandenburg

     Ba Gerhard ibakajisi myaka iili 20, bakakosolwa mutwe mu May 6, 1943, kakwiindide buyo myaka yobilo kuzwa ciindi bausyi nobakakosolwa mutwe muntolongo njiyonya eeyi. Mulugwalo lwakulaya ndobakalembela banamukwasyi alimwi amusimbi ngobakali kuyanda kukwata, bakaamba kuti: “Kakunyina kugwasyigwa a Mwami, nindatakakonzya kweenda munzila eeyi.”

  •  Zina: Ba Rudolf Auschner

     Busena nkobakajailwa: Halle/Saale

     Ba Rudolf bakajisi buyo myaka iili 17 nobakakosolwa mutwe mu September 22, 1944. Mulugwalo lwakulaya ndobakalembela banyina, bakaamba kuti: “Bakwesu banji bakeenda munzila eeyi, andime ndiyakucikonzya.”

a Amubone bbuku lyakuti Hitler’s Hangman: The Life of Heydrich, peeji 105.