Julani

Lutani pa vo ve mukati

VO VINGATIWOVYA KUTI TIKONDWENGI

Umoyu Wambula Kutamatama ndi Kukunthiyapu

Umoyu Wambula Kutamatama ndi Kukunthiyapu

KUTAMA NYENGU YITALI PAMWENGA KUPUNDUKA KUNGACHITISKA KUTI MUNTHU WASINTHI MO WAWONIYANGA VINTHU. Pakwamba Joseph * wenga ndi liŵavu lamampha kweniso wenga wanthazi. Kweni wati wafwa viŵalu wangukamba kuti: “Ndinguguŵa ukongwa. Ndengavi nthazi kweniso chiganga cho ndenga nachu chingumala . . . Ndawonanga kuti ‘ndamala ntchitu.’”

Vo Joseph wangukumana navu, vilongo kuti palivi munthu yo wangaleka kutama. Chinanga kuti ve viyo, tingachita vinthu vinyaki vo vingatiwovya kuti tilekengi kutamatama. Kumbi tingachita wuli asani titamatama? Kumbi kutamatama kungachitiska kuti tilekengi kukondwa? Awa. Ve viyo chifukwa cha vo tiwonengi mu nkhani iyi. Chakwamba, tiyeni tikambiskani fundu zo zingatiwovya kuti tilekengi kutamatama.

‘MUJIKONGI PAKUCHITA VINTHU.’ (1 Timote 3:2, 11) Kurya ndi kumwa ukongwa kungananga umoyu widu kweniso ndalama. Lemba la Nthanthi 23:20, 21 likamba kuti, ‘Ungaŵanga pamoza ndi ŵanthu wo atanja kumwa vinyu munandi cha ndipuso wo atanja kurya nyama mwawukharyi, chifukwa wakuloŵe ndi mukharyi akavukengi.’

MUNGANANGANGA LIŴAVU LINU CHA. “Tiyeni tijitowesi ku chinthu chechosi chakukazuza liŵavu ndi mzimu.” (2 Akorinto 7:1) Ŵanthu ananga liŵavu lawu asani akweŵa foja pamwenga asani atumwa ukongwa moŵa ndi munkhwala wakutimbanyiza wongu. Mwakuyeruzgiyapu, wupu unyaki wa ku United States ungukamba kuti kukweŵa fodya “kutambisa matenda kweniso anyaki apunduka ndipu pafupifupi chiŵalu chechosi muliŵavu chinangika.”—Centers for Disease Control and Prevention.

MUWONENGI KUTI LIŴAVU KWENISO UMOYU NDI MPHASU. “Chifukwa chaku [Chiuta] te ndi umoyu, titenda kweniso tilipu.” (Machitidu 17:28) Kuziŵa fundu iyi, kutitiwovya kuti tileki kuchita vinthu vo vingaŵika umoyu widu pangozi, kwali te ku ntchitu, titendesa galimotu pamwenga asani tisankha vakusangaluska. Palivi yo wangakhumba kupunduka chifukwa cha kupenja kukondwa.

MUJIKONGI ASANI MWAYAMBA KUŴANAŴANA VIHENI. Pe kukoliyana ukongwa pakati pa maŵanaŵanu ndi liŵavu lidu. Mwaviyo, muyesesengi kuleka kufipa ukongwa mtima, ukali wambula kujiko, sanji ndi maŵanaŵanu nganyaki ngaheni. Lemba la Sumu 37:8 likamba kuti, “Taya ukari ndipu leka kukwiya.” Bayibolu likamba so kuti: “Lekani kufipiya mtima vamawa, chifukwa la mawa le ndi vakufipiska mtima vaki.”—Mateyu 6:34.

MUŴANAŴANENGI VINTHU VAMAMPHA. Pa Nthanthi 14:30 pakamba kuti, “Mtima wakuzika mbumoyu wa liŵavu.” Bayibolu likamba so kuti: “Mtima wakukondwa ndi munkhwala wamampha.” (Nthanthi 17:22) Ndivu so asayansi akamba. Dokotala munyaki wa ku Scotland wangukamba kuti, “Mwakupambana ndi wo aleka kukondwa, munthu yo sonu wakondwa, vingazimuwovya kunthazi kuti wazileki kutamatama.”

MUKUNTHIYENGEPU. Nge mo ve nge ndi Joseph yo tamuzumbuwapu kali, nyengu zinyaki pangaŵavi cho tingachita, kweni tingakhumbika ŵaka kukunthiyapu suzgu lo te nalu. Kumbi tingakunthiyapu wuli? Anyaki aŵavi nthazi chifukwa cha kuguŵa. Ivi vingachitiska kuti vinthu vinangiki ukongwa. Lemba la Nthanthi 24:10 likamba kuti, “Asani wafoka pa zuŵa la suzgu, nthazi zaku zija zimana.”

Asani aguŵa, anyaki ayamba so kuŵanaŵana umampha. Yiwu asintha ndipu asaniya nthowa zo zingaŵawovya kukunthiyapu. Ndivu Joseph wanguchita. Iyu wangukamba kuti, wati wapemphera kwaku Yehova ndi kuŵanaŵaniya vo Bayibolu likamba, wangwamba “kuŵanaŵana vinthu vo wangakwaniska kuchita mumalu mwa vo wangatondeka.” Kusazgiyapu yapa, nge mo ŵanthu anandi wo akumana ndi mayeseru achitiya, Joseph wangusambira kuja walisungu. Venivi vingumuwovya kuti wapharazgiyengi anyaki uthenga wakupembuzga wa mu Bayibolu.

Munthu munyaki yo wangusuzgika so ukongwa wenga Steve. Wati wafika vyaka 15, wanguchita ngozi yo yinguchitiska kuti wafwi viŵalu kutuwa mukhosi mpaka kumalundi. Kweni wati wafika vyaka 18, manja ngaki ngangwamba so kugwira ntchitu. Pavuli paki, wanguluta ku yunivesite. Kwenuku wangwamba kuchita ureŵi, kumwa munkhwala wakutimbanyiza wongu ndi moŵa. Steve wengavi chilindizga chechosi mpaka po wangwambiya kusambira Bayibolu. Venivi vingumuwovya kuti wasinthi maŵanaŵanu ngaki ndi kuleka mijalidu yiheni yo wachitanga. Iyu wangukamba kuti, “Ndikuleka kujiwona kuti nde wambula ntchitu. Sonu nde ndi chimangu cha mumtima, ndikondwa kweniso ndikhorwa.”

Vo Steve ndi Joseph angukamba, vititikumbusa mazu ngo nge pa Sumu 19:7, 8, po pakamba kuti: “Dangu laku Yehova ndakufikapu, liweziyamu nthazi. . . . Marangu ngaku Yehova nga urunji, ngakondwesa mtima. Dangu laku Yehova ndakutowa lingweruska masu.”

^ ndimi 3 Zina lasinthika