Bayibolu la Charu Chifya la Malemba nga Chigiriki Ngachikhristu la Chingelezi lingutuzgika mu 1950 ndipu Bayibolu la Charu Chifya la Malemba Ngakupaturika losi lamphumphu lingutuzgika mu 1961. Kwambiya nyengu yeniyo, ŵanthu mamiliyoni nganandi ayanduwa ndi Bayibolu lambula kusuzga kuŵerenga lenili lo likufwatulika mwauneneska mu vineneru vakujumpha 180 kutuliya ku vineneru vakwambiriya.

Kweni chifukwa chakuti pajumpha vyaka vinandi, vineneru vasintha. Komiti yasonu yakufwatuliya Bayibolu la Charu Chifya yinguwona kuti pakhumbika kufwatuliya so Bayibolu lo lingafika ŵanthu pamtima mazuŵa nganu. Mwaviyo, mazu nganyaki kweniso kalemberu kaki vasintha mu Bayibolu ili pakuŵanaŵaniya fundu izi:

• Mazu ngasonu, ngambula kusuzga kuvwa. Mu Bayibolu ili mwalembeka mazu ngo ŵanthu alongoro mazuŵa nganu, mumalu mwakulemba mazu ngakali kweniso ngakusuzga kuvwa. Mwakuyeruzgiyapu, mazu ngakuti “dghera” ngalembeka kuti “phwandu,” ngakuti “unkhunthiya” ngalembeka kuti “kukunthiyapu,” ngakuti “vindimba” ngalembeka kuti “maphwandu ngaviwawa,” ngakuti “mangari” ngalembeka kuti “chisisi chakupaturika,” ndipu ngakuti “chikoku” ngalembeka kuti “chinyama chakofya.”—Esiteri 1:3; Luka 21:19; Agalatiya 5:21; Aefeso 3:3; Chivumbuzi 13:1.

  Mazu ngakuti “mbewu” mu Chiheberi kweniso mu Chigiriki chakali ngangang’anamuwa mbewu ya vakume pamwenga ŵana a ŵanthu. Chifukwa  chakuti mazuŵa nganu mu Chitonga mazu ngakuti mbewu ngakamba ukongwa va ŵanthu cha, mu Bayibolu ili, ngafwatulika mwakukoliyana ndi mo nkhani yiliri. (Genezesi 1:11; 22:17; 48:4; Mateyu 22:24; Yohane 8:37) Mumalu nganandi, mazu ngakuti “mphapu” ngakamba za layizgu la mu Edeni lo le pa Genezesi 3:15.

• Kukonkhoska mazu nganyaki nga mu Bayibolu kuti ngavwiki umampha. Mu Bayibolu ili, mazu nganyaki ngakusuzga ngalembeka munthowa yakuti wo aŵerenga angavwisengi umampha. Mwakuyeruzgiyapu, mazu ngakuti “sana” ngawezekiyamu. Mazu ngenanga ngang’anamuwa chiŵalu chamukati. Kweni asani mazu ngenanga ngamiya vinthu vinyaki, ngafwatulika kuti “maŵanaŵanu ngandimba,” “mukati mwangu,” ndipuso “maŵanaŵanu ngamukatikati” ndipu mazu ngaki chayingu ngakuti “sana” ngalembeka mu mazu ngamumphata.—Salimo 7:9; 26:2; Chivumbuzi 2:23.

  Nge mo viliri mu Chiheberi kweniso mu Chigiriki, mu Bayibolu ili mwe mazu ngakuti “mtima.” Mazu ngenanga ngang’anamuwa mtima chayiwu kweniso ngamiya vinthu vinyaki.

• Mazu ngambula kusuzga kuŵerenga. Masipeling’i ngakusuzga kuŵerenga ngasinthika. Mwakuyeruzgiyapu, mumalu nganyaki mazu ngakuti “gha” ngalembeka kuti “nga” ndipuso mazu ngakuti “vya” ngalembeka kuti “va.”

  Pakusintha mazu mu Bayibolu ili, aphweriyanga ukongwa, apempheranga kweniso atumbikanga ukongwa vo komiti yakwamba yakufwatuliya Bayibolu la Charu Chifya yingufwatuliya.

Bayibolu ili le ndi mazu ngamumphata ngamanavi. Mazu ngamumphata ngalipu mitundu iyi:

•  “Pamwenga kuti” Iyi ndi nthowa yinyaki yakulembe mazu nga mu Chiheberi, Chiaramu pamwenga Chigiriki ngo ngakonkhoska fundu yakuyanana. Mwakuyeruzgiya pa lemba la Genezesi 1:2 pa mazu ngakuti “nthazi yaku Chiuta” pe mazu ngamumphata ndipuso pa lemba la Yoswa 1:8, pa mazu ngakuti “kulunguruka” pe mazu ngamumphata.

• “Yapa pangafwatulikiya so kuti” Iyi ndi nthowa yinyaki yakulembe mazu kweni nyengu zinyaki ngakamba fundu yinyaki.—Genezesi 21:6, “wasekengi nani”; Zekariya 14:21, “Mkanani.”

• “Mazu ngaki chayingu” Uku nkhufwatuliya mazu ngengosi mo ngaliri mu Chiheberi, Chiaramu pamwenga mu Chigiriki.—Ekisodo 32:9, “mbakumira mtima.”

• Vo mazu nganyaki ngang’anamuwa kweniso vinthu vinyaki Mazina (Genezesi 3:⁠17, “Adamu”; Ekisodo 15:23, “Mara”); kukonkhosa vakukwaskana ndi uzitu wa vinthu kweniso mwesu (Genezesi 6:15, “manja”); fundu zakovya wakuŵerenga ze pa kamutu kakuti, Fundu Zakukumaliya kweniso Mazu ngo Ngakonkhoskeka.—Genezesi 37:35, “Dindi”; Mateyu 5:22, “Gehena.”

Chigaŵa chakwamba che ndi mutu wakuti, “Kumbi mu Bayibolu mwe Nkhani Nizi? Mu chigaŵa ichi mwe visambizu vakukhumbika ukongwa va Bayibolu. Asani buku la Chivumbuzi lamala, patuza chigaŵa cha mutu wakuti, “Mazina nga Mabuku nga mu Bayibolu,” “Mazu nga mu Bayibolu Ndipuso po Ngasanirika,” kweniso cha mutu wakuti, “Mazu nga mu Bayibolu ngo Ngakonkhoskeka.” Chigaŵa chakuti “Mazu nga mu Bayibolu ngo Ngakonkhoskeka” chitovya yo waŵerenga kuvwisa mazu nganyaki nga mu Bayibolu mwakukoliyana ndi mo ngagwiriya ntchitu. Chigaŵa chakuti, “Fundu Zakukumaliya A,” che ndi tivigaŵa iti: “Fundu zo Zitovya Pakufwatuliya Bayibolu,” “ Vinthu vo Ve mu Bayibolu Ili,” “Vo Vinguchitika Kuti Bayibolu Lifiki Kwaku Isi,” “Zina Laku Chiuta mu Malemba nga Chiheberi,” “Zina Laku Chiuta mu Malemba nga Chigiriki Ngachikhristu,” “Tchati: Achimi ndi Mafumu nga ku Yuda ndi ku Isirayeli,” ndipuso “Vakuchitika Vakuzirwa pa Umoyu Waku Yesu  Pacharu Chapasi.” Chigaŵa chakuti, “Fundu Zakukumaliya B che ndi mapu, matchati kweniso fundu zinyaki zo zingawovya ŵanthu wo aŵerenga Bayibolu.

Mu Bayibolu ili, kukwambiriya kwa buku lelosi kwe kachigaŵa ka mutu wakuti, “Nkhani zo Ze Mubuku Ili.” Kachigaŵa kenaka katovya wakuŵerenga kuti waziŵi fundu zo ze mubuku lo. Pakati pa peji lelosi pe kolamu yo ye ndi malemba ngo nge ndi fundu zakuyananaku.