Skip to content

Skip to table of contents

Fatuk bahat neʼebé iha naran “Tattannu”

Evidénsia kiʼik ida tan

Evidénsia kiʼik ida tan

Iha ka lae, evidénsia husi sasán antigu oioin neʼebé apoia istória husi Bíblia? Iha tinan 2014, jornál Biblical Archaeology Review husu: “Husi ema neʼebé temi iha Bíblia Lia-Ebraiku nian (Testamentu Tuan), ema naʼin-hira mak arkeólogu sira konfirma ona katak sira moris duni?” Resposta mak: “Pelumenus ema naʼin-50!” Maibé Tatenai la inklui iha lista neʼebé jornál neʼe fó sai. Mai ita buka-hatene sé mak Tatenai.

Bainhira nasaun Pérsia ukun Jeruzalein, sidade neʼe mak parte husi área “Mota nia Sorin Seluk”, neʼe katak parte oeste husi mota Eufrates. Depois nasaun Pérsia manán tiha Babilónia, povu judeu neʼebé moris nuʼudar dadur hetan lisensa atu fila fali ba sira-nia rai no harii fali Jeová nia templu iha Jeruzalein. (Esdras [Ezra] 1:1-4) Maibé povu judeu nia inimigu sira koko atu hapara projetu neʼe, no bobar lia katak povu judeu kontra hasoru Pérsia. (Esdras 4:4-16) Tan neʼe, durante Dário I nia ukun (522-486 mK), rai-Pérsia nia ulun-naʼin ida naran Tatenai bá buka-hatene kona-ba neʼe. Tuir Bíblia, Tatenai mak “governadór ba área Mota nia Sorin Seluk”.—Esdras 5:3-7.

Arkeólogu sira hetan ona fatuk bahat balu neʼebé hakerek naran Tatenai. Maibé oinsá mak ita bele hatene katak naran Tatenai neʼe refere ba governadór Tatenai neʼebé temi iha Bíblia? Arkeólogu sira hetan dokumentu kontratu ida neʼebé bahat tiha iha fatuk iha tinan 502 mK (molok Kristu) durante Dário I nia ukun. Sasin-naʼin ba kontratu neʼe mak atan ida neʼebé serbí “Tattannu, governadór área Mota nia Sorin Seluk”. Tattannu mak Tatenai ida-neʼebé temi iha livru Esdras.

Entaun, Tatenai nia serbisu mak saida? Iha tinan 535 mK, Liurai Boot Ciro fahe ninia rai ba provínsia balu, no provínsia ida mak “Babilónia no Mota nia Sorin Seluk”. Ikusmai provínsia neʼe fahe tan sai área rua, área ida mak “Mota nia Sorin Seluk”. Área neʼe inklui Koele-Síria, Fenísia, Samaria, no Judá no karik área neʼe nia sidade kapitál mak Damasku. Tatenai mak governadór ba área neʼe maizumenus husi tinan 520 toʼo 502 mK.

Bainhira ema kesar kona-ba povu judeu, Tatenai bá Jeruzalein atu buka-hatene. Povu judeu hatete katak sira simu ona lisensa husi Ciro atu harii fali Jeová nia templu, tan neʼe Tatenai hakerek karta ba Dário. Ikusmai, Dário nia atan sira hetan dokumentu neʼebé hatudu katak povu judeu koʼalia loos. (Esdras [Ezra] 5:6, 7, 11-13; 6:1-3) Ho ida-neʼe, Dário fó orden ba Tatenai atu labele hanetik povu judeu nia projetu, no Tatenai mós halo tuir.—Esdras 6:6, 7, 13.

“Tatenai, governadór ba área Mota nia Sorin Seluk” mak ema neʼebé ladún iha naran-boot. Maibé Bíblia fó sai naran Tatenai ho ninia títulu neʼebé loos. Neʼe mak evidénsia kiʼik ida tan neʼebé hatudu katak Bíblia konta istória ho loloos.