Skip to content

AJUDA BA FAMÍLIA | HABOOT OAN

Oan sira no telemovel—Parte 2: Hanorin oan sira atu uza telemovel ho matenek

Oan sira no telemovel—Parte 2: Hanorin oan sira atu uza telemovel ho matenek

 Ita-nia telemovel bele ajuda Ita ka bele estraga Ita, neʼe depende ba dalan neʼebé Ita uza Ita-nia telemovel. Oinsá Ita bele hanorin Ita-nia oan atu hatudu matenek bainhira uza telemovel? Porezemplu, oras hira mak oan sira bele gasta atu uza sira-nia telemovel? a

 Buat neʼebé Ita presiza hatene

  •   Telemovel bele tau Ita iha perigu laran. Hanesan fó sai iha informasaun ho títulu “Oan sira no telemovel—Parte 1: Haʼu-nia oan presiza telemovel ka lae?”, liuhusi telemovel ita bele asesu buat hotu iha internét, buat neʼebé diʼak no mós buat neʼebé aat.

     “Fasil atu haluha katak ita-nia oan sira bele kontaktu ho ema neʼebé perigu no mós asesu informasaun neʼebé perigu ba sira.”—Brenda.

  •   Oan sira presiza matadalan. Ohin loron, joven sira uza teknolojia durante sira-nia moris tomak, maibé ba inan-aman barak teknolojia mak buat neʼebé foun ba sira. Maski nuneʼe, neʼe la dehan katak inan-aman la matenek kona-ba teknolojia no oan sira hatene liu kona-ba oinsá no bainhira atu uza sira-nia telemovel.

     Karik Ita-nia oan hatene oinsá atu uza telemovel duké Ita, maibé neʼe la dehan katak sira hatene oinsá atu uza telemovel ho didiʼak. Maski oan sira matenek atu uza telemovel, maibé sira presiza Ita-nia matadalan atu hatene oinsá atu uza ida-neʼe ho didiʼak.

     “Bainhira ita fó ba ita-nia oan telemovel maibé la fó ba nia matadalan kona-ba oinsá atu uza ida-neʼe ho didiʼak, neʼe hanesan ita fó karreta ba nia no husik nia atu lori karreta maski ita seidauk hanorin nia oinsá atu lori karreta.”—Seth.

 Buat neʼebé Ita bele halo

  •   Buka-hatene kona-ba Ita-nia oan nia telemovel. Sai toman ho aplikasaun sira iha telemovel neʼebé bele ajuda Ita-nia oan uza telemovel ho didiʼak. Porezemplu:

     Telemovel neʼe iha pengaturan saida deʼit neʼebé bele tau limite ba tempu neʼebé sira uza telemovel no mós bele hanetik sira atu labele asesu website balu?

     Ita hatene ka lae katak dala ruma pengaturan balu neʼebé bele hanetik ita-nia oan atu labele asesu website balu la laʼo ho didiʼak?

     Bainhira Ita hatene didiʼak kona-ba Ita-nia oan nia telemovel, neʼe bele ajuda Ita atu treinu nia oinsá atu uza ho didiʼak.

     Bíblia nia prinsípiu: “Ho koñesimentu mak ema bele aumenta tan ninia kbiit.”—Provérbios 24:5.

  •   Tau limite. Deside buat neʼebé Ita fó lisensa ba Ita-nia oan atu halo no la halo. Porezemplu:

     Ita sei fó lisensa ba Ita-nia oan atu kaer telemovel bainhira han hamutuk ka bainhira Ita vizita família no belun sira ka lae?

     Ita-nia oan bele rai ninia telemovel iha ninia kuartu iha kalan bainhira atu toba ka lae?

     Aplikasaun saida deʼit mak Ita fó lisensa ba Ita-nia oan atu uza?

     Tempu hira mak nia bele gasta atu uza ninia telemovel?

     Ita sei tau limite ba oras hira mak nia bele uza telemovel loroloron ka lae?

     Fó sai Ita-nia regra sira ba Ita-nia oan, no fó dixiplina ba Ita-nia oan se nia kontra regra sira-neʼe.

     Bíblia nia prinsípiu: “Keta dada an atu fó dixiplina ba labarik ida.”—Provérbios 23:13.

  •   Cek Ita-nia oan nia telemovel. Ita presiza hatene Ita-nia oan nia password no cek beibeik Ita-nia oan nia telemovel, hanesan ninia mensajen sira, aplikasaun sira, foto sira no website sira neʼebé nia asesu ona.

     “Ami fó-hatene nanis ba ami-nia oan feto katak dala ruma ami sei cek derrepente ninia telemovel. No se nia la uza ninia telemovel ho matenek, ami sei tau limite ba tempu neʼebé nia bele uza ninia telemovel.”—Lorraine.

     Nuʼudar inan-aman, Ita iha diretu atu hatene oinsá Ita-nia oan uza ninia telemovel.

     Bíblia nia prinsípiu: “Ema bele hatene se labarik ida iha hahalok loos no moos liuhusi ninia hahalok.”—Provérbios 20:11.

  •   Hanorin Ita-nia oan atu halo tuir prinsípiu sira. Ajuda Ita-nia oan atu hakarak halo buat neʼebé loos. Tanbasá neʼe importante? Tanba se oan ida hakarak tebes atu subar buat ruma husi ninia inan-aman nia sei buka dalan atu halo nuneʼe. b

     Tan neʼe, treinu Ita-nia oan atu hatudu hahalok diʼak hanesan laran-moos, kontrola an no hatene atu responsabiliza rezultadu husi ninia hahalok. Oan neʼebé iha morál neʼebé diʼak, baibain sei uza ninia telemovel ho matenek.

     Bíblia nia prinsípiu: “Ema maduru . . . uza beibeik sira-nia kbiit atu tetu didiʼak, hodi halo nuneʼe sira treinu ona sira-nia kbiit neʼe atu hatene saida mak loos no saida mak sala.”—Ebreu 5:14.

a Iha informasaun neʼe, liafuan “telemovel” refere ba telemovel neʼebé bele asesu ba internét. Tuir loloos, telemovel sira-neʼe mak atu hanesan ho komputadór kiʼikoan.

b Porezemplu, joven balu uza aplikasaun ida neʼebé haree hanesan baibain deʼit, maibé loloos neʼe subar informasaun neʼebé sira lakohi sira-nia inan-aman atu haree.